Ο Δρομέας και το ψεύδος της Μυρσίνης Ζορμπά

Ο Κώστας Βαρώτσος είχε δηλώσει πριν χρόνια για το γλυπτό που τον έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό: «ο Δρομέας είναι η σύνθεση των θραυσμάτων του». Ένα έργο, όμως, προϋποθέτει τη σύμπραξη και ενεργοποίηση του κοινού. Αυτό είναι που έχει τον καθοριστικό λόγο, σπάζοντας τον ομφάλιο λώρο μεταξύ του δημιουργού και του δημιουργήματός του.

Το άγαλμα που φιλοτέχνησε ο γνωστός γλύπτης, φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από γυαλί και έχοντας ύψος οκτώ μέτρων, συνάντησε πολλές αντιδράσεις μέχρι να γίνει αποδεκτό. Αρχικά, αποτέλεσε ένα πολιτισμικό σοκ για μία πόλη και τους κατοίκους της που δεν ήταν εξοικειωμένοι με την δημόσια μοντέρνα τέχνη τέτοιας κλίμακας.

Με τον καιρό, όμως, κατέκτησε μία ξεχωριστή θέση στην αθηναϊκή πρωτεύουσα και σε όσους εντόπισαν σ’ αυτό κάποιον που φεύγει τρέχοντας μπροστά. Ο Κώστας Βαρώτσος το είχε αρχικά ονομάσει “Ο ξένος”, καθώς είχε στο μυαλό του την ιδέα του περαστικού. Επικράτησε, όμως, το όνομα “Δρομέας”. Ως τέτοιος έγινε σημείο αναφοράς. Ο Έλληνας που ασφυκτιά και θέλει να αλλάξει τα πάντα γύρω του και μέσα του; Ό,τι και αν είναι, πλέον μοιάζει να ακολουθεί την αεικίνητη Αθήνα, τοποθετημένο στην πλατεία της Μεγάλης του Γένους Σχολής, μπροστά στο ξενοδοχείο Hilton.

Τα τελευταία 24ωρα, η δήλωση του Βαρώτσου περί ανταλλαγής αγαλμάτων μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων έχει πυροδοτήσει μία αντιπαράθεση. Όπως είναι γνωστό, ο γλύπτης κατήγγειλε πως η υπουργός Πολιτισμού του πρότεινε να μεταφέρουν τον Δρομέα στα Σκόπια και στην Αθήνα να μεταφερθεί ένα άγαλμα από τα Σκόπια, μάλλον ο έφιππος πολεμιστής που παραπέμπει στον Μέγα Αλέξανδρο.

Η Μυρσίνη Ζορμπά επιχείρησε αρχικά να αρνηθεί πως υπήρξε συνάντησή της με τον γλύπτη, αλλά αργότερα αναθεώρησε, επιβεβαιώνοντάς την. Διέψευσε, όμως, το περιεχόμενό της με επίσημη ανακοίνωση. Τα πράγματα, όμως, περιπλέκει ένα non paper του Ιουνίου του 2018. Μέσω αυτού η κυβέρνηση ενημέρωνε για το σχέδιο ανταλλαγής αγαλμάτων.

Δεχόταν οδηγίες

Εξάλλου, ένα από τα θέματα που είχαν συζητήσει οι υπουργοί Εξωτερικών Κοτζιάς και Ντιμιτρόφ ήταν κι αυτό των αγαλμάτων. Τι θα γινόταν με όλα αυτά τα “μνημεία” που ανεγέρθηκαν την εποχή του εθνικιστικού παροξυσμού του Νίκολα Γκρουέφσκι, ο οποίος ήθελε να δημιουργήσει μια ιστορία για τη χώρα του η οποία θα συνδεόταν με τον Φίλιππο της Μακεδονίας και φυσικά τον Μέγα Αλέξανδρο.

Στην παράγραφο 2 της Συμφωνίας των Πρεσπών αναφέρεται ότι πρέπει στα επίμαχα αγάλματα που βρίσκονται στο κέντρο των Σκοπίων να γίνουν διορθωτικές παρεμβάσεις. Η ελληνική πλευρά είχε ερμηνεύσει τις διορθωτικές παρεμβάσεις ως προσθήκη επιγραφών, στις οποίες θα αναφέρεται ότι αυτά παραπέμπουν στην αρχαία ελληνική ιστορία και όχι στη δική τους χώρα και τον πολιτισμό τους.

Το σχετικό σημείο της Συμφωνίας αναφέρει: «Εντός έξι μηνών από τη θέση σε ισχύ της παρούσης συμφωνίας το δεύτερο μέρος θα επανεξετάσει το καθεστώς των μνημείων, δημόσιων κτηρίων και υποδομών στην επικράτειά του, και στο μέτρο που αυτά αναφέρονται καθ’ οποιονδήποτε τρόπο στην αρχαία ελληνική ιστορία και πολιτισμό που συνιστούν αναπόσπαστο συστατικό της ιστορικής ή πολιτιστικής κληρονομιάς του πρώτου μέρους, θα προβεί στις κατάλληλες διορθωτικές ενέργειες για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το ζήτημα και να διασφαλίσει τον σεβασμό στην προαναφερόμενη κληρονομιά», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η ανταλλαγή ήταν οδηγία που δόθηκε στη Μυρσίνη Ζορμπά, η οποία και δέχτηκε να την υλοποιήσει. Η αδιαπραγμάτευτη στάση του δημιουργού, όμως, προκάλεσε την διάψευση εκ μέρους της αρμόδιας υπουργού, μια διάψευση διόλου πιστευτή. Όταν μία υπουργός πιάνεται “με την γίδα στον ώμο” να λέει ασυστόλως ψέμματα, εγείρεται θέμα ηθικής τάξεως. Ειδικά, όταν, συνεργάτες της υπουργού επιχειρούν να διοχετεύσουν προς τα Μέσα το “δεξιό παρελθόν” του Βαρώτσου για να πλήξουν την αξιοπιστία του! Παραμένει, όμως, το ερώτημα ποιος πρότεινε την ιδέα αυτή στην υπουργό; Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν και η διαχείριση της ιλαροτραγωδίας έχει την υπογραφή της, η ιδέα δεν ήταν δική της.