Παναγία η Κεφαλαριώτισσα – Θαύματα και τραγωδίες

Τι τάχα να τραβά τον επισκέπτη εδώ; Είναι τα νερά, άλλοτε πολλά κι άλλοτε λίγα, είναι η εκκλησιά, είναι η βλάστηση; Έντονο το πράσινο κάθε απόχρωσης στον χώρο, που παραπέμπει σε τοπίο του βορρά. Ίσως δεν είναι άσχετο με την εικόνα το ότι αυτοί που ξεκίνησαν την δενδροφύτευση, την αναδάσωση και τον καλλωπισμό της περιοχής ήσαν Βαυαροί αξιωματικοί. Το έργο συνέχισε και συμπλήρωσε, μετά το 1844, ο τότε διοικητής του Οπλοστασίου Ναυπλίου, λοχαγός Πάνος Κορωναίος.

Πάμε να γνωρίσουμε το Κεφαλάρι του Άργους, τη νερομάνα, όπου βρίσκονται οι πηγές του Ερασίνου ποταμού. Γνωστό στην Επανάσταση ως Μύλοι του Άργους ή Μύλοι Αφεντικοί, καθώς στους νερόμυλούς του άλεθαν οι Αργείοι. Ακολουθούμε την παλιά εθνική Άργους-Τρίπολης ή παίρνουμε τον άλλο δρόμο, από την Ξηρόβρυση, εκεί όπου τελειώνει το Άργος, νοτιοδυτικά. Επτά χιλιόμετρα διαδρομή, ανάμεσα σε δενδροπερίβολα εσπεριδοειδών.

Ο Ερασίνος ποταμός, στην αρχαιότητα ονομαζόταν Στύμφαλος, από την λίμνη Στυμφαλία, όπου η παράδοση ήθελε την απαρχή του. Το Ερασίνος ακολούθησε. Από το Εράω-εραστός = αγαπητός ή από το έρση=δροσιά. Κατά την αρχαία παράδοση ξεκίναγε από την Στυμφαλία, διάνυε 200 στάδια υπογείως και έβγαινε στην επιφάνεια στα ριζά του όρους Χάον. Κατά νεώτερες απόψεις, ο Ερασίνος πηγάζει από το όρος Χάον ή δημιουργείται από υπόγεια νερά που έρχονται από την Αρκαδία. Δίπλα στις πηγές του οι αρχαίοι Αργείοι τελούσαν την γιορτή Τύρβη, προς τιμήν του Βάκχου.

Οι σύγχρονοι εορτάζουν την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, κατά την Παρασκευή της Διακαινησίμου, οπότε ο τόπος σφύζει από το πλήθος των προσκυνητών. Μεγάλη κοσμοσυρροή παρατηρείται και κατά την Καθαρά Δευτέρα και την Πρωτομαγιά.

Αρχαία κατοίκηση

Το 1972, Γερμανοί αρχαιολόγοι έκαναν ανασκαφές και ανακάλυψαν αντικείμενα παλαιολιθικής εποχής. Το 1974, σε απόσταση 300 μέτρων από τις πηγές του Ερασίνου, στην αρχή του άλσους, ξεκίνησε ανασκαφές η Αρχαιολογική Υπηρεσία. Αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια μεγάλης Βασιλικής του 5ου–6ου μ.Χ. αιώνα καθώς και τα θεμέλια μεγάλης αίθουσας. Ακόμα βρέθηκαν μαρμάρινες πολύχρωμες κολώνες, μια πέτρινη φιάλη και μαρμάρινη πλάκα με το όνομα του Αποστόλου Παύλου.

Κοντά στην κόγχη της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής, οι ανασκαφές απεκάλυψαν τάφους και κτίσματα πολλών εποχών, από την Πρωτοελλαδική περίοδο έως την Βυζαντινή. Ο Γερμανός φιλέλληνας, αρχαιολόγος και ιστορικός Ερνέστος Κούρτιος (Ernst Curtius) (1814-1896), που επισκέφθηκε την περιοχή το 1840-41, αναφέρει ότι μπροστά από το σπήλαιο του Κεφαλαρίου υπήρχε τύμβος (τάφος αρχαίος, υπερυψωμένος). Τίποτε δεν έχει απομείνει, όμως.

Κατά την αρχαιότητα, πάντως, εκτός από τον Βάκχο, λατρεύονταν εδώ και ο Παν, ο Θεός των δασών και προστάτης των τσοπάνηδων και των κοπαδιών. Ασυναίσθητα, οι σύγχρονοι συνεχίζουν να θύουν και στους δυο Θεούς, απολαμβάνοντας τα εξαιρετικά ψητά, συνοδεία διαλεκτού οίνου, στις πέριξ των πηγών ταβέρνες.

Νεότερη Ιστορία

Εδώ, στις 25 Ιουλίου του 1822, έλαβε χώρα πολεμικό συμβούλιο των οπλαρχηγών, με αντικείμενο την αντιμετώπιση της στρατιάς του Δράμαλη, που είχε κατακλύσει τον Αργολικό κάμπο. Εκεί, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ανακοίνωσε πως κινάει για να «πιάσει» τα στενά στα Δερβενάκια «για να μην φύγουν οι Τούρκοι ατουφέκιστοι», όταν άλλοι αντέτειναν πως ο Δράμαλης θα τραβήξει κατά την Τριπολιτσά. Την επομένη, ο Γέρος, επικεφαλής 2.500 περίπου ανδρών, πετσόκοψε τους Τούρκους και έσωσε την Επανάσταση.

Μετά την απελευθέρωση ιδρύθηκε στο Κεφαλάρι Πυριτιδοποιείο, το οποίο λειτουργούσε με την αξιοποίηση των νερών του Ερασίνου. Το 1868 φοβερή έκρηξη, που προκλήθηκε από σπινθήρα, κατέστρεψε τα κτίρια και ταρακούνησε, κυριολεκτικά, τον γύρω τόπο σε πολύ μεγάλη έκταση, σπάζοντας τζάμια σπιτιών σε Άργος και Ναύπλιο! Υπολογίζεται ότι τότε πήραν φωτιά 10 με 15 χιλιάδες οκάδες μπαρούτι! Ευτυχώς, παρά το μέγεθος και την έκταση της καταστροφής, μόνο δύο θάνατοι συνέβησαν. Ο κόσμος μίλησε για θαύμα.
Τα κτίρια ξανακτίσθηκαν, καινούργια μηχανήματα τοποθετήθηκαν και το πυριτιδοποιείο ξαναλειτούργησε.

Στις 28 Μαΐου του 1918 συνέβη και άλλη έκρηξη πυρομαχικών. 35 στρατιώτες και 10 πολίτες βρήκαν τον θάνατο, κατεστράφη μέρος της παλαιάς, ιστορικής εκκλησίας της Παναγίας και έσπασαν πάλι τζάμια σε Άργος και Ναύπλιο. Τη στιγμή της έκρηξης, κάτω από την σκιά του αιωνόβιου πλατάνου, δίπλα στις πηγές, βρίσκονταν πολλοί άνθρωποι. Όπως διηγούνταν μετά, το δέντρο έγειρε να καταπλακώσει τον κόσμο. Όμως, ξαφνικά φάνηκε μια γυναικεία μορφή, από την καμάρα, που άπλωσε το χέρι της και κράτησε τον πλάτανο όρθιο. Ήταν η Παναγία η Κεφαλαριώτισσα, είπαν όλοι!

Η τελευταία τραγωδία συνέβη στις 20 Απριλίου 2012, όταν το πρωί της εορτής της Ζωοδόχου Πηγής, πέτρα που αποκολλήθηκε από το βουνό, έπεσε στο προαύλιο της εκκλησίας, με αποτέλεσμα τον θάνατο 32χρονης γυναίκας.

Παναγία η Κεφαλαριώτισσα

Η Εκκλησία τη Ζωοδόχου Πηγής είναι κτισμένη στα ριζά του όρους Χάον, πάνω από τις πηγές του Ερασίνου. Το όνομα Χάον (από το ρήμα χάω – χαίνω – χάσκω) εδόθη από το σπήλαιο που βρίσκεται σ’ αυτό. Το Σπήλαιο αυτό έχει βάθος 110 μ. περίπου. Η σημερινή εκκλησία κτίσθηκε στην θέση της παλιάς, με την οικονομική συνδρομή των κατοίκων του Άργους καθώς και των Αργείων μεταναστών στην Αμερική, οι οποίοι έσπευσαν να προσφέρουν μεγάλα ποσά.

Ο μαθητής του Ερνέστου Τσίλερ (Ernst Ziller) αρχιτέκτονας Πάνος Καραθανασόπουλος (μεταξύ των έργων του ήταν η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης και το εμβληματικό ξενοδοχείο “Ακταίον” στο Νέο Φάληρο) εκπόνησε το σχέδιο. Οι εργασίες άρχισαν το 1922 και τελείωσαν το 1925. Οι ομογενείς προσέφεραν κοντά στα 15.000 δολάρια.

Το κωδωνοστάσιο της εκκλησίας άρχισε να κατασκευάζεται το 1955, σε σχέδιο του αρχιτέκτονα μηχανικού Γεωργίου Βαλάτα και ολοκληρώθηκε το 1957. Κόστισε 52.000 δρχ. Από αυτό το ποσόν, τα 1.000 δολάρια ήταν κληροδότημα του ομογενούς Κωνσταντίνου Σωτηρόπουλου, καταγόμενου από το παρακείμενο χωριό Ελληνικό. Το υπόλοιπο ποσό συμπληρώθηκε από τον αδελφό του, ιερέα του Ελληνικού, Νικόλαο Σωτηρόπουλο.

Η εκκλησία, κατά τον βομβαρδισμό του Άργους από τους Γερμανούς, στις 26 και 27 Απριλίου 1941, χρησίμευσε ως καταφύγιο πολλών κατοίκων. Το Κεφαλάρι, στενά συνδεμένο με την ζωή του Άργους και των γύρω περιοχών, ανά τους αιώνες, αποτελεί καταφυγή ξεγνοιασιάς και χαλάρωσης από την καθημερινή ένταση, για τον καθένα μας. Η ομορφιά και η γαλήνη του μας προσμένουν.

---

Ιστορικά στοιχεία: Αναστασίου Τσακόπουλου: «Ο εν Κεφαλαρίω Άργους Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής» & εφημερίδες.