Ο Άτλαντας θα “σηκώσει” ξανά την αίγλη του Διός στη Σικελία

Με ανυπομονησία αναμένουν θαυμαστές και ερευνητές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού την ανέγερση αγάλματος του Άτλαντα στο ναό του Ολυμπίου Διός, στην Κοιλάδα των Ναών, στον Ακράγαντα της Σικελίας. Πρόκειται για το μεγαλύτερο δωρικό ναό στον κόσμο, που κατασκευάστηκε –χωρίς να ολοκληρωθεί– τον 5ο αιώνα π.Χ., και τον οποίο διακοσμούσαν 38 αγάλματα του Άτλαντα, τοποθετημένα ανάμεσα στις κολώνες, υποβαστάζοντας το πάνω μέρος του ναού.

Αν και δεν έχουν μείνει παρά μόνο ερείπια του ναού, ορισμένοι από τους λίθινους άτλαντες, ύψους 7,6 μέτρων έκαστος, έχουν σωθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους. Ένας εξ αυτών μάλιστα εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο του Ακράγαντα. Πριν λίγο καιρό, όμως, ο επικεφαλής του αρχαιολογικού πάρκου της Κοιλάδας των Ναών, Ρομπέρτο Σκιαράτα, ανακοίνωσε την πρωτοβουλία κατασκευής ενός νέου αγάλματος, για την επέτειο της ίδρυσης της αρχαίας πόλης του Ακράγαντα, πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια.

Η πρωτοβουλία αποτελεί μέρος ενός ευρέος προγράμματος αναστήλωσης, με ανακατασκευή και συντήρηση ερειπίων των ναού. Για το σκοπό αυτό θα χρησιμοποιηθούν κομμάτια από οκτώ “διαλυμένους” άτλαντες, τα οποία θα συναρμολογηθούν με ατσάλινες ραβδώσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τον εντοπισμό, την ανάκτηση και καταλογογράφηση 90 τεχνουργημάτων που βρέθηκαν στα ερείπια του ναού, χρειάστηκαν 15 χρόνια.

Το θέμα κάλυψε και η αμερικανική New York Times, στην οποία ο Σκιαράτα ανέφερε ότι «ο στόχος είναι η επανασύνδεση των δοκών του ναού, κομμάτι-κομμάτι, ώστε να επανέλθει σε ένα βαθμό η αρχαία του αίγλη. Το νέο άγαλμα του Άτλαντα θα πάρει τη θέση του “φύλακα” του ναού, αφιερωμένου στον πατέρα των θεών».

Για τους Ιταλούς έχει ιδιαίτερη σημασία το πρόγραμμα αναστήλωσης, και όχι μόνο για τον αρχαιολογικό πλούτο της Κοιλάδας των Ναών, η οποία αποτελεί Χώρος Πολιτιστικής Κληρονομιάς υπό την αιγίδα της UNESCO. Όπως τονίζει ο καθηγητής ελληνικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Πάντοβα, Τζιάκοπο Μπονέτο, «o Ακράγαντας είναι από τα σπουδαιότερα πεδία της ελληνικής Σικελίας. Η πόλη ιδρύθηκε ως υπο-αποικία ή εγκατάσταση από ελληνικές πόλεις που ιδρύθηκαν προηγουμένως στη Μεγάλη Ελλάδα (Σικελία), στη νότια ακτή, στην άκρη της ελληνικής σφαίρας επιρροής από τα ανατολικά και της καρχηδονιακής, στα δυτικά».

Αναφορικά με τις ενστάσεις αρχαιολόγων ενάντια στη χρήση αρχαίων ερειπίων για τη δημιουργία νέων κατασκευών, ο Μπονέτο σχολίασε ότι ο ρόλος των ερευνητών είναι «να βρουν λύσεις που σέβονται τα πρωτότυπα χαρακτηριστικά και παρεμβαίνουν με προσεκτικό και σώφρονα τρόπο, δίνοντας νέα ζωή στα ιστορικά μνημεία».

Ακράγαντας, μια σπουδαία ελληνική πόλη

Η ελληνική περιοχή, κατά το διάβα των χιλιάδων ετών ιστορίας της πήρε πλήθος ονομάτων, όπως Ακράγας, Αgrigentum, Kerkent, και Girgenti, και κατακτήθηκε από Ρωμαίους, Άραβες, Νορμανδούς. «Η πόλη χτίστηκε περίπου το 580 π.Χ., μεταξύ άλλων ως απάντηση στον “ανταγωνιστή” Σελινούντα, σε στρατηγικό σημείο που της επέτρεψε να γίνει μεγάλη και πλούσια. Μαζί με τις Συρακούσες εξελίχθηκε σε ηγεμονικό κέντρο του νησιού, σε βαθμό μάλιστα που έφτασε να έχει 300.000 κατοίκους!», αναφέρει ο καθηγητής.

Τη σπουδαιότητα του Ακράγαντα μαρτυρούν και αρχαίες πηγές, όπως ο Πίνδαρος. Στην πρώιμη κλασική περίοδο η έκτασή του ανερχόταν σε σχεδόν 4.000 στρέμματα, με κλασική αστική διάταξη, δρόμους κάθετους μεταξύ τους, όπως σχεδιάζονταν τα ελληνικά αστικά κέντρα από τον 5ο αιώνα και μετά. Μετά τη Μάχη της Ιμέρας, το 480 π.Χ., όπου οι Έλληνες νίκησαν τους Καρχηδόνιους, ακολούθησε οικοδομική “έκρηξη”, στο πλαίσιο της οποίας ανεγέρθησαν εντυπωσιακά και μεγαλοπρεπή κτίρια, συμπεριλαμβανομένου του ναού του Διός.