Ο Κερκ Ντάγκλας, η λογοκριμένη ταινία και η Γερμανίδα που έκλαψε

Η ταινία που τον έκανε να αφήσει τόνους χρυσόσκονης δόξας πίσω του ήταν ο “Σπάρτακος”. Ο Κερκ Ντάγκλας όταν κοιτούσε πίσω τη ζωή του μάλλον αυτή θα έβαζε πάνω απ΄όλες. Ήταν μια ταινία που έπεσε θύμα της μεταπολεμικής λογοκρισίας καθώς το φιλελεύθερο αμερικανικό κράτος πετσόκοψε μια ομοερωτική σκηνή. Έπρεπε να περάσουν δεκαετίες ώστε να δει ο κόσμος όλη την ταινία όπως ήταν από τους δημιουργούς της. Ωστόσο, δεν ήταν ο Σπάρτακος η σημαντικότερη ταινία του. Λίγα χρόνια πριν, το 1957, ο Κερκ Ντάγκλας υποδύθηκε έναν συνταγματάρχη στο αντιπολεμικό αριστο-αριστούργημα “”Σταυροί στο Μέτωπο”. Για τον ίδιο, ήταν ο “καλύτερος ρόλος στην καριέρα του”. Για τη Δύση, ήταν η πιο μισητή και απαγορευμένη ταινία για δεκαετίες.

Ο ικανός και γενναίος συνταγματάρχης του Γαλλικού στρατού Νταξ, δίχως δισταγμό, αποφάσισε να υπερασπιστεί τους στρατιώτες του από τους ίδιους του ανώτατους Γάλλους διοικητές. Οι τελευταίοι επέλεξαν να δικάσουν –και να εκτελέσουν– παραδειγματικά τρεις στρατιώτες διότι δήθεν επέδειξαν δειλία σε μια επίθεση που ήταν εξαρχής καταδικασμένη. Αν και αντίθετος με τη δίκη παρωδία, ο συνταγματάρχης αποφάσισε να αναλάβει την νομική τους υπεράσπιση.

Ο Νταξ δεν δίστασε να τα βάλει με τους στρατηγούς, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να τους απειλήσει καθώς γνώριζε μια πολύ σημαντική πληροφορία που θα τίναζε το κύρος της ανώτατης γαλλικής ηγεσίας στον αέρα. Ακριβώς εδώ, λοιπόν, η ταινία έφερε αναστάτωση στην ψυχροπολεμική Δύση καθώς έθιξε τον ιερό θεσμό του Στρατού και ειδικά των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων.

Η νατοϊκή αποικιοκρατική Γαλλία της δεκαετίας του 1950 δεν γινόταν να δεχτεί τα “μαγικά” ξεσπάσματα του Ντάγκλας μπροστά στους κινηματογραφικούς ανώτατους Γάλλους αξιωματικούς. Οι “αλχημείες” των βαθμοφόρων προκειμένου να ανέλθουν στην στρατιωτική ιεραρχία επί –γαλλικών μάλιστα– πτωμάτων ήταν μια κινηματογραφική θεματολογία που δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή από την λογοκρισία της εποχής.

Από τη δικτατορική Ισπανία του Φράνκο μέχρι και τις ΗΠΑ οι κυβερνήσεις απαγόρευσαν την προβολή της ταινίας, καθώς κρίθηκε επικίνδυνη. Πρώτη απ΄όλες η Γαλλία, έβαλε χέρι στη United Artists να μην τολμήσει να διανείμει την ταινία στους κινηματογράφους. Τόσο οι απόστρατοι όσο και οι ενεργεία Γάλλοι στρατιωτικοί δεν μπορούσαν να δεχτούν μια ταινία που παρουσιάζει το στρατιωτικό κατεστημένο να πατάει επί πτωμάτων στρατιωτών για να “αναπαραχθεί”. Έπρεπε να περάσουν σχεδόν δύο δεκαετίες ώστε να απολαύσουν οι Γάλλοι το αριστούργημα του Κιούμπρικ, το 1975.

Οι φιλελεύθερες ΗΠΑ απαγόρευσαν σε όλα τα στρατόπεδα, τους οργανισμούς και ιδρύματα του υπουργείου Άμυνας παγκοσμίως να προβληθεί η ταινία. Ακόμα και στην “πρωταθλήτρια” της ουδετερότητας παγκοσμίως, τη “φιλειρηνική” Ελβετία, κανείς δεν μπόρεσε να δει τον Ντάγκλας να υποδύεται τον συνταγματάρχη Νταξ και να σφαλιαρίζει το στρατιωτικό κατεστημένο. Μέχρι το 1970 το ελβετικό κράτος θεωρούσε την ταινία αναμφισβήτητα προσβλητική για το γαλλικό κράτος, τη γαλλική δικαιοσύνη και φυσικά τον γαλλικό στρατό.

Η Γερμανίδα που έκλαψε

Η Γερμανία, μην επιθυμώντας να διαταράξει τις σχέσεις της με τη Γαλλία –με την οποία οικοδόμησαν τη δημοκρατική ΕΟΚ–, ακολούθησε το ίδιο μοτίβο. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, μετά τις απειλές της Γαλλίας, αναγκάστηκε να αποσύρει την ταινία. Πολλές δεκαετίες μετά, το 2000, ο διευθυντής του Φεστιβάλ Moritz de Hadeln τίμησε τον Ντάγκας λέγοντας: «Ο Κερκ Ντάγκλας ενσαρκώνει χωρίς αμφιβολία την πεμπτουσία του πρωτοποριακού πνεύματος και τυπικού αμερικανικού ατομικισμού. Οι χαρακτήρες του χαρακτηρίζονται από μια τεράστια προσπάθεια ανεξαρτησίας».

Ο Moritz de Hadeln όμως κάπου το “έχασε”. Οι ρόλοι του Ντάγκλας, τουλάχιστον ο σημαντικότερος όλων στην ταινία “Σταυροί στο Μέτωπο”, δεν χαρακτηρίζονται από ατομικισμό, το αντίθετο. Είναι το θάρρος που βρίσκει ένας άνθρωπος, όχι για να εξελιχθεί ο ίδιος, αλλά να σταθεί δίπλα στους συνανθρώπους, δηλαδή στο σύνολο. Είναι κόντρα δηλαδή στον ατομικισμό της διάκρισης.

Γι’ αυτό και ο ήρωας (αξιωματικός) δένεται με τους κομπάρσους (φαντάρους). Τους αφήνει να πιούν ένα ποτήρι στο καπηλειό πριν τους καλέσει πίσω στα χαρακώματα. Ωστόσο, και εκείνος τους παρακολουθεί απ΄έξω από το παράθυρο. Εκείνοι, εξαθλιωμένοι, κουρασμένοι, έτοιμοι να ορμήξουν στο πρώτο θηλυκό που θα έβρισκαν μπροστά τους, είχαν ήδη αλλοτριώσει το χιούμορ τους. Είναι η σκηνή με τη μικρή αιχμάλωτη Γερμανιδούλα που είναι φοβισμένη και κλαμένη, ενώπιον επιθετικών, πρόστυχων και γ(κ)αβλομένων ανδρών που σκάνε στα γέλια από την εικόνα μιας ανυπεράσπιστης νεαρής γυναίκας.

Ώσπου, ο μαγαζάτορας, αφού την εξευτελίζει, την αναγκάζει να πει ένα γερμανικό τραγούδι για να διασκεδάσει τους στρατιώτες. Το τραγούδι όμως εκείνο, άλλαξε τα πάντα στην ατμόσφαιρα. Οι στρατιώτες μαλάκωσαν, έκλαψαν και σιγοτραγούδισαν μαζί της. Τα άγρια ένστικτα πέθαναν και οι εξαθλιωμένοι αξιοποίησαν τον λιγοστό χρόνο που τους άφησε ο συνταγματάρχης, ο μοναδικός αξιωματικός που τους κατάλαβε και τους σεβάστηκε. Γι’ αυτόν τον ρόλο του ο Ντάγκλας δεν θα έχει “φύγει” ποτέ, τον πιο απαγορευμένο.