Οι Έλληνες αγκαζέ με το look τους – Από το cool attitude στο go with the flow

Έχει πολύ ενδιαφέρον το ζήτημα μετατροπής των Ελλήνων αρρένων σε αξύριστους και μουσάτους. Κάθε λογής κόμη και στυλ για όλα τα είδη, από τον απλό καθημερινό άνθρωπο ως την κορυφή της εγχώριας ελίτ, όλοι είναι ή με αξύριστο look ή με μουσάδα, μουστάκα ή τούφα στο στόμιο του προσώπου ώστε όταν μας μιλάνε να την βλέπουμε απαραιτήτως. Ακόμα και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, ο Γιάννης Στουρνάρας εμφανίζεται εδώ και καιρό ως μοντέλο με αξύριστο look.

Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που ο Έλληνας ακολουθεί σωρηδόν όποια βλακεία του υποδείξουν είτε για να τον χρησιμοποιήσουν ως πελάτη είτε επειδή μπορούν να τον βάλουν σε καλούπι που εξυπηρετεί στην χειραγώγηση. Ας ξεκινήσουμε από τις όχι και πολύ μακρινές δεκαετίες του 1960 και 1970. Η κοινωνία φουντωμένη από τον αυταρχισμό της Χούντας, είναι έτοιμη να αγοράσει τη νέα “στολή” που θα της υποδείξουν οι μόδες της εποχής.

Στην απέναντι όχθη, στην κοιτίδα του αμερικανικού εργαστηρίου, το καζάνι βράζει στη δεκαετία του 1950. Το κύμα αμφισβήτησης του αμερικανικού ονείρου συνδυαστικά με τον πόλεμο του Βιετνάμ και το Watergate αλλάζουν την εικόνα της Αμερικής. Από το Woodstock και μετά, οι ΗΠΑ αλλάζουν προτεραιότητες. Τα αμερικανικά ΜΜΕ ακολουθούν το νέο χάρτη μιας και η παγκοσμιοποίηση είναι στον θάλαμο του μαιευτηρίου.

Ο Jimmy Hendrix, ο Jim Morisson, ο John Lennon, ο Carlo Santana και η Janis Joplin είναι τα νέα σύμβολα του αμερικανικού αντι-ονείρου. Το Χόλιγουντ υιοθετεί ως cool attitude την εικόνα του “Soul Brother” και του “Rock Star”. Ο χιπισμός, από μόδα γίνεται το νέο όχημα ιδεολογικής αντιπαράθεσης, στο οποίο μπορούν να ανέβουν όλοι, ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης.

Η έκδηλη αρρενωπότητα και η αποκαλυπτική θηλυπρέπεια απογειώνουν τη σεξουαλική επανάσταση της εποχής. Το μίνι παίρνει φωτιά, ενώ το ανοιχτό πουκάμισο φοριέται μαζικά. Οι ιδεολογικοί φίλοι του Φιντέλ εκδηλώνουν την συμπαράστασή τους σε αυτόν δια του συμβολισμού της “συντροφικής” μουσάδας. Ο Τσε Γκεβάρα γίνεται βιομηχανικό trademark και η πετρελαϊκή κρίση του 1973 έρχεται για να τερματίσει τις αυταπάτες της κυρίαρχης και αυτόνομης αμερικανικής οικονομίας.

Ο Ανδρέας έρχεται

Εκείνα τα χρόνια έρχεται στην Ελλάδα ο Ανδρέας Παπανδρέου καβάλα στο όχημα αυτής της αμφισβήτησης. Συντονισμένος στο πνεύμα της εποχής, πρεσβεύει την κουλτούρα του αριστερού φιλελεύθερου Αμερικάνου διανοούμενου που ασπάζεται όλα αυτά που το αμερικανικό καζάνι έχει προετοιμάσει προ πολλού. Εκείνη την περίοδο η Ελλάδα εισάγει τη νέα αμερικανική φορεσιά.

Η τάση ξεδιπλώνεται από την κορυφή της πυραμίδας προς τα κάτω. Οι άνθρωποι του πολιτισμού, του πνεύματος, καθηγητές και καλλιτέχνες πειραματίζονται με το look του χιπισμού που εκφράζει την πολιτική μόδα της εποχής. Oι μόδιστροι αλλάζουν τα πατρόν κι οι μπαρμπέρηδες σιγά-σιγά προτείνουν με την σειρά τους στον πελάτη τη νέα μόδα με την φαβορίτα και την τεράστια φράντζα.

Μέχρι και τις αρχές της επόμενης δεκαετίας, η επικρατούσα μόδα είναι: φαβορίτα τύπου Κόκκοτα, καμπάνα παντελόνι και ανοιχτή πουκαμισιά. Το στυλ του “καρεκλά” εξαπλώνεται σαν ιός σε όλο το πολιτικό και ταξικό φάσμα της κοινωνίας, ξεκινώντας από την άκρα Αριστερά ως την Δεξιά. Οι πιο εξτρίμ που βλέπουν απαξιωτικά τη “μουσική της καρέκλας” (soul-funk-disco) και προτιμούν τη ροκ, διαφοροποιούνται από τους “καρεκλάδες” και ακολουθούν το πρότυπο του Rock Star με τα μακριά μαλλιά χωρίς φαβορίτα και καμπάνες παντελόνια. Το θέμα πολιτικοποιείται όταν στην εξίσωση μπαίνει και η αναμέτρηση των “μπιτλικών” με τους “στοουνικούς”. Οι Beatles είναι οι φλώροι της εποχής, ενώ οι Rolling Stones τα αλάνια.

Δεκαετία 1980 – Κόβοντας τη φαβορίτα

Τη δεκαετία του 1980 όλα αλλάζουν απότομα. Έχουμε ένα ισχυρό κύμα νεοφιλελευθερισμού σε παγκόσμια κλίμακα με Θάτσερ και Ρέιγκαν να οδηγούν το καραβάνι. Οι ΗΠΑ πρέπει να σουλουπωθούν, είναι η ώρα για κοινωνικές περικοπές, ενώ ο χιπισμός δεν αποτελεί πλέον εχθρό. Οι πρωτεργάτες του κινήματος είτε έχουν πεθάνει από το LSD, είτε έχουν δραπετεύσει από το όχημα, όπως κάποιοι ηγετικοί πυρήνες που κατέφυγαν στο Topanga Canyon της California, απολαμβάνοντας επιτέλους την υπέροχη φύση.

Το Χόλιγουντ μπαίνει σε ρεπουμπλικανικό ντελίριο. Σειρά υπερπαραγωγών πολεμικών ταινιών άλλοτε για το Βιετνάμ και άλλοτε με όρους απόλυτης μυθοπλασίας, σαν οι ΗΠΑ να μην γνώρισαν ποτέ χιπισμό. Το σύμβολο του ξενέρωτου νεοσυντηρητισμού είναι ο Σβαρτσενέγκερ, ενώ το Top Gun γίνεται η εισπρακτική επιτυχία της δεκαετίας. Στη μουσική σκηνή έχουμε την πλήρη απαξίωση της προηγούμενης τάσης και μαζί στο καλάθι των αχρήστων πάει και η φορεσιά της.

Η βιομηχανία κρατάει μόνο τη ροκ σκηνή, διαφοροποιημένη πλέον από το mainstream και με όρους κοινωνικοπολιτικής κουλτούρας. Στο mainstream έρχεται η Pop με σημαία τον Μάικλ Τζάκσον, τη Madona και την Cyndi Lauper. Ακόμα και ο Lion Richie, που έγραψε λαμπρή ιστορία με τους Commodores, κάνει δεύτερη καριέρα με μπαλάντες που αν τις ακούσει σήμερα κανείς, θα αποκτήσει ψυχολογικά προβλήματα χωρίς καμιά προδιάθεση.

Στην Ελλάδα η μόδα αλλάζει με τον ίδιο ρυθμό. Οι άντρες κόβουν τη φαβορίτα ως το αυτί, η φράντζα γίνεται Clean Cut και το πρότυπο του σύγχρονου νέου είναι αυτό του “φλούφλη”. Πουκαμισάκι, λακόστ, πουλοβεράκι, τζινάκι και adidas στυλ παπουτσάκι all star για τους πιο ροκ τύπους, είναι το βασικό πλαίσιο στο οποίο διαμορφώνεται το look της εποχής.

Οι γυναίκες, σε αντιδιαστολή με τον αντρικό νεοσυντηρητισμό, ακολουθούν δική τους γραμμή στη μόδα απαλλαγμένη από τον χιπισμό μεν, αλλά κρατώντας την έντονη θηλυπρέπεια. Στην πολιτική σκηνή, η αντιπαράθεση μεταξύ ΝΔ-ΠΑΣΟΚ γίνεται εν μέσω ευνοϊκού οικονομικού ανοδικού κύκλου με αποτέλεσμα οι αντιπαραθέσεις στην κοινωνία να διεξάγονται στη σφαίρα της πολιτικής.

Η μοιραία 20ετία

Στην περίοδο 1990-2000 αλλάζουν οι προτεραιότητες της ελληνικής κοινωνίας στο νέο παγκοσμιοποιημένο τοπίο. Στην Ελλάδα ανθίζει η ιδιωτική ραδιοτηλεόραση, το τραπεζικό σύστημα ανοίγει, κάνει την εμφάνισή του το πλαστικό χρήμα, ενώ από το 2001 η Ελλάδα μπαίνει στο ευρώ. Έτσι, αρχίζει για τον Έλληνα μια περίοδος πρωτοφανούς καταναλωτικής κραιπάλης.

Παράλληλα δέχεται βομβαρδισμό μηνυμάτων που αφορούν όχι μόνο την μόδα και το στυλ του, αλλά συνολικά τη θέση του στο νέο κόσμο μέσα από το κάτοπτρο της επαγγελματικής επιτυχίας. Αυτό τον οδηγεί σε έναν αμοραλιστικό τυχοδιωκτισμό. Ως υπνοβάτης βιώνει την υπαρξιακή αναμέτρηση με τον εαυτό του η οποία θα διαρκέσει αρκετά χρόνια. Με ελάχιστες διαφορές στο τσουλούφι ή στην τούφα, με το ίδιο κλασσικό θα λέγαμε look του μεταμοντέρνου άντρα και γυναίκας, πορευόμαστε και σ’ αυτή την περίοδο, έως το σκάσιμο της φούσκας.

2010-2020

Πλέον, οδηγηθήκαμε στην οριστική κατάργηση του ξυρίσματος και τη μετατροπή της μεσαίας τάξης σε ημιαξύριστο όχλο. Με το πρώτο Μνημόνιο του 2010, αρχίζει ο Έλληνας να αντιλαμβάνεται ότι πιάστηκε στην φάκα. Συνειδητοποιεί ότι τον μετέτρεψαν σε καταναλωτή, και ύστερα σε μαριονέτα των αγαθών που νόμιζε ότι τον όριζαν ως σύγχρονο άνθρωπο. Με την απώλεια του όποιου πλούτου, χάνεται και η αυτοπεποίθηση.

Το ζήτημα της επιβίωσης για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες πολιτικοποιείται και αποκτά ιδεολογικά χαρακτηριστικά, παρά το γεγονός ότι λίγο πριν την κρίση, με την πολιτική ασχολούνταν μόνο όσοι είχαν τη “βίδα” και βέβαια τα κομματικά στελέχη. Στο σημείο αυτό, λοιπόν, περιμένει τον Έλληνα η νέα φορεσιά. Στον παγκοσμιοποιημένο 21ο αιώνα μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ της ελίτ και των κατώτερων τάξεων.

Τα παιδιά της μεσαίας τάξης δεν χάνουν μόνο την ευκαιρία να πεταχτούν για ένα μάστερ στο Λονδίνο. Ούτε χάνουν μονάχα την ευκαιρία να διεκδικήσουν μία θέση στον ήλιο, όπως έκαναν οι προηγούμενες γενιές και πολλές αξιόλογες περιπτώσεις διεκδίκησαν και κατάφεραν να κάνουν πράγματα, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν. Οι σημερινοί νέοι είναι αντιμέτωποι με τη νέα φορεσιά, η οποία είναι ερώτημα που θα καταλήξει. Ποιες θα είναι οι νέες ιδέες, το νέο λεξιλόγιο, η νέα αισθητική…