Πώς μια ταινία υπονόμευσε μία δικτατορία – Το Missing του Γαβρά

Η μαγεία του κινηματογράφου είναι ότι –μεταξύ άλλων– μπορεί να συμπυκνώσει σε δύο μόλις ώρες από προσωπικές πορείες που πήραν χρόνια να σχηματιστούν, μέχρι και ολόκληρες ιστορικές περιόδους, που διαμορφώθηκαν στο πέρασμα δεκαετιών. Αναλύσεις και διαβάσματα που απαιτούν ώρες επί ωρών εντατικής μελέτης έρχονται και δένουν στα 90 με 120 λεπτά που διαρκεί κατά μέσο όρο η προβολή μιας ταινίας.

Άρθρα και αριθμοί μπορεί να τοποθετούν στον αφηγηματικό καμβά τη λογική διάσταση μιας κατάστασης, αλλά πολύ δύσκολα θα καλύψουν την ψυχολογική ή την συναισθηματική. Πολύ δε περισσότερο όταν η ιστορία δεν αφορά έναν ή δύο ανθρώπους αλλά έναν ολόκληρο λαό. Πώς λειτουργεί η ψυχολογία της μάζας; Ποιο είναι το ψυχογράφημα μιας κοινωνίας; Και ίσως ακόμη πιο σημαντικό από τα “γιατί;”, τις αιτίες, είναι το  “τί;”.

Το ίδιο το γεγονός που αναδεικνύεται από ένα πέρασμα δύο ωρών σε μια σκοτεινή αίθουσα. Πόσοι μέσοι Αμερικανοί θα πήγαιναν το 1982 να δουν μια κοινωνικοπολιτική ταινία ενός άγνωστου σ’ αυτούς Ελληνογάλλου σκηνοθέτη, αν δεν πρωταγωνιστούσαν ο αγαπημένος τους Jack Lemmon και η ανερχόμενη Sissy Spaceck; Από λίγοι έως ελάχιστοι.

Και όμως η παρουσία αυτών των δύο σταρ, στην ταινία “Missing” (“Ο Αγνοούμενος”) του Κώστα Γαβρά, όχι μόνο έκανε γνωστές τις βιαιότητες του καθεστώτος Πινοσέτ στη Χιλή, αλλά δημιούργησε και ένα στοιχείο ταύτισης στο ευρύ κοινό. Οι δυο Αμερικανοί ηθοποιοί έπαιζαν τους γονείς ενός νέου φιλελεύθερου ιδεαλιστή δημοσιογράφου απόφοιτου του Harvard που είχε επισκεφθεί τη χώρα της Λατινικής Αμερικής και εξαφανίστηκε χωρίς να δώσει κανένα σημείο ζωής.

Η πραγματικότητα της Χιλής του Πινοσέτ

Στην πορεία ο Ed και η Beth Hoxman ανακαλύπτουν ότι ο γιος τους Charles (John Siea) έχει απαχθεί και πιθανότατα δολοφονηθεί από τις αρχές ασφαλείας, μαζί με άλλους ακτιβιστές. Συντηρητικοί οι ίδιοι, έρχονται σε επαφή και σοκάρονται όχι μόνο από την σκληρή χιλιανή πολιτική πραγματικότητα, αλλά και την παγερή αδιαφορία των διπλωματών της Αμερικανικής Πρεσβείας.

Ο γιος τους διάβαζε τον “Μικρό Πρίγκιπα” του Εξυπερύ, εμποτισμένος με μια αισιοδοξία για τα πράγματα που στο πλαίσιο των συγκρούσεων γύρω του έμοιαζε με αφέλεια. Αφέλεια κληρονομική, αφού φαίνεται πως διακατέχει και τον πατέρα του. Σε μια σύγκρουση με τη γυναίκα του στην αρχή της αναζήτησής τους, της επιτίθεται, λέγοντας πως «δεν θέλω να ακούω άλλο τις παρανοϊκές αντικαθεστωτικές σου σκέψεις». Δεν θα αργήσει να καταλάβει πως έχει άδικο και αργότερα μονολογεί: «είμαστε δύο απλοί άνθρωποι σε μεγάλη σύγχυση, που προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω μας».

Αυτό δεν συμβαίνει και στους περισσότερους θεατές της ταινίας; Όχι μόνο της συγκεκριμένης. Της κάθε ταινίας. Αυτή δεν είναι και η στάση των περισσότερων από εμάς όταν καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες για γεγονότα σε κάθε γωνιά του πλανήτη, που μας φαίνονται ιδιαίτερα δυσεξήγητα; Όπως αναφέρεται και το tagline της ταινίας «ο Charlie Horman πίστευε πως επειδή ήταν Αμερικανός θα ήταν και ασφαλής. Η οικογένειά του πίστευε πως, επειδή ήταν Αμερικανοί, θα μάθαιναν και την αλήθεια. Έκαναν όλοι λάθος».

Λάθος όμως δεν έκανε ο χιλιανός λαός. Έξι χρόνια μετά την κυκλοφορία του “Missing”,  σε δημοψήφισμα που επιβλήθηκε από τη διεθνή κοινότητα, εξ αιτίας του αυξανόμενου κύματος δυσφορίας στη χώρα για τη 15χρονη δικτατορία, οι Χιλιανοί πήραν θέση και ψήφισαν για την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος.