Ο Αμαζόνιος, η κλωνοποίηση και τα δίδυμα

Τι κάνει έναν νευροεπιστήμονα ερευνητή διεθνούς κύρους με 58 βιβλία, ανακοινώσεις σε 145 επιστημονικά περιοδικά και 17 CD ROM με την επιστημονική δουλειά του, μετά από δεκαετίες έρευνας και διδασκαλίας να χρειαστεί να γράψει ένα μυθιστόρημα (Ο Αμαζόνιος ανάμεσα μας)  επιστημονικής φαντασίας, και μάλιστα αυτό να του πάρει είκοσι χρόνια για να το φέρει εις πέρας; Και όχι μόνο αυτό, η  ιστορία που αφηγείται να είναι ίσως πιο προκλητική από τους «Σατανικούς Στίχους» του Σαλμάν Ρουσντί…

Γιατί ο Γιώργος Παξινός, καθηγητής Ψυχολογίας και Ιατρικών Επιστημών στο Neuroscience Research Australia του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, μέλος της Αυστραλιανής Ακαδημίας Επιστημών (2009) και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (2012), και γνωστός ως ο «γεωγράφος του ανθρώπινου εγκεφάλου» ήθελε να μοιραστεί τη γνώση που απέκτησε με τους συμπατριώτες του Έλληνες, όχι τους επιστήμονες, αλλά τους απλούς ανθρώπους.

Πώς θα μπορούσε όμως να γίνει κάτι τέτοιο; Μα με την εκλαΐκευση αυτής της γνώσης. Και η λογοτεχνία, ο μύθος είναι ο συντομότερος δρόμος, όχι ο ευκολότερος…  Στην ουσία το μυθιστόρημά του Παξινού είναι μια πολιτική πράξη για τη μείωση του χάσματος κατανόησης και ελέγχου μεταξύ αυτών που παράγουν επιστήμη και τεχνολογία και αυτών που καλούνται ή τους επιβάλλεται να τη χρησιμοποιήσουν (κατά Άλβιν Τόφλερ). Είναι μια πράξη “διαφωτισμού”.

Η γνώση και η αλήθεια είναι επικίνδυνα πράγματα, ιδίως για τις εξουσίες, τα δόγματα και τα οικονομικά συστήματα. Κόστισε στο παρελθόν τη ζωή σε πολλούς επιστήμονες. Αυτό που έκανε ο Παξινός είναι γενναίο, πρώτον, γιατί ο μύθος του θα μπορούσε από τους φανατικούς να εκληφθεί ως ύβρις, παρ΄ότι ολόκληρο το βιβλίο αποπνέει “αγάπη”, χριστιανική αγάπη. Δεύτερον, γιατί –ενίοτε- ο ερευνητής δεν ακολουθεί πάντα την εφαρμοσμένη επιστήμη, αλλά την καθαρή, βασική έρευνα, όπως η γενετίστρια ηρωίδα του βιβλίου. Δηλαδή, υπερβαίνει τα πρωτόκολλα, ρισκάρει. Το βλέπουμε τώρα και με την Τεχνητή Νοημοσύνη. «Ο επιστήμονας δεν πιστεύει, ερευνά ενδείξεις. Ο θρησκευόμενος πιστεύει και δεν έχει ανάγκη από ενδείξεις», λέει ο Παξινός σε μια συνέντευξή του.

Ο Παξινός έγινε παγκοσμίως γνωστός με το πρώτο του βιβλίο «Ο Εγκέφαλος του Αρουραίου σε Στερεοταξικές Συντεταγμένες» που είναι η δημοσίευση με τις περισσότερες αναφορές στην νευροεπιστήμη, ενώ το βιβλίο του «Ο εγκέφαλος – Εισαγωγή στη Λειτουργική Νευροανατομία» (2010) χρησιμοποιείται διεθνώς, όπως άλλωστε και οι «άτλαντες» του ανθρώπινου εγκεφάλου που έχουν κατασκευαστεί στο εργαστήριό του και έχει ονοματοθετήσει διάφορες περιοχές του. Ο Έλληνας νευροεπιστήμονας ανακάλυψε μια άγνωστη περιοχή στον ανθρώπινο εγκέφαλο που την ονόμασε «Ενδοσχοινιοειδή Πυρήνα» (Endorestiform Nucleus), βρίσκεται κοντά στο σημείο όπου ενώνεται ο εγκέφαλος με το νωτιαίο μυελό, μέσα στο κάτω παρεγκεφαλιδικό σκέλος, μια περιοχή που ενσωματώνει και συνδυάζει τις αισθητηριακές και τις κινητικές πληροφορίες, προκειμένου να διορθώσει τη στάση του σώματος, την ισορροπία του και τις μικρές επιδέξιες κινήσεις.

Κλωνοποίηση και οικολογικό θρίλερ

Το βιβλίο του Γιώργου Παξινού «Ο Αμαζόνιος ανάμεσά μας» εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 2022 από τις εκδόσεις «Καλέντης» και είναι δραματικά επίκαιρο, τόσο γιατί στο φόντο της ιστορίας εξελίσσεται ένα οικολογικό θρίλερ στον Αμαζόνιο, ενώ η κεντρική του αφήγηση αφορά στην κλωνοποίηση ενός ανθρώπου και τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν..

Το βιβλίο του Παξινού φέρνει στο νου την ταινία «Τα αγόρια από τη Βραζιλία -Τhe Boys from Brazil», ένα θρίλερ του  1978 σε σκηνοθεσία Franklin J. Schaffner και πρωταγωνιστές τον Γκρέγκορι Πεκ και τον Λόρενς Ολίβιε, που περιγράφει ένα σχέδιο κλωνοποίησης του Χίτλερ το οποίο είχε αναλάβει να φέρει σε πέρας ο ναζιστής Δρ Γιόζεφ Μένγκελε σε ένα καταφύγιο του στη ζούγκλα του Αμαζόνιου στη Βραζιλία με στόχο να “ζωντανέψουν” τον Χίτλερ για να ηγηθεί ενός 4ο Ράιχ.

Όμως, η ιστορία του Παξινού δεν υπηρετεί τον ολοκληρωτισμό, αλλά το ουμανιστικό ιδεώδες όπως αυτό εκφράστηκε από τον Ιησού. Το οπισθόφυλλο μας πληροφορεί: «Μια επαναστατική αρχαιολογική ανακάλυψη λαμβάνει χώρα στο Ισραήλ. Καρπός της, η γέννηση των πανομοιότυπων μονοζυγωτικών διδύμων Κρίστοφερ και Χοσέ. Ο πρώτος μεγαλώνει στο πλούσιο Σίδνεϊ και ο δεύτερος στις φτωχογειτονιές του Μπουένος Άιρες. Ο ένας αγνοεί την ύπαρξη του άλλου. Και οι δύο αγνοούν την καταγωγή τους. Τη μοναδική στιγμή που θα συναντηθούν, θα βρεθούν σε αντίπαλα στρατόπεδα, με τον Αμαζόνιο ανάμεσά τους. Οι ήρωες του μυθιστορήματος αναζητούν την ταυτότητά τους σε τέσσερις ηπείρους, θα αναμετρηθούν με τα όρια της επιστήμης και του εγκεφάλου, μέσα στον αγώνα του ανθρώπου για συμφιλίωση με τη φύση. Τελικά η αγάπη, η πίστη, η συγχώρεση και η ελευθερία είναι οι αξίες που θα αλλάξουν τη ζωή τους;»

Οι επιστημονικές δυνατότητες και οι ιδέες

Στο οικολογικό πεδίο στο βιβλίο του Παξινού καταγράφονται αθέμιτες πολιτικές πρακτικές, «οι βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων έχουν εξαγοράσει τα πολιτικά μέσα και επανεκκινούν τον κλιματικό θερμοστάτη, αυξάνοντας κατά 3-5 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα και 17-24 μέχρι το τέλος της χιλιετίας» και μη δημοσιοποιούμενες επιστημονικές προθέσεις, όπως «Θέλουν να “σκοτεινιάσουν τον πλανήτη” – να μειώσουν το ηλιακό φως που φτάνει στη Γη. …Θα πλήξουν το στρώμα του όζοντος με χρήση διοξειδίου του θείου…παρέχουν στις κυβερνήσεις το επιχε΄ριρημα ότι οι επιστήμονες μπορούν να εφαρμόσουν τεχνητή ψύξη του πλανήτη, εφόσον αυτό καταστεί αναγκαίο» (σελ. 124). «Είναι η πολιτική που εκτοπίζει την επιστήμη» (163). «Σε μια ανόητη προσπάθεια να αντισταθμίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη σκεφτόμαστε να εφαρμόσουμε τη γεωμηχανική για να μειώσουμε τον ήλιο, ώστε να μπορούμε να κάψουμε ακόμη περισσότερα ορυκτά. Αυτό δεν είναι παρά η χαριστική βολή στην ανθρωπότητα που πεθαίνει» (241).

Για τον ανθρώπινο εγκέφαλο γράφει πως «είναι πιο ανόητος απ΄ όσο τον εκτιμούμε», η ιδέα πως χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας «μπορεί να φαίνεται αληθινή, αλλά είναι ψευδής» (153). Όμως, «η αγάπη γεννιέται στον εγκέφαλο»… «Λατρεία μου, σ΄αγαπώ …από τα βάθη του εγκεφάλου μου» (157).  «Το σώμα έχει τρόπους να θεραπεύεται» (195).

«Στον εγκέφαλο υπάρχουν νευρώνες υπεύθυνοι για τα κίνητρα. Αν χαθούν, μαζί τους χάνονται και τα κίνητρα. Δεν υπάρχουν μαγικά. Δεν υπάρχει κάποια ουσία-φάντασμα που να υπερβαίνει τους νευρώνες»(213). «Είμαστε απλώς γονίδια λαξευμένα από την εμπειρία» (311). «Η δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας ενδέχεται να αποδειχθεί ανέφικτη λόγω της ριζικής αλλαγής της συμπεριφοράς που απαιτείται και των περιορισμένων πνευματικών, παρακινητικών και συναισθηματικών δυνατοτήτων του εγκεφάλου μας» (240).

Ο καθηγητής Παξινός σε κάθε ευκαιρία εξηγεί ότι αυτό που θεωρούμε «ψυχή» είναι απλώς εγκεφαλικές λειτουργίες και ότι οι ανθρώπινες πράξεις προσδιορίζονται κατά 50% από τα γονίδια του καθενός και κατά 50% από την κοινωνική του εμπειρία.