Όταν πριγκιπέσσα παντρεύτηκε σερβιτόρο…

Άλλη μία ιστορία ενός τραγουδιού θα σας διηγηθώ σήμερα. Η ιστορία του είναι πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά οι περατζάδες της μελωδίας του είναι όλα τα λεφτά. Πρόκειται για το “Εγώ θέλω πριγκιπέσσα”, επισήμως στο όνομα του Παναγιώτη Τούντα, ηχογραφημένο το 1936. Λέω να το ακούσετε αμέσως, μάλιστα η κόπια του τραγουδιού στο βίντεο είναι (μάλλον) η καλύτερη που κυκλοφορεί. Μου το είχε παραχωρήσει Charles Howard, πολύ πριν το εκδώσει σε CD.

 

Λοιπόν, το 1936 κατέφθασε στη Ρόδο, στο ξενοδοχείο Grande Albegro Delle Rose, η Αλζά, αδελφή του βασιλιά του Ιράκ, Γαζή του Α’. (Κάποιοι τη γράφανε ως πρωτότοκη κόρη του…) Στο ξενοδοχείο εργαζόταν ο ελκυστικός Τάσος Χαραλάμπης, τον οποίον η Αλζά ηράσθη σφόδρα και απεφάσισε να τον νυμφευθεί, παρά τις πρακτικές δυσκολίες. Βαφτίστηκε, μάλιστα, χριστιανή με το όνομα Αναστασία και ο γάμος έγινε …λάθρα σε εκκλησάκι της Κηφισιάς μέσα στα πεύκα. Οι λίγοι καλεσμένοι έριχναν ρύζι και τα πεύκα έριχναν τις κάμπιες τους γιατί έμοιαζαν στη νύφη! (Σα συναγρίδα …αρπαγμένη στη σκάρα, ήταν η άτιμη!).

Ή χωρίζετε ή μπαμ-μπουμ

Κι αμέσως, μετά το γάμο, άρχισαν οι ποικίλοι εκβιασμοί, κατ’ αρχήν από την βασιλική οικογένεια! Αλλά την έπεσαν και πονηροί… Μέχρι και τα πετρέλαια του Ιράκ μπήκαν στη μέση, αφού ο Τάσος, ως σύζυγος πια, θα είχε μερτικό σ’ αυτά και οι Ιταλοί φασίστες του γύρευαν …ανταλλαγές. Λέγεται, ότι τελικά ο άνθρωπος κυκλοφορούσε με πιστόλι! Το τέλος του γάμου δόθηκε στην πρεσβεία του Ιράκ στην Ρώμη, όπου κάλεσαν το ζεύγος για να γίνει -δήθεν- ο γάμος και με το ιρακινό τελετουργικό. Εκεί όμως τους είπαν καθαρά «ή χωρίζετε τώρα ή σας σκοτώνουμε επί τόπου».

Κι όπως καταλαβαίνετε, τρέμοντας από φόβο, χώρισαν με υπογραφές …επί τόπου και δάκρυα! Οι ελληνικές εφημερίδες της εποχής και τα ελαφρά περιοδικά ξεσκίστηκαν στα ρεπορτάζ της φτήνιας, της ψευτιάς και της άκρατης φαντασίας. Μάλιστα ένα περιοδικό της συφοράς, παρουσίασε ρεπορτάζ το οποίο έλεγε ότι η πριγκίπισσα έχει μία κακή συνήθεια από μικρή, που δε μπορεί να κόψει. Και συγκεκριμένα, να τρώει τα νύχια της -και τα πετσάκια που περισσεύουν, να τα φτύνει στο πάτωμα ή στο χαλί! (Ουρανιώδες…). Στα δημοσιογραφικά των εφημερίδων πρωτοστατούσε, ο πολύς Κωστής Μπαστιάς! Έ, ρε τι έχασαν μερικά σημερινά τηλεοπτικά βοθροκάναλα!

Οι ρεμπέτες δημιουργοί, πάντα παρόντες, έκαναν και τότε το σχετικό τραγουδάκι τους. Όπως είπα, ο Παναγιώτης Τούντας συνέθεσε το “Εγώ θέλω πριγκιπέσσα”, το οποίο ηχογράφησε με τον Στελλάκη Περπινιάδη και με τη συνοδεία της μοναδικής ορχήστρας του Γιουβάν Τσαούς. Τους στίχους σκάρωσε “μάλλον” ο ίδιος ο Τούντας (αν και τότε, η πατρότητα των στίχων είχε πολλά μπάσταρδα και αμέτρητες κλεψιές…).

Εδώ είναι σημαντικό να σας πω ότι στα στιχάκια του τραγουδιού, άλλαξαν τα ονόματα και τα τοπωνύμια της πραγματικής ιστορίας και μπήκαν άλλα φανταστικά! Αυτό έγινε για να μην υπάρξει κανένα διπλωματικό πρόβλημα της Ελλάδας με την άλλη χώρα, το Ιράκ. Μάλιστα! Τέτοια ευαισθησία είχε ο Μικρασιάτης Τούντας, ο οποίος υπέγραφε επισήμως τους στίχους! Έτσι, το “Ιράκ” έγινε “Μαρόκο” και το ξενοδοχείο της Ρόδου έγινε “Ταβέρνα του Τζελέπη”, μια πραγματική, κοσμική, ταβέρνα στην ομώνυμη ακτή του Πειραιά, πάνω στην πλατεία Καραϊσκάκη. Από μαστούρες όμως, το άσμα, ήταν τίγκα!

Το τραγούδι είχε μεγάλη επιτυχία και σε 2-3 μήνες, ανατυπώθηκε στην Αμερική από τη δισκογραφική εταιρεία Orthophonic. Την ίδια χρονιά, το 1936, ο Μήτσος Κυριακόπουλος, ηχογράφησε στην Πόλη ένα ανάλογο τραγούδι με τίτλο “ΠΡΙΓΚΗΠΕΣΣΑ” (τούρκικος δίσκος, RT-17385), το οποίο αρχίζει όπως το άλλο, αλλά μετά λέει «Εγώ θέλω πριγκιπέσσα να είναι από την Πόλη μέσα» και μάλιστα …θυγάτηρ ιερέως. Ιδού, αδελφοί του ελέους!

Πάροδος-Αλητεμένοι στίχοι και αλανιάρες μελωδίες

Πριν περάσω στη μελωδία του τραγουδιού “Εγώ θέλω πριγκιπέσσα”, θέλω να σας αναφέρω (εν τάχει) ότι στα παραδοσιακά, κυρίως, τραγούδια, παρατηρούμε συχνά το φαινόμενο, κάποια ελκυστικά και με ζουμί, αδέσποτα στιχάκια, να “αλητεύουν” και να περνάνε σε διάφορα άλλα τραγούδια, με διαφορετικές μελωδίες, τόσο παραδοσιακά, όσο και συγκεκριμένων δημιουργών.

Για παράδειγμα, το διάσημο, ρεμπέτικο, αδέσποτο, ζουμερό, αλλά και ιστορικό, στιχάκι «Δε μου λέτε, δε μου λέτε, το χασίσι πού πουλιέται», βρήκα ότι έχει …αλητέψει τουλάχιστον σε 12 ανώνυμα ρεμπέτικα, μάλιστα όλα ηχογραφημένα σε δίσκους γραμμοφώνου 78 στροφών. Λέω “τουλάχιστον”, γιατί με τα 12 αυτά τραγούδια που συμπεριέλαβα στο βιβλιαράκι μου “Οι ρίζες των ρεμπέτικων” (ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ 2019, Β’ έκδοση) τεκμηριώνω πλέρια τον ισχυρισμό μου και δε χρειάζεται να κάνω …πανεπιστημιακές υστερίες και να σκοτώνομαι να βρω τυχόν 13ο αλητεμένο παράδειγμα, διυλίζοντας έτσι τον κώνωπα και ταυτόχρονα καταπίνοντας ολόκληρη την “κάμηλο”=ουσία!

Να πάμε τώρα και στις πιο ελκυστικές, τις αλανιάρες μελωδίες των παραδοσιακών τραγουδιών. Έχουν κι αυτές τα …άπιστα και ηχητικώς ηδονικά σούρτα-φέρτα τους. (Τύφλα να ‘χουν τα “άγια” θεοκόριτσα της περιοχής του Πιγκάλ). Εδώ τα παραδείγματα είναι δυσκολότερο να εκτεθούν, γιατί απαιτείται ήχος. Το καλύτερο παράδειγμα είναι ο σμυρναίικος “Μινόρε μανές”, τονισμένος (σύμφωνα με τα “τσακάλια” της βυζαντινής μουσικής) στον ήχο “Τέταρτο σκληρό διατονικό, τετράφωνο, με χρώμα στην τετραφωνία”. (Όχι, δε μπορεί να παιχτεί “ορθά” αυτός ο μανές με συγκερασμένα όργανα…).

Ο “Μινόρε μανές” με την πασίγνωστη μελωδία του, έχει περάσει σε πάνω από 50 ηχογραφημένους (σε 78-ρια) μανέδες με διαφορετικά στιχάκια. (Θα έλεγα, ποιητικά, ο …αλητήριος εγώ, ότι η μελωδία του σμυρναίικου “Μινόρε μανέ” είχε πάνω από 50 “εραστές” στις 78 στροφές! Δοξάστε την!) Αφήστε που η μελωδία αυτή γέννησε το κορυφαίο των κορυφαίων οργανικό ρεμπέτικο, το “Μινόρε του τεκέ” (ΗΠΑ, 1932), το οποίο κατάκλεψε όλος ο καλός κόσμος του ρεμπέτικου και μη… (Ντρέπομαι, όντως, να σας γράψω τα ονόματα των αρπάγων… Τα έχω όμως).

Η φτιάξη αυτή, δηλαδή όμορφες μελωδίες να ταξιδεύουν όμορφα σε διαφορετικά τραγούδια, δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, αλλά παγκόσμιο, θα έλεγα! Είναι, λοιπόν, συχνό το φαινόμενο, μία μελωδία να ξεπερνάει τα γεωγραφικά όρια της πατρίδας της και να “μπερμπαντεύει” και σ’ άλλες χώρες. Το καλύτερο παράδειγμα που μου ‘ρχεται είναι μία (άγνωστης καταγωγής) διάσημη μελωδία, η οποία έχει …σπείρει τραγούδια σ’ όλην την Ευρώπη -τουλάχιστον. Οι άσχετοι Έλληνες τη λένε ελληνική, αμ’ δεν είναι!

Πρόκειται για τη μελωδία από το τραγούδι “Από ξένο τόπο” με τρεις(;) στιχουργικές παραλλαγές στην Ελλάδα. Στην Τουρκία, κυκλοφορεί με τον τίτλο “Üsküdar”. Επίσης η μελωδία κυκλοφορεί με στίχους από την Αλβανία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία, Ιταλία… και κάθε χώρα λέει ότι είναι δικό της! (Είχα σοβαρή πληροφορία ότι η αρχική πατρίδα αυτής της ξελογιάστρας μελωδίας, είναι η Βρετάνη…, ο Αγγλο-Κέλτης, όμως, Alan Stivell δεν την ήξερε!). Άντε να γυρίσουμε στην πριγκιπέσσα που αδημονεί!

Από το “Γεροντάκι” στην “Πριγκιπέσσα”

Επειδή …ξεστρατίσαμε (ανάγκα, γαρ), σας θυμίζω ότι το 1936 ήρθε η Ιρανή πριγκίπισσα Αλζά στην Ελλάδα και την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε από τον Τούντα το τραγούδι “Εγώ θέλω πριγκιπέσσα”. Όμως, τρία χρόνια πριν, δηλαδή το 1933, ο Τούντας σκάρωσε, “Το γεροντάκι” στην ίδια μελωδία της “Πριγκιπέσσας”. “Το γεροντάκι”, είχε (και έχει) μεγάλη πλάκα, γιατί αναφέρεται σε …σκαστή περίπτωση συμφέρουσας γεροντοφιλίας! Και το στιχάκι «Θέλω άντρα γεροντάκι με κοντό ψαρό μουστάκι…», έγινε «Εγώ θέλω πριγκιπέσσα από το Μαρόκο μέσα…» (Γέλια με δάκρυα…).

Το ερώτημα είναι “από πού τσίμπησε ο Τούντας τη μελωδία;” Ειρήσθω εν παρόδω, ο Παναγιώτης Τούντας ήταν μέγας “τσιμπολόγος”, σε ό,τι αφορούσε κυρίως μελωδίες και ήταν στην ίδια “τσιμπολογική” “παρέα”, μαζί με τα άλλα ιερά και αγαπημένα τέρατα της μουσικής μας (λίαν ταλαντούχους και εμπνευσμένους δημιουργούς, που το έργο τους επιβιώνει ακηλίδωτο μέχρι σήμερα…), τον Σπύρο Περιστέρη και τον Δημήτρη Σέμση-Σαλονικιό. Και οι τρεις τους πάντως ήταν διευθυντές παραγωγής στις εταιρείες δίσκων των Λαμπροπουλο-Μάτσηδων! Να “Το γεροντάκι”:

Πατρίδα της μελωδίας είναι η Βεσσαραβία!

Έχω ακούσει κάμποσα ξένα τραγούδια με τη συγκεκριμένη μελωδία (του “Εγώ θέλω πριγκιπέσσα”), αλλά μόνο ένα παρουσιάζει ενδιαφέρον, σ’ ό,τι αφορά την αναζήτηση της “πατρίδας” -της μελωδίας! Τα άλλα είναι βαρετά, οπερατοειδή και μουσικώς αναμενόμενα, με …σερνάμενα ακορντεόν! (Φρίκη κι απελπησία…). Πρόκειται, λοιπόν για το τραγούδι “Geb mir Bessarabia”, με την ίδια μελωδία με την “Πριγκιπέσσα”, το οποίο φέρεται ως σύνθεση του πολυτάλαντου Aaron Lebedeff, ακριβώς όπως και το “Εγώ θέλω πριγκιπέσσα” φέρεται ως σύνθεση του Π. Τούντα.

Το “Geb mir Bessarabia”, ηχογραφήθηκε στην Αμερική το 1946, με τραγουδιστή τον Aaron Lebedeff. Ο Τίτλος του τραγουδιού σημαίνει “Δος μου Βεσσαραβία”, (“Βεσσαραβία και πάρτε μου την ψυχή…”, θα λέγαμε στα Ελληνικά). Λέω ν’ ακούσετε τώρα το τραγούδι και να προσέξετε πολύ στο σημείο ακριβώς μετά τα 2’ λεπτά, γιατί θα ακούσετε το βιολί συνοδείας, να παίζει τη μελωδία από το πασίγνωστο παραδοσιακό της Πόλης “Καροτσιέρη τράβα”.

Βεσσαραβία ονομαζόταν το μεγαλύτερο μέρος της Μολδαβίας, για 300 περίπου χρόνια. Η Bessarabia (Βεσσαραβία) ήταν μία περιoχή με ιδιαίτερα γόνιμο έδαφος ώστε να ευδοκιμούν όλα τα καλά του κόσμου, όπως τα περίφημα αμπέλια, φρούτα κ.ά, αλλά και με αναπτυγμένη κτηνοτροφία. Μιλάμε για “παράδεισο”, ε; Και με ζωή χαρισάμενη! Γιορτές, συμπόσια, γλέντια, χοροί, μουσικές…, μερακλίδικα πράγματα!

Το όνομα “Bessarabia” προέρχεται από την παλιά (14ος αιώνας) τοπική δυναστεία Bassarabia. Στη Bessarabia, λοιπόν, μας πάει το τραγούδι του Aaron Lebedeff. Τα στιχάκια υμνούν το κρασί της, το κρέας της, το τυρί της…, μάλιστα αναφέρουν λακωνικά και κάποιες συνταγές μαγειρικής! Δεν ξέρω για ποια γλώσσα πρόκειται, ούτε και ήξερε κανείς σίγουρα, από όσους ρώτησα. Ένας όμως απ’ αυτούς (και …σοφά “πονηρός”) μου σχολίασε …δε θα παραξενευόμουνα αν ήταν μία μίξη από εβραίικα, ρωσικά, γερμανικά και ρουμανικά…

Μερικές μέρες μετά, όμως, ο πολύξερος Αλέκος Τουλιάτος -κατά τα άλλα, μηχανολόγος μηχανικός του ΕΜΠ!- με μεγάλη γνώση στην ιστορία, αλλά και “πεισματάρης” στο ψάξιμο, αφού μου έστειλε ένα ειδικό 15-σέλιδο κείμενο περί Ασκεναζιτών και Σεφαραδιτών Εβραίων, αποφάνθηκε ότι η γλώσσα του τραγουδιού είναι η “ασκεναζίτικη” εβραίικη! Ο Aaron Lebedeff (1873-1960), εβραϊκής καταγωγής και γεννημένος στη Λευκορωσία από γονείς με βιοτεχνία ρούχων, ήταν πολυτάλαντος και από παιδί τραγουδούσε επίσημα, σύντομα δε, βγήκε στο θέατρο, όπου διέπρεψε κάνοντας περιοδείες σ’ όλον τον κόσμο. Εγκαταστάθηκε στην Αμερική και το 1930-32 πρωταγωνιστούσε στο Εθνικό Θέατρο της Νέας Υόρκης.

Επίλογος

Επειδή σήμερα οι χάρτες έχουν αλλάξει και Βεσσαραβία δεν υπάρχει, μπορούμε να ισχυριστούμε με ασφάλεια, ότι η μελωδία της “πριγκιπέσσας” είναι ρουμανικής καταγωγής, την οποία είχε ακούσει “κάπου” ο πολυταξιδεμένος Τούντας και ταυτόχρονα τη γνώριζε και ο Aaron Lebedeff (ως κάτοικος των …πέριξ της Βασσαραβίας περιοχών), ο οποίος -ειρήσθω εν παρόδω- ήταν ικανός συνθέτης και στιχουργός!

Σ’ αυτό συνηγορεί και η μελωδία που ακούγεται μετά το 2’ λεπτό και είναι η γνωστή μελωδία του “Καροτσιέρη” (…τράβα να πάμε στα Ταταύλα), τραγούδι που επίσης πιθανολογείται ρουμανικής παραδοσιακής καταγωγής! Να πούμε, τέλος, ότι η Ρουμανία είναι η χώρα με την μεγαλύτερη ποικιλία παραδοσιακής μουσικής από τις χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας.