Ο Ιστορικός Χάρτης της Ελληνικής Επανάστασης – Μία μοναδική έκδοση

*Γράφουν οι Δημήτρης Παπαμιχαήλ και Νικόλας Δημητριάδης

«Πρὸς ἀκριβὴ κατάληψιν τῶν συμβάντων, ὅσα διηγῆται ἡ ἱστορία, δὲν ἐξαρκεῖ μόνον νὰ ἔχωμεν γενικὴν περίληψιν τῶν ἐπαρχιῶν, πολιτειῶν καὶ τόπων, καθ’ οὕς συνέβησαν τὰ ἱστορούμενα, ἀλλὰ πρέπει νὰ μάθωμεν καὶ τὴν θέσιν αὐτῶν καὶ μορφὴν κατὰ τε τοὺς παλαιοὺς καὶ νεωτέρους χρόνους, καὶ πρὸ πάντων νὰ ἐξεύρωμεν τὰς παλαιὰς καὶ νεωτέρας σημασίας ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ τόπου», έγραφε στην Σύντομο ἔκθεσι τῆς ἱστορίας τῆς Ἑλλάδος καὶ τῶν Ἑλληνικῶν ἀποικιῶν» έγραφε ο Τυρνοβίτης λόγιος Δημήτριος Αλεξανδρίδης, στα 1807.

Οι χάρτες, ως απαραίτητο συμπλήρωμα της Ιστορίας και της Γεωγραφίας συνοδεύουν εξ’ αρχής το εκδοτικό έργο των Ελλήνων λογίων, που παλεύουν για την αναγέννηση των ελληνικών γραμμάτων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έναν από τους πρώτους χάρτες της νεότερης Ελλάδας συνέταξε ο Κερκυραίος Νικόλαος Σοφιανός στα 1540. Είναι χαρακτηριστικό ότι προκειμένου να αντιμετωπίσει τη γενικευμένη αμάθεια των συμπατριωτών του, μετά την τουρκική κατάκτηση, το εκδοτικό έργο του Σοφιανού περιελάμβανε τρία σκέλη: μία γραμματική της καθομιλουμένης τότε ελληνικής γλώσσας, το “Περί παίδων αγωγής” του Πλουτάρχου και τον χάρτη της Ελλάδας.

Έκτοτε ακολούθησαν και άλλοι πολλοί χάρτες, από τους πρώτους πορτολάνους που συνέταξε ο πολυταξιδεμένος Ζακυνθινός Νικόλαος Κεφαλάς μέχρι την πιο γνωστή ασφαλώς περίπτωση, τη μεγάλη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή: ένα απαραίτητο συμπλήρωμα στο εκδοτικό έργο του Ρήγα, που αποτύπωνε ταυτόχρονα το ιστορικό παρελθόν αλλά και το μέλλον που επεξεργαζόταν για τη νέα Πολιτεία ο μεγάλος επαναστάτης.

Ο χώρος και ο χρόνος στοιχεία ταυτότητας

Σήμερα, η ανάγκη για ακριβείς και ποιοτικούς ιστορικούς χάρτες είναι ίσως μεγαλύτερη από ποτέ. Η Ιστορία και η Γεωγραφία αντιμετωπίζονται με αυξημένο ενδιαφέρον. O ρόλος τους είναι σημαντικός: Η Γεωγραφία παίρνει το άτομο και το τοποθετεί στον χώρο, ενώ, ταυτόχρονα, η Ιστορία το τοποθετεί στον χρόνο. Μαζί οι δύο αυτές επιστήμες υποδεικνύουν τη μετοχή σε μία κοινή ζωή και μία κοινή πορεία. Συγκροτούν, με λίγα λόγια, ταυτότητα.

Με αφορμή τη 200ή επέτειο από την Παλιγγενεσία, ο ιστορικός Νικόλας Δημητριάδης και ο γεωγράφος Δημήτρης Παπαμιχαήλ επιμελήθηκαν μία μοναδική έκδοση: τον ιστορικό Χάρτη της Ελληνικής Επανάστασης, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Πάνορμος”.
Η χαρτογραφική εικόνα είναι προϊόν πολύμηνης μελέτης, τόσο στις βιβλιογραφικές πηγές (περισσότεροι από 100 τίτλοι) όσο και σε μεθόδους γραφικής αναπαράστασης, προκειμένου να ενσωματώνει τη πολυπλοκότητα των διαδικασιών που οδήγησαν στην ελληνική ανεξαρτησία.

Πλάι στις μάχες, τις εμφύλιες συγκρούσεις, τις εκστρατευτικές πορείες και τις σφαγές που τοποθετούνται αναλυτικά στον χώρο και τον χρόνο (συνολικά περισσότερα από 700 πολεμικά γεγονότα!), ο χάρτης δίνει ιδιαίτερο βάρος στην αποτύπωση των αλληλένδετων γεωϊστορικών πλαισίων της Ελληνικής Επανάστασης.

Ο Ιστορικός Χάρτης της Ελληνικής Επανάστασης

Με φόντο τη γεωμορφολογία και την υδρογραφία του ελλαδικού χώρου, αναφέρονται περισσότερες από 3.000 τοποθεσίες, πόλεις και οικισμοί, κάστρα και μοναστήρια, δερβένια και χάνια, γέφυρες και λιμάνια. Ταυτόχρονα, αποτυπώνονται τα θεσμικά πλαίσια της πολιτικής και θρησκευτικής ζωής των αρχών του 19ου αιώνα με τη διοικητική διαίρεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την εκκλησιαστική διαίρεση του υπόδουλου Γένους, στις παραμονές του Αγώνα. Τέλος, σημειώνονται οι συνθήκες της οικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας: τα οικονομικά, ναυτικά και εκπαιδευτικά κέντρα, καθώς και οι μείζονες οδικοί άξονες.

Προκειμένου να γίνεται αντιληπτό το διεθνές ίχνος της Επανάστασης του 1821, παρουσιάζονται ένθετοι χάρτες με την Ευρώπη της Ιεράς Συμμαχίας και τις ισχυρές ελληνικές παροικίες της, τους τόπους δράσης της Φιλικής Εταιρίας, καθώς και των επαναστατικών γεγονότων στον χώρο του μείζονος ελληνισμού, από τη Μολδοβλαχία μέχρι την Κρήτη και από την Ήπειρο μέχρι τη Μικρά Ασία και την Κύπρο.

Αποτέλεσμα της εξαντλητικής αυτής έρευνας και εργασίας είναι ένας καλαίσθητος χάρτης μεγάλων διαστάσεων (100×70 εκατ.) με εξαιρετικά πυκνή πληροφορία, που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του σύγχρονου μελετητή της Ιστορίας, στον οποίο προσφέρει τη δυνατότητα πληρέστερης κατανόησης των γεγονότων της Επανάστασης.

---

Ο “Χάρτης της Ελληνικής Επανάστασης”  υπήρξε προϊόν εξαντλητικής έρευνας και εργασίας του ιστορικού Νικόλα Δημητριάδη και του γεωγράφου Δημήτρη Παπαμιχαήλ και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Πάνορμος”. Διατίθεται σε βιβλιοπωλεία, καθώς και μέσω ηλεκτρονικής παραγγελίας στο ηλεκτρονικό κατάστημα των εκδόσεων Πάνορμος (www.panormosmaps.gr).

Οι εκδόσεις “Πάνορμος” δημιουργήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2021 στην Αθήνα, με σκοπό την έκδοση ιστορικών χαρτών. Συνδυάζοντας τη χαρτογράφηση με την ιστορική έρευνα και τη σχεδιαστική καλαισθησία, φιλοδοξούν να προσφέρουν πρωτότυπους, λεπτομερείς χάρτες υψηλής ποιότητας, χρήσιμους τόσο στον μέσο αναγνώστη, όσο και στον εξειδικευμένο μελετητή της Ιστορίας.