Παραρλάμα ή αλλιώς ποίηση και λογοκλοπή…

Το τελευταίο διάστημα η αναγνωστική και συγγραφική λογοτεχνική κοινότητα πλήττεται. Νοσεί, θα έσπευδαν να υπερθεματίσουν άλλοι. Πολλοί βιάστηκαν να πάρουν θέση για όσα έγιναν και ειπώθηκαν το τελευταίο διάστημα, και δεν ομιλούμε για εκείνους που ανέδειξαν την κατά τη γνώμη τους λογοκλοπή του ποιητή Χάρη Βλαβιανού χρόνια πριν.

Άλλοι προσέτρεξαν να δηλώσουν την πεποίθησή τους πως επρόκειτο απλώς για διακειμενικά δάνεια ή ακτινοβόλες παραφράσεις, αρκετοί να λοιδορήσουν τον ποιητή και τα πεπραγμένα του, κάποιοι να τον ειρωνευτούν όχι με τον κομψότερο τρόπο πάντοτε. Ορισμένοι απλώς σιώπησαν ή θα εκφραστούν αργότερα.

Η βράβευση του Βλαβιανού με το κρατικό βραβείο ποίησης για το 2019, ενώ ήδη υπήρχαν από χρόνια καταγεγραμμένες οι κατηγορίες του πλαγιαρισμού για το έργο του, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Στον ποιητικό και εν γένει στον λογοτεχνικό στίβο η εργατικότητα, η αφοσίωση, η μελέτη είναι απαραίτητες προϋποθέσεις όχι όμως ικανές συνθήκες διαμόρφωσης του σπουδαίου δημιουργού, δηλαδή του σπουδαίου έργου.

Χαρισματικές προσωπικότητες που επηρέασαν το λογοτεχνικό γίγνεσθαι με τον ποιητικό τους λόγο υπήρξαν, αλλά υπήρξαν και χαρισματικές προσωπικότητες που θεωρήθηκαν ήσσονος σημασίας ποιητές, ενώ φυσικά δεν λείπουν από μία τέτοια απαρίθμηση εκείνοι που μας παρέδωσαν σπουδαία ποιήματα χωρίς να διακρίνονται για τις ιδιαίτερα θετικές πλευρές του χαρακτήρα τους.

Οι “επιμελημένες” ποιητικές καριέρες είναι και αυτό ένα σύμπτωμα κοινωνικής παθογένειας από τα τόσα που εμφιλοχωρούν στην λογοτεχνική παράδοση κάθε λαού και σχεδόν κάθε εποχής. Άλλωστε κάθε εποχή έχει τα βασανιστικά και όχι πλήρως απαντημένα ερωτήματά της που συνοψίζονται στο ποιος ο ρόλος και τη λειτουργία της τέχνης συγχρονικά και διαχρονικά, στο αν η τέχνη, συνεπώς και η ποίηση, εργαλειοποιείται εκούσια ή ακούσια, αν καλύπτει απλώς επικοινωνιακές ανάγκες αυτοναρκοθετούμενη, αν αισθητικά φαλτσάρει, αν αν αν…

Η επίσημη τοποθέτηση της Πολιτείας;

Και ακριβώς αυτή τη χρονική στιγμή είναι ζητούμενο και ερωτηματικό τι θέση θα πάρουν οι όποιοι κριτές και θεσμικοί απονεμητές βραβείων. Όταν δε είναι γνώστες κατηγοριών λογοκλοπής, το θέμα αποκτά βαρύνουσα σημασία. Γιατί πλέον δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με τα γνωστά συστήματα συμφερόντων, με τις παρέες ορισμένων λογοτεχνικών “χώρων” και την ανά τακτά διαστήματα επιβράβευση των μελών τους με ένα κάποιο βραβείο, αλλά με την επίσημη τοποθέτηση της πολιτείας απέναντι στον πολιτισμό και την τέχνη του τόπου και το τι είδους πολίτες επιθυμεί να αναθρέψει.

Οι όποιες εταιρίες εκπροσωπούν ίδια συμφέροντα θα πρέπει να αποκτήσουν, αν δεν διαθέτουν, οραματική προοπτική για όλες και όλους και όχι διαχειριστική λογική των πνευματικών “προϊόντων” των υμετέρων. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, θα πρέπει να παραδεχτούμε σήμερα την τρομακτική συρρίκνωση –ίσως και έλλειψη– της κριτικής της λογοτεχνίας και της συνειδητοποίησης του σημαντικού ρόλου του κριτικού από αμφότερους αναγνώστες και λογοτέχνες. Οι εύκολες, ανέξοδες και ως επί το πλείστον θωπευτικές τοποθετήσεις στο διαδίκτυο ή σε διάφορα ηλεκτρονικά φόρα και περιοδικά πόρρω απέχουν από την ευστοχία και ριζοσπαστικότητα, την ανυπακοή σε στερεότυπα και κατεστημένες αναλύσεις που συνιστούν την κριτική της ποίησης, εν προκειμένω.

Δεν είναι εδώ ο κατάλληλος τόπος να πραγματευτούμε την παραδοσιακή έννοια της ποίησης, τουλάχιστον για την ελληνική πραγματικότητα. Η όποια νόσος περνά η τελευταία είναι δυσίατη, αλλά ουχί ανίατη. Αρκεί να μην βιάζονται διάφοροι, αδιάφοροι τελικά, επαΐοντες κάθε λογής, πανεπιστημιακοί λογοτέχνες, πατριάρχες των λογοτεχνικών περιοδικών, ουδετερόφιλοι κτλ. να μας πείσουν ότι η λογοκλοπή είναι αρετή και με φτιασίδια επιστημονικοφανούς λόγου, από αυτά που σιχαίνονταν οι μεγάλοι μάστορες της ποιητικής μας παράδοσης, να πετάνε την μπάλα σε άλλο γήπεδο.

Ο Χάρης Βλαβιανός είναι φίλος μου και τον θεωρώ καλό ποιητή (επιτρέψτε μου να εξαιρέσω τα όσα έχουν “στοχοποιηθεί”). Ο Γιάννης Πατίλης με τίμησε με την παρουσία του σε συνέδριό μας και τον εκτιμώ απεριόριστα και ως άνθρωπο των γραμμάτων και ως ποιητή. Ο Κώστας Κουτσουρέλης έχει τη δική του σημαντική και αξιόλογη πορεία και δέχτηκα κάποτε ανάρτησή του στο facebook ως πηγή σε διπλωματική εργασία μεταπτυχιακής του φοιτήτριας, γιατί τη βρήκα εξαιρετικά δομημένη και ενδιαφέρουσα (αυτό δεν συνηθίζεται…). Θα μπορούσα να συνεχίσω τη λίστα και τις αναφορές σε πρόσωπα. Δεν θα είχε να προσθέσει κάτι περισσότερο από αυτά που έχουν ήδη ειπωθεί μια τέτοια κίνηση.

Χρέος των πνευματικών ανθρώπων είναι να αισιοδοξούν, να τοποθετούνται με ειλικρίνεια –κυρίως για τα λάθη τους– να μην φοβούνται να συγκρουστούν και να μείνουν μόνοι τους κάτω από τον βασανιστικό ήλιο της Μεγάλης Πλατείας του Μπακόλα αν χρειαστεί να υπερασπιστούν τις αξίες τους, αλλά ταυτόχρονα να επιδιώκουν τη συμπόρευση, γιατί, όπως άλλος έχει πει πριν από μένα, οι δημόσιοι διανοούμενοι δεν βρίσκουν έναν δρόμο και επιθυμούν να τους αφήσουν ήσυχους όλοι οι άλλοι να τον βαδίσουν, αλλά φτιάχνουν έναν δρόμο και επιθυμούν να τον δείξουν και να τον βαδίσουν μαζί με όσους περισσότερους μπορούν. Σύντομα από το Culture Book θα καταθέσουμε μαζί με τον ποιητή Αντώνη Δ. Σκιαθά μία συγκεκριμένη πρόταση πάνω σε έναν τέτοιο δρόμο.