Ο πονηρός Χάιντεγγερ, οι κλασικές σπουδές και η Νέα Ακαδημία Πλάτωνος

Η κρίση των κλασικών σπουδών, που άρχισε πριν από αρκετές δεκαετίες με τη θεωρία της “Μαύρης Αθηνάς”, συνεχίστηκε με την συρρίκνωση ή και την κατάργηση κλασικών πανεπιστημιακών τμημάτων λόγω budget. Πρόσφατα, μάλιστα, το πανεπιστήμιο Πρίνστον υποτάχτηκε στον πολιτικό καθωσπρεπισμό που έχουν επιβάλει οι δικαιωματιστές, αποβάλλοντας την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών και λατινικών από τις ανθρωπιστικές σπουδές.

Η κρίση των κλασικών σπουδών αναμφίβολα αποτελεί μία ακόμη έκφανση της παρακμής της Δύσης, η οποία παρακμή ουκ ολίγες φορές προσλαμβάνει και προγραμματικό χαρακτήρα. Για όλα αυτά μάλλον φταίει ο Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγγερ, κι αν όχι για όλα, για πολλά από αυτά. Είναι αυτός που παραχάραξε τον Πλάτωνα, τον μεθερμήνευσε και άνοιξε το δρόμο στη μετα-αλήθεια που εγκαθίδρυσε έναν ακραίο σχετικισμό που σήμερα ταλανίζει τη δυτική δημοκρατία.

Σε κάθε περίπτωση η πολυδιάστατη αυτή κρίση των κλασικών σπουδών αποτελεί μία ακόμη μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα, την οποία η κυβέρνηση οφείλει να την πιάσει στον αέρα και να ανακοινώσει την ίδρυση ενός διεθνούς πανεπιστημίου με έδρα την Αθήνα, τη Νέα Ακαδημία Πλάτωνος, στο οποίο θα κληθούν να διδάξουν οι καλύτεροι κλασικιστές από όλο τον κόσμο. Επαναφέρουμε με αφορμή το Πρίνστον αυτή την ιδέα που προωθούμε από τη δεκαετία του 1990 και την οποία σκιαγραφούμε και πάλι πιο κάτω.

Ο “δομικός ρατσισμός”

Ο δημοσιογράφος Γιώργος Λυκοκάπης σε άρθρο του με τίτλο “Μετά τα αρχαία ελληνικά το Πρίνστον θα κόψει και την Βίβλο για ρατσισμό!”, αποκαλύπτει όλο το παρασκήνιο και τα πρόσωπα της απόφασης του αμερικανικού πανεπιστημίου, η οποία ελήφθη στα πλαίσια καταπολέμησης του “δομικού ρατσισμού” και η οποία έχει σαφώς πολιτική διάσταση.

Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Στάθης Καλύβας, σε άρθρο του στην “Καθημερινή” με τίτλο “Ο φερετζές της ‘συμπεριληπτικότητας’” εξήγησε ότι αυτό που αποφασίστηκε ήταν «η κατάργηση της υποχρεωτικής εκμάθησης λατινικών και αρχαίων ελληνικών από τους φοιτητές που επιλέγουν το πτυχίο αυτό. Είναι κάπως σαν να παύει να είναι υποχρεωτική η εκμάθηση των γαλλικών από τους φοιτητές της γαλλικής φιλολογίας ή των μαθηματικών από τους φοιτητές της φυσικής.

»Η εξήγηση είναι πως στόχος είναι να καταστεί ευκολότερη η πρόσβαση στο πτυχίο, φοιτητών που προέρχονται από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα – ή, για να χρησιμοποιήσω την κακοχυμένη διάλεκτο της πολιτικής ορθότητας, η αύξηση της “συμπεριληπτικότητας” και της “προσβασιμότητας” των κλασικών σπουδών. Δεν είναι καθόλου παράλογη η επιθυμία να αποκτήσουν οι κλασικές σπουδές ένα ευρύτερο φοιτητικό ακροατήριο. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια είναι κάτι σαν σούπερ μάρκετ της γνώσης: πρώτα σε δέχονται και μετά αποφασίζεις τι ακριβώς θέλεις να σπουδάσεις».

Ο ιστορικός και αρχαιολόγος καθηγητής του Πρίνστον Άγγελος Χανιώτης, απαντώντας σε ερωτήματα του Αλέξη Παπαχελά για την επίμαχη απόφαση, αφού δήλωσε τις επιφυλάξεις του για τη διάσταση της απόφασης εξήγησε με συγκεκριμένα παραδείγματα τους κινδύνους από τη μη ανάγνωση των κλασικών στο πρότυπο και ενίοτε από το αμετάφραστο των κειμένων αυτών. Δηλαδή, όπως και ο Καλύβας, δηλώνει πως δεν νοούνται κλασικές σπουδές χωρίς τη δυνατότητα ανάγνωσης του προτύπου κειμένου.

Ο πονηρός Χάιντεγγερ

Κατά διαβολική σύμπτωση, στις 2 Ιουνίου 2021, στο Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών, η φιλόσοφος και συγγραφέας Αλεξάνδρα Δεληγιώργη παρέδωσε σεμινάριο με θέμα “Η Χαϊντεγγεριανή αποδόμηση του Πλατωνισμού, προπομπός του Αντιπλατωνισμού στη λεγόμενη μεταφιλοσοφία”. Εκεί, μεταξύ άλλων, επεσήμανε ότι «σειρά μελετητών του Πλάτωνα (St. Rosen ,Μ. Ιnwood, Εn. Βerti, Rockmore, Margolis κ.ά.) προκειμένου να ελέγξουν δια αντιπαραβολής, την πιστότητα των παραθεμάτων από τα πλατωνικά κείμενα που μεταφράζει ο Χάιντεγγερ, βεβαιώνουν ότι πρόκειται για παραφράσεις χωρίς εισαγωγικά».

Δεν γνωρίζω αν οι παραφράσεις αυτές έγιναν από άγνοια, από τη χρήση κακών μεταφράσεων ή εξ επιτούτου, από τον αμφιλεγόμενο φιλόσοφο της “εσωτερικής εξορίας”. Ας σταθούμε όμως στην ανάλυση της Δεληγιώργη, η οποία επεσήμανε πως ο έλεγχος της χαϊντεγγεριανής αποδόμησης του πλατωνισμού δεν έχει δοξογραφικό χαρακτήρα. Στην ιστορικο-κριτική εξέταση του τρόπου με τον οποίο ο Χάιντεγγερ παρερμηνεύει τα πλατωνικά κείμενα αναφέρεται η Δεληγιώργη.

Πρωτίστως παρερμηνεύει τον Σοφιστή, διάλογο της ωριμότητας του Πλάτωνα, όπου δεν διαχωρίζονται τα νοητά από τα αισθητά, η νοητική από την αισθητηριακή εποπτεία, η δυνατότητα από την ενεργή πραγματικότητα, το τι από το γιατί και προς τι. Η Δεληγιώργη καταλήγει πως ο Χάιντεγγερ «διαχωρίζοντας το οντολογικό που εξετάζει στη θεμελιώδη οντολογία του, από το οντικό που διερευνά η επιστήμη, (στην ουσία) υποστηρίζει το τέλος της στοχαστικής σκέψης και της πραξιακής διάστασής της, στην οποία πρώτος ο Αριστοτέλης θεμελίωσε τις πρακτικές επιστήμες».

Δηλαδή, ο Χάιντεγγερ μετέφερε επιλεκτικά «στοχαστικές κατηγορίες και έννοιες προκειμένου να αντικειμενοποιήσει παραστάσεις της αντιληπτικής συνείδησης που παρουσιάζουν το αντιληπτό τι ως όψη της αντικειμενικής πραγματικότητας». Η χαϊντεγγεριανή αποδόμηση του Πλατωνισμού αποτελεί την πλατφόρμα, πάνω στην οποία αναπτύχθηκε, όπως κατέδειξε η Δεληγιώργη, «το ρεύμα του Αντιπλατωνισμού, στάσης και θέσης των μεταμοντέρνων ρευμάτων του νεοπραγματισμού (neopragmatism), του μεταδομισμού (poststructuralism) και του κειμενισμού (textualism) με ευρύτατη απήχηση στη λεγόμενη μεταφιλοσοφία, σήμερα».

Η Νέα Σχολή των Αθηνών

Την ιδέα για την ίδρυση του Διεθνούς Πανεπιστημίου Κλασικών Σπουδών των Αθηνών την είχα διατυπώσει κατά την πρώτη πενταετία της δεκαετίας του 1990 στην “Καθημερινή”, κατά την “επέλαση” του ελληνικού επιχειρείν στα Βαλκάνια. Έκτοτε, με διάφορες αφορμές την επαναφέρω, μέχρι και διήγημα fiction δημοσίευσα στο περιοδικό “(δε)κατα” για να την προωθήσω.

Την ιδέα την ενστερνίστηκε κι ο συνάδελφός μου Πέτρος Δίπλας, ο οποίος είχε μια ωραία σκέψη για την τοποθεσία της Σχολής στην περιοχή της Ιεράς Οδού στον Βοτανικό που θα μπορούσε να συμπεριλάβει τα κτίρια της Γεωπονικής (που θα έπρεπε να μετακομίσει στη Λάρισα), τις εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού και νέα κτίρια, ώστε να δημιουργηθεί εκεί ένας χώρος υψηλών συμβολισμών απέναντι από την Ακρόπολη και σε ένα περιβάλλον κλασικό και πνευματικό (κήπος).

Στόχος είναι η Νέα Ακαδημία Πλάτωνος να προσελκύσει τους καλύτερους ελληνιστές από όλο τον κόσμο και να δοθεί εξ αρχής έμφαση στην ελληνική και ελληνιστική φιλοσοφία, αλλά και στο τμήμα των λατινικών και Ρωμαίων συγγραφέων, πραγματοποιώντας ταυτόχρονα μια εντυπωσιακή παρουσία στην παγκόσμια αγορά βιβλίου με τις Εκδόσεις New School of Athens όχι μόνο με τα διδακτορικά των φοιτητών, αλλά και με την επανέκδοση των κλασικών της αρχαιότητας σε τριανταπέντε γλώσσες σε νέες μεταφράσεις και σχολιασμό.

Θα μπορούσαν επίσης να αναπτυχθούν μεταπτυχιακά προγράμματα Ανθρωπιστικής Ηγεσίας για χιλιάδες σπουδαστές με προσανατολισμό την διοίκηση, τη διπλωματία και το μάνατζμεντ, τα οποία θα μπορούσαν να αναγομώσουν τις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της δημοκρατίας, αλλά και να επηρεάσουν καταλυτικά την πολιτική και την ανασυγκρότηση της Δύσης…