Οι ιαματικές ψηφίδες του Μίκη και τα… “μεγαλωμένα” με Μπετόβεν καρπούζια

Ανάλογες προσεγγίσεις της μουσικής του Μίκη έχω ακούσει από ανθρώπους οι οποίοι είναι ολοκληρωτικά των εγκοσμίων και αποστρέφονται κάθε είδους πνευματικότητα. Αυτοί, λοιπόν, έχουν χαρακτηρίσει την μουσική του “υπερφυσική”! Σχετική ιδιότητα, με τις μουσικές “ψηφίδες” του Μίκη, υπάρχει και στα  παραδοσιακά μας τραγούδια (δυστυχώς, σπάνια στα αγαπημένα μου ρεμπέτικα, πάντως ο Μάρκος και ο Τσιτσάνης “είχαν” κομπολόγια με “ψηφίδες”…). Η ονομαζόμενη κλασική μουσική δεν έχει τέτοια ιδιότητα, αφού απευθύνεται μόνο στο 1,5% (μάξιμουμ!) του πληθυσμού και γιατί (εκ γενετής) είναι “μουγκή”, δηλαδή δεν έχει λόγια!

Κάποιος “κύριος”, (προβληματισμένος γενικότερα…), μού είπε μια φορά: «Αγάπησα την κλασική μουσική, μετά που άκουσα το ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ». Είμαι σίγουρος ότι εξέφραζε πολλές ψυχές, αφού ο πολύς κόσμος εκφράζεται ως “οπαδός”, γιατί δεν έμαθε ποτέ να “παρατηρεί”, δηλαδή, να “βλέπει”, να “ακούει” και (κυρίως) “να έχει άποψη”. Ο Μίκης, αφύπνισε πολλούς “απολωλότας” και αυτοί τον ευχαριστούν! Κι εγώ, μέσα! Αν με ρωτούσαν “με τι επίθετο χαρακτηρίζω τον Μίκη”, θα έλεγα “πολύ μακράν, ασύγκριτος”. Ασύγκριτος!

Ο Μίκης δεν χαρίζεται, “Χατζηαβάτη” μου!

Ο Μίκης δεν χαρίζεται! Πρέπει να τον ανακαλύψεις!  Μάς συστήθηκε λαϊκά και ταπεινά, με τον “Επιτάφιο”, το “Αρχιπέλαγος”, και την “Πολιτεία”. Μας ταρακούνησε, για την τόλμη του, με το “Το τραγούδι του νεκρού αδελφού”! Μας ξάφνιασε ευχάριστα με τους “Λιποτάκτες”, τα “Επιφάνια” και τις “Μικρές Κυκλάδες”. Μας έθεσε φιλοσοφικές απορίες, που δε φανταζόμασταν, με την “Κατάσταση πολιορκίας” και το “Ήλιος και χρόνος”. Μας απογείωσε, με το “Άξιον Εστί” και το “Canto General”…

Για να γίνεις μέτοχος στα έργα του και για να “συναντηθείς” μαζί τους, πρέπει να τα “ξετρυπώσεις”, γιατί αυτά ούτε δωρίζονται, ούτε αγοράζονται! Θέλουν, κόπο, επιμονή και αγάπη, θέλουν (ίσως…) και περιέργεια της ψυχής! Με τις ευχές μου και τις ευχές του Μίκη! Αν όχι, κρίμα “Χατζηαβάτη” μου και αποχαιρέτα τον, τόν Μίκη που χάνεις τόσο φτηνιάρικα!

Σε μαρμαρένιο αλώνι, με Κάλλας και Νίνου

Και λέω, τώρα, να φύγουμ’ από “δω” και να πάμε σ’ ένα απ’ τα “μαρμαρένια” μουσικά …αλώνια, για να κάνουμε μερικές κρυστάλλινες (μουσικές) συγκρίσεις και συγκρούσεις… Κάποια κομμάτια από τα κλασικά έργα και συγκεκριμένα κάποιες μικρής διάρκειας μελωδίες, έχουν πολύ ευχάριστο άκουσμα και σε τινές περιπτώσεις, χορεύονται, έστω και αυτοσχεδιαστικά. Σπάνια όμως τραγουδιούνται παρεκτός κι είναι σε καμία όπερα, η οποία απαιτεί… στριγκλιές από soprano! – Τόσα πράγματα, σάς έχω εξομολογηθεί, σάς εξομολογούμαι άλλο ένα: Ότι, δηλαδή, οι φωνές των κλασικών ερμηνευτών δεν φαίνονται ανθρώπινες (σε μένα), αλλά φωνές συμπαθών ζώων του δάσους και γλυκών όρνεων του ουρανού. Οι συνήθεις άνθρωποι δεν τραγουδάνε έτσι, έστω κι αν τους πατήσεις τον κάλο, ακόμα κι αυτόν που έχουν μέσα στο κεφάλι τους όταν πηγαίνουν να ψηφίσουν! Συνεχίζουμε…

Προφανώς, δε μπορώ να συγκρίνω την Μαρίκα Νίνου με την Μαρία Κάλλας γιατί η μία τραγουδάει σε “θερμούς” χώρους και “θεραπεύει” καρδιές, ενώ η άλλη ξελαρυγγιάζεται σε “ψυχρούς” χώρους με γραβάτες Y.S. Laurent και ντεκολτέ C. Cannel. Η Κάλλας (και κάθε “Κάλλας”) όταν άδει την νότα Si, περισσότερο παθιάζεται για να βγουν 465,16 ΗΖ κι όχι π.χ., 465,00… Και ποιος το ακούει; Ούτε ο… μανέστρος! (Ίσως όμως το είχε ανάγκη η ψυχή της…) Να και κάτι απίστευτο, τώρα! Κάποια φορά, η καλή μου φίλη Ελένη Ροδά τραγουδούσε με τον Γιώργο Ζαμπέτα, σ’ ένα μαγαζί.

Ένα βράδυ, πήγε στο μαγαζί αυτό, ο Ωνάσης με την Κάλλας! Η Κάλλας καθότανε συμμαζεμένη, με ουδέτερο χαμόγελο, ίσως γιατί δεν θα μπορούσε με τίποτε (η ίδια) να διασκεδάσει, έτσι, τον κόσμο! Αυτό που δεν πίστευαν τ’ αυτιά μου, είναι όταν μου είπε η Ελένη ότι τής είπε η Κάλλας στο αυτί (γιατί είχε θόρυβο): «Αχ πόσο ήθελα να τραγουδάω κι εγώ, αυτά τα τραγούδια, σαν και σας…». Εγώ, έχω γράψει ένα τραγουδάκι (άσχετο με αυτά που κουβεντιάζουμε) αλλά σχετικό με τον “Οιδίποδα”. Έχει τίτλο “Κάλλας και Νίνου”.

Σκαλιά, ανεβοκατεβαίνουν, όλες οι μελωδίες!

Αυτό το εδάφιο, καθώς και το επόμενο, τα θεωρώ σημαντικά και να μου επιτρέψετε να σας προτείνω (με κάθε ταπεινότητα) να τα προσέξετε ιδιαίτερα! Αν εξαιρέσουμε ένα μέρος από σπουδαγμένους και μελετημένους μουσικούς, το λοιπό ποσοστό των αναγνωστών είναι λογικό να μην έχει βρεθεί ποτέ μπροστά σε τέτοια θέματα. Ευκαιρία είναι, τώρα! Εγώ ομολογώ ότι χαίρομαι ανάλογες υποδείξεις, όταν διαβάζω κείμενα με ασύνηθες περιεχόμενο.

Λοιπόν! Σας έλεγα και πριν λίγο, ότι κάποια κλασικά κομμάτια, είναι πολύ ευχάριστα, μάλιστα (είναι εξακριβωμένο) ότι συνήθως προέρχονται από παραδοσιακές μελωδίες. Αν δεν προέρχονται από τέτοιες μελωδίες, τότε, σχεδόν πάντα, είναι φτιαγμένα με κάποιες από τις τεχνοτροπίες που έχουν “χτιστεί” οι παραδοσιακές μελωδίες. Για να γίνω σαφέστερος, κάθε μουσικό κομμάτι (είτε τραγούδι, είτε σκέτη μελωδία), έχει δύο τρόπους για να αναπτυχθεί, δηλαδή να “αναμειχθούν” οι νότες που περιέχει, ώστε να παραχθεί μελωδία! Ο ένας τρόπος είναι, οι νότες να ανεβαίνουν (ή να κατεβαίνουν) σκαλοπάτι-σκαλοπάτι. Ο άλλος τρόπος είναι, οι νότες να κάνουν άλματα, “πηδώντας” δύο, τρία, τέσσερα… οχτώ σκαλοπάτια (οκτάβα)! Μάλιστα, εάν πρόκειται για τραγούδι, ο στίχος γίνεται οδηγός στα “άλματα” των φθόγγων (νοτών) και συχνά επηρεάζει την επιλογή του ρυθμού!

Ας πάμε, τώρα, σ’ ένα ωραίο παράδειγμα. Ακολουθώντας αυτόν τον τρόπο σύνθεσης, ο Johann Sebastian Bach (1685-1750), έφτιαξε την “Bourrée”, ένα ευχάριστο κλασικό κομμάτι. Είναι πολύ σύντομο και ο Andrès Segovia το έπαιζε στην κιθάρα του, σε 87 δευτερόλεπτα! Ο Bach το έγραψε για λαγούτο, κάπου μεταξύ 1708-1717; Η παρτιτούρα είναι σε Μi μινόρε (BWV-996). Τα “σκαλοπάτια” (που λέγαμε), είναι στην “Bourrée”: Sol-Re# -Si-Mi. Η “Bourrée”, αγαπήθηκε πολύ, παίχτηκε από όλους τους κλασικούς κιθαρίστες και διασκευάστηκε! Εξαιρετική διασκευή (240 δευτερολέπτων, παρακαλώ!) είναι αυτή του Jan Andersson, επικεφαλής του συγκροτήματος “Jethro Tull”, στον διπλό δίσκο “Living in the Past” (1972) με “σκαλοπάτια” φθόγγων Do-Sol#-Mi-La (άλλος τόνος, αλλά ακριβώς ίδια μελωδία).

Ο Bach, δεν θα μπορούσε να είχε γράψει και στίχους σ’ αυτό το χαριτωμένο κομμάτι, γιατί δεν είχε τέτοιες ικανότητες. Δεν είχε ψαγμένη και πλούσια παιδεία, αφού πήγε στην απλή “Λατινική Σχολή” (Lateinschule, Γερμανία, μιλάμε) όπου αυτά που διδασκόταν ήταν μόνο θρησκευτικά, λατινικά, αριθμητική και ιστορία (καταλαβαίνετε…) Σε σύνολο 90 μαθητών, ο Bach, ήταν 47ος, αφήστε που είχε και 103 απουσίες, ο …κοπανατζής! Ευτυχώς που πήγε σύντομα στο μουσικό τμήμα του Lateinschule, λόγω των έξη γενεών, της μουσικής επαγγελματικής οικογένειάς του! Στον πρώτο επίλογο αυτού του κειμένου θα σας πω μερικά σπαρταριστά για την επαγγελματική πλευρά, της οικογένειας Bach.

Ο Μίκης, τώρα, στο αλώνι, γιατί τον έκλεψε μια Γαλλίδα…

Το 1963, ο Μίκης, έγραψε τη μουσική για το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη “Η γειτονιά των αγγέλων” (μία ιστορία, που εκτυλίσσεται στην Δραπετσώνα, στην αυλή κάποιας ταβέρνας). Όπως έχει αποκαλύψει ο ίδιος ο Μίκης, κάποια φορά (1963;) είχε συναντήσει στον Πειραιά τον Μιχάλη Κακογιάννη, σκηνοθέτη της ταινίας “Ζορμπάς” (1964), για να μιλήσουν για την μουσική του έργου. Έφαγαν, μετά έκαναν μία βόλτα και στη βόλτα αυτή “σκέφτηκε”, ο Μίκης, η βασική μελωδία του “Ζορμπά”, να έχει βάση “δύο νότες” που ήταν στην εισαγωγή από το τραγούδι “Στρώσε το στρώμα σου” (δηλαδή Do#-Re)!

Ο “χορός του Ζορμπά”, στην ταινία, αλλά και όλες(;) οι λοιπές ηχογραφήσεις του, παγκοσμίως, ξεκινάνε με τις νότες Do#-Re, ακόμα κι η ερμηνεία με τη Dalida (1965). Απ’ το ίδιο έργο, υπέροχο ήταν και το “Από το παράθυρό σου”, το οποίο ερμήνευσαν η Καρέζη και ο Κούρκουλος. Η ποίηση του Καμπανέλη, διευκόλυνε τον Μίκη να χρησιμοποιήσει φθόγγους-νότες, βαδίζοντας ανά ένα “σκαλοπάτι”! Έτσι δημιουργήθηκε ένα εξαίσιο τραγούδι, το οποίο άφησε εποχή και τραγουδήθηκε, γιατί οι δύο ερμηνευτές, ήταν πάρα πολύ αγαπητοί στον κόσμο!

Τα (χορταστικά) έξι “σκαλοπάτια”-νότες-φθόγγοι, του τραγουδιού, ήταν: Si-La-Sol-#Fa-Mi-Re# (τόνος Mi μινόρε). Και 37 χρόνια αργότερα, στις 10-5-2010, μία Γαλλίδα τραγουδίστρια, η Zaz, παρουσίασε με πολύ μεγάλη επιτυχία το τραγούδι της “Je veux”, με σοβαρά στιχάκια, που θυμίζουν Georges Brassens. Την μουσική, την πήρε αυτούσια απ’ το τραγούδι “Από το παράθυρό σου” και ιδού οι νότες: Fa-Mi-Re-Do# (τόνος Re μινόρε). Μόνο τέσσερις νότες πήρε, δεν “άντεχε” έξι…

Σημείωση: Πληροφορώ. τα μεγάλα μουσικά “ψαχτήρια”, ότι τη δεκαετία του 1950, κυκλοφορούσε στη Γαλλία ένα “Je veux”, εντελώς άσχετο με αυτό της Zaz!

“Χαρίζω”, τώρα, στον Μίκη, για να χαρεί εκεί… ψηλά, ένα αγαπημένο τραγούδι από την πατρίδα του, την Κρήτη, το “Σε ψηλό βουνό”, με μουσική επηρεασμένη από τα συγκλονιστικά “Ευλογητάρια” του μεγάλου Σαββάτου, σε ήχο πλάγιο Α’, το οποίο δανείστηκε το ευρωπαϊκό συγκρότημα ENIGMA και έκανε το υπέροχο κομμάτι του “Mea Culpa”. Πάντως οι μπαγάσηδες, κράτησαν τον τόνο που τραγούδησε ο Κώστας Μουντάκης (Fa μινόρε).

Πρώτος επίλογος με άρωμα Μπαχ

Ο αγαπημένος, Johann Sebastian Bach, καταγόταν από οικογένεια μουσικών, διακοσίων χρόνων παλιά, δηλαδή εφτά γενεών! Στο διάστημα αυτό, η οικογένεια Bach έβγαλε 53 μουσικούς, με πιο διάσημο, τον Johann Sebastian. Καλά, μην πει κανείς: “κοίτα πώς ενδιαφερόντουσαν τότε για τη μουσική!” Δεν είναι έτσι τα πράγματα, γιατί τότε ο μουσικός ήταν “επάγγελμα” βαρβάτο. Δεν ήταν, δηλαδή, επειδή όλοι αγαπούσαν τη μουσική στην οικογένεια, αλλά ήταν κυρίως ο προσπορισμός και τα “μεγαλεία”! Η πολυμελής οικογένεια του J.S. Bach, έπαιζε, έγραφε μουσική, παρτιτούρες, ενορχηστρώσεις… Ακόμα και η ευτραφής κυρία Bach, έγραφε παρτιτούρες για βαριά πνευστά…

Και για να “τσιγκλήσω” κανέναν “σεληνοβάμονα” αναγνώστη μου, η επαγγελματική κληρονομικότητα, τότε, ήταν σαν τη δική μας, σήμερα, κληρονομικότητα στους πολιτικούς… 53 Bach, έτσι; Φαντάζεστε εμείς σε 200 χρόνια να είχαμε 53 Καραμανλήδες, 53 Παπαντρέηδες, 53 Μητσοτάκηδες και λοιπούς; Απερίγραπτο, αλλά καλό για θερινές επιθεωρήσεις… Στα ημέτερα εδάφη, δεν υπάρχει κληρονομικότητα στη μουσική! Στο τραγούδι, λιγουλάκι… Είδατε, στα πράματα κουβεντιάσαμε με αφορμή τον Μίκη και τα 100 του χρόνια; Μίκη σε ευχαριστούμε, άσχετα αν οι περισσότεροι από μας, σε ξεχνούμε… Λες κι έχουμε σοβαρά πράγματα να ασχολούμαστε, τρομάρα μας…

Επίλογος με άρωμα Μότσαρτ, Μπετόβεν και καρπουζιού

Και στέλνω κάτι ακόμα, στον Μίκη, εκεί επάνω, για να γελάσει τρανταχτά, όπως συνήθιζε, ο αγαπημένος μας! Που λες, Μίκη, κάποιος κύριος Γιλτίδης, καρπουζοπαραγωγός, δήλωσε τα εξής… σημαντικά: «Τα καρπούζια που ωριμάζοντας άκουγαν Μότσαρτ και Μπετόβεν, πήραν τις προηγούμενες μέρες το δρόμο για τις αγορές και τα μανάβικα, έχοντας μια… νότα γλυκύτερη από τα άλλα στο τραπέζι».