Ο Άνθρωπος Δεσμώτης του Αιώνα – Στοχασμοί ενός συλλέκτη

Γράφει ο Βλάσης Φρυσίρας  –

Κάνοντας σήμερα έναν απολογισμό της συλλογής μου μπορώ να πω πως είναι δημιούργημα μιας έμμονης ιδέας, μιας συνεχούς ψυχικής σύγκρουσης. Έγινε κόντρα στο ιδεολόγημα “θάνατος στην τέχνη”. Αυτό δεν σημαίνει παλιά καλή ζωγραφική ή νεοκλασική άποψη. Όχι. Δεν σημαίνει νοσταλγία.

Σήμερα ζούμε το αποτέλεσμα της βιομηχανικής και τεχνολογικής επανάστασης, μιας επανάστασης που μοιραία ο άνθρωπος έπαψε να είναι το κέντρο του κόσμου. Παλαιότερα υπήρχαν όρια στα πράγματα, υπήρχαν κώδικες. Από τη στιγμή που παύει ο κώδικας αρχίζει για μένα η ζωγραφική του σήμερα. Δεν υπάρχει σύστημα ή ιδεολογία. Αρχίζω και τελειώνω έτσι.

Σήμερα η ζωγραφική είναι σπασμένος καθρέφτης. Και το έργο ζωγραφικής είναι για μένα ένας καθρέφτης. Ένας καθρέφτης γνώσης. Μέσα σ’ αυτό βλέπω τους άλλους. Αυτούς που δεν με βλέπουν και ας με κοιτάζουν. Η ψυχή μου, όμως, δεν καθρεφτίζεται και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Δεν μπορούν να τη δουν. Είναι δική μου. Ανήκει στον θάνατο. Έτσι βλέπω τα έργα της συλλογής μου. Πιστεύω στον άνθρωπο και στις αξίες του. Στέκομαι στην εικόνα του από εσωτερική διάθεση, έστω και αν αυτό σήμερα είναι ουτοπία.

Από πρόθεση, λοιπόν, δημιουργήθηκε αυτή η συλλογή με κέντρο τον άνθρωπο, γιατί και το πιο συναρπαστικό τοπίο χωρίς την παρουσία του ανθρώπου είναι ουδέτερο και αδιάφορο. Συνέθεσα τη συλλογή μου τα τελευταία 40 χρόνια με έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων, με αποκλειστικό θέμα τον άνθρωπο του 20ου αιώνα που είναι δεσμώτης διαφόρων καταστάσεων και συγχρόνως μια βασανισμένη ύπαρξη. Έργα με ανθρώπινες μορφές στις οποίες τα βάσανα των προηγούμενων αιώνων της ανθρωπότητας εξακολουθούν να ισχύουν και να έχουν τον απόηχο τους στον δικό μας αιώνα.

Παρακολουθώντας κανείς τις ιδιαιτερότητες των έργων της συλλογής μου θα διαπιστώσει τις παραμορφώσεις που επιφέρει πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη ένας βιαστικός, βίαιος και καταστροφικός ρυθμός της ζωής. Κοιτάζοντας μεταξύ άλλων τα έργα του Antonio Segui θα βεβαιωθεί πως η ταχύτητα της σύγχρονης ζωής αποξηραίνει τις ανθρώπινες υπάρξεις και τις καταντά σχηματικές ανθρώπινες φιγούρες που η κάθε μια επιδιώκει την προσωπική της ευτυχία.

Αν αυτή η μοναξιά και η βιασύνη κυριαρχεί έξω στους δρόμους, οι πίνακες του Pat Andrea, του Δημήτρη Μυταρά και άλλων, μας δίνουν τη δυνατότητα να εισχωρήσουμε στα εσωτερικά των σπιτιών και να δούμε τις προσωπικές και οικογενειακές σχέσεις που αναπτύσσουν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Καθημερινές εικόνες μιας σκληρής πραγματικότητας, εικόνες ανθρώπινης αγριότητας, ανίας, πλήξης, μοναξιάς, ερωτικών παθών ή θηριωδίας.

Έργα που ξεκλέβουν χρόνο για ευτυχία

Άλλο στοιχείο που έχει ξεχωριστή θέση στη συλλογή και συμπληρώνει την εικόνα της είναι η θέση της γυναίκας. Τη γυναίκα που παρουσιάζεται όμορφη, άσχημη, ελεύθερη, ανελεύθερη, αντικείμενο ερωτικού πόθου, πρόκλησης και συγχρόνως στοργικής μάνας. Τον ευτυχισμένο κόσμο διαδέχονται άλλες δραματικές μαρτυρίες μέσα στα έργα των Zean Rustin, Leonardo Cremonini, Vladimir Velickovic, John Kirby, Dado, Σακαγιάν, Νίκου Χουλιαρά, Χρόνη Μποτσόγλου. Έργα που μας αναγκάζουν να κοιτάξουμε το άμεσο δράμα των ανθρώπων που ξεκληρίζονται από πολέμους, γενοκτονίες και “χρήσιμες” σφαγές.

Πρόσφυγες, παραμορφωμένοι άνθρωποι, ξεχασμένοι σε άσυλα και στρατόπεδα συγκεντρώσεως, που ασφυκτιούν μέσα στο κατεστραμμένο τους σώμα, και στα μάτια τους μια επιθυμία να πετάξουν, να απελευθερωθούν από τα βάσανα μιας τέτοιας πικρής ζωής, χωρίς να φαίνεται πουθενά η ελπίδα για ηρεμία και γαλήνη σε κάποια άλλη διάσταση.

Παρόλα αυτά θα βρεις έργα με ανθρώπους να στέκονται με φόβο, έκπληξη και θαυμασμό μπροστά στο μέγα ερώτημα και το μυστήριο του θανάτου. Έργα υπαρξιακά που μας μεταγγίζουν μια ιδιαίτερη ευαισθησία για την ανθρώπινη μοίρα. Μέσα στον ορυμαγδό και το δράμα της καθημερινότητας, αντικρίζεις και έργα που ξεκλέβουν χρόνο για ευτυχία. Η συμπύκνωση αυτών των καταστάσεων οδηγεί τους ζωγράφους σ’ ένα δρόμο δημιουργίας φαινομενικά παράλογο με απόλυτα στοιχεία ρεαλισμού που στα έμπειρα μάτια των παρατηρητών αποκαλύπτει τις βαθύτερες δομές και τις δυνάμεις που συνθέτουν και δημιουργούν τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Αυτό το πανόραμα της ζωγραφικής των φαντασμάτων και του δράματος του 20ου αιώνα σαν ελπίδα και παρηγοριά επεδίωξα να το φιλοξενήσω μέσα στη λιτή, απέριττη και απολύτως ισορροπημένη αισθητική των δύο αττικών νεοκλασικών κτιρίων μου επί της οδού Μονής Αστερίου 3 και 7 στην Πλάκα. Έτσι ώστε ο επισκέπτης του μουσείου να μπορεί να παρακολουθήσει τα εσωτερικά συμβάντα του αιώνα μας σε σχέση με τον άνθρωπο, μέσα από τα έργα των ζωγράφων που έγιναν συνένοχοι μου στην περιπέτεια αυτής της δημιουργικής πορείας και να έρχεται αντιμέτωπος με τη σκληρή πραγματικότητα που πολλές φορές δεν θέλει να αντιμετωπίζει κατά μέτωπο.