Πώς ο έφιππος αιώνιος Κολοκοτρώνης επέστρεψε στην Τρίπολη

Στην τρίτη και τελευταία ανάρτησή μας για τους έφιππους ανδριάντες του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη παρουσιάζουμε τον χάλκινο, όπως και οι δύο προηγούμενοί του, στο Ναύπλιο και στην Αθήνα, έφιππο ανδριάντα της Τρίπολης, ο οποίος ανιδρύθηκε μεταπολεμικά. Αίτημα για χάλκινο αντίτυπο του έφιππου ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, έργου του Λάζαρου Ν. Σώχου (1857-1911), είχε ανακύψει παλαιότερα.

Το 1898 ο Αρκάς τμηματάρχης του Υπουργείου Οικονομικών, ιστοριοδίφης Τάκης Χ. Κανδηλώρος (1874-1934) είχε απευθύνει από βιβλίο του για την ιστορία της Γορτυνίας, έκκληση προς τους απανταχού Γορτυνίους να διαθέσουν 10.000 δρχ., για να γίνει αντίγραφο του έφιππου ανδριάντα του Κολοκοτρώνη που θα στηνόταν στο Ναύπλιο. Το αντίγραφο θα ανιδρυόταν στο επισκευασμένο από τον Κολοκοτρώνη φρούριο της Καρύταινας, όπου σώζεται και η οικία του με ναΰδριο.

Το 1930, ύστερα από τη μετακομιδή των οστών του Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη, όπου εκείνος έδρασε, επανήλθε η σκέψη για μνημείο του, με την συγκρότηση ερανικής επιτροπής, υπό την προεδρία του δραστήριου, δημοφιλούς δήμαρχου, του δικηγόρου Θεόδωρου Αλ. Πετρινού (1886-1954). Όμως, ο πόλεμος του 1940, ήρθε να ανατρέψει κάθε σχεδιασμό.

Η μετακομιδή των οστών του Κολοκοτρώνη

Η μετακομιδή που είχε γίνει με απαίτηση των απανταχού Αρκάδων και με την αφορμή της εθνικής εκατονταετηρίδος, με τα οστά του Γέρου του Μοριά μέσα σε δρύινη λάρνακα (που δώρισαν οι μεγαλοβιομηχάνοι αδελφοί Ανδρέας και Δημήτριος Μαντζούνης, μέσω του Μαντζουνίου Ιδρύματος), ξεκίνησε το πρωί της 9ης Οκτωβρίου 1930 από τελετή στο Α’ Κοιμητήριο Αθηνών, με πομπή κινούμενη διά των οδών Αναπαύσεως, Φιλελλήνων, Ερμού και έφτασε στην Μητρόπολη Αθηνών, όπου η λάρνακα τοποθετήθηκε σε ψηλό βάθρο, καλυμμένη με την ελληνική σημαία και φρουρούμενη από τέσσερις εύζωνες.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας εψάλη δέηση, στην οποία χοροστάτησε ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α’ (Παπαδόπουλος, 1868-1938), ακολούθησαν οι ομιλίες των επισήμων και η λάρνακα, σε κιλλίβαντα τηλεβόλου. Σχηματίστηκε νέα μακρά πομπή, με επικεφαλής τη μουσική φρουρά του Δήμου Αθηναίων, προς την οδό Σταδίου. Στάθηκε για την καθιερωμένη λεπτού σιγή μπροστά στον έφιππο ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Συνέχισε την πορεία της προς την Πλατεία Ομονοίας, τις οδούς Αγίου Κωνσταντίνου και Θεόδωρου Δηλιγιάννη, καταλήγοντας στον σιδηροδρομικό σταθμό Πελοποννήσου. Εκεί η λάρνακα, σε έκτακτη αμαξοστοιχία, αναχώρησε στις 10 Οκτωβρίου 1930 για την αρκαδική πρωτεύουσα. Προηγουμένως είχε σταθμεύσει στην Ελευσίνα, στα Μέγαρα, στην Κόρινθο, στα Δερβενάκια, στο Άργος και τελικά στον Αχλαδόκαμπο.

Πλήθη ραίνουν με άνθη

Το απόγευμα της 10ης Οκτωβρίου 1930, η λάρνακα αφίχθη στην Τρίπολη, όπου με ειδικό όχημα επιδόθηκε στον δήμαρχο Θεόδωρο Αλ. Πετρινό και σε πομπή κατευθύνθηκε προς τον καθεδρικό ναό. Εκεί παρευρισκόταν και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος (1864-1936), ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από ταξίδι του στο εξωτερικό. Την επόμενη, στις 11 Οκτωβρίου, άρχισε το λαϊκό προσκύνημα με ολονυχτία.

Η τέταρτη και τελευταία μέρα της μετακομιδής, η 12η Οκτωβρίου 1930, σφραγίστηκε από νέα πομπή πάνω σε τηλεβόλο του ελληνοτουρκικού πολέμου. Η φιλαρμονική της πόλης ανέκρουε τον Εθνικό Ύμνο και πλήθη σε εξώστες και σε παράθυρα έραιναν με άνθη τη λάρνακα κατά τη διαδρομή της προς την Πλατεία Άρεως.

Τα οστά του Γέρου του Μοριά εναποτέθηκαν προσωρινά σε κρύπτη στην οπίσθια πλευρά μαρμάρινης στήλης, του ηρώου των Αρκάδων αρχιερέων και προκρίτων. Το ηρώο το είχε φιλοτεχνήσει το 1930 ο Πέτρος Ρούμπος (1873-1941). Ανιδρύθηκε στη γωνία του πάρκου της Πλατείας Άρεως, μπροστά από τον ναό του Προφήτη Ηλία. Και αυτό αποκαλύφθηκε από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Κ. Βενιζέλο στις 12 Οκτωβρίου 1930.

Ο λακωνικής καταγωγής Πέτρος Ρούμπος, δημιουργός και της μαρμάρινης προτομής του Λορέντσου Μαβίλη (1860-1912) το 1915 στην ομώνυμη αθηναϊκή πλατεία των Αμπελοκήπων, εργάστηκε στο ύψους 6 μέτρων, ηρώο και μετά από τα αποκαλυπτήριά του, έως τις 24 Νοεμβρίου 1930, βοηθούμενος από τον Τηνιακό μαρμαρογλύπτη Πέτρο Μαυρομαρά (π. 1878-1942).

Και μία βεβήλωση: Στις 25 Μαρτίου 1943 οι Ιταλοί άνοιξαν την κρύπτη στη μαρμάρινη στήλη και διασκόρπισαν τα οστά του Γέρου του Μοριά. Ο τότε δημαρχεύων Ιωάννης Τσουτσάνης (1900-1986) διακινδύνευσε τη ζωή του για να περισυλλέξει τα οστά και να τα επανατοποθετήσει.

Ο μεταπολεμικός ανδριάντας

Βασιλικό διάταγμα του 1952 καθόριζε εικοσιπενταμελή ερανική επιτροπή για την ανίδρυση ανδριάντα του Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη. Επικεφαλής της ήταν ο μητροπολίτης Μαντινείας και Κυνουρίας Γερμανός Β’ (Γεώργιος Ρουμπάνης, 1880-1964). Η επιτροπή θα διενεργούσε πανελλήνιο έρανο για την προκήρυξη πανελλήνιου διαγωνισμού το 1954.

Από τους οκτώ γλύπτες που δήλωσαν συμμετοχή επελέγη η μακέτα του Φάνη Σακελλαρίου (1911/6-2000), με μοντέλο βασιλικό άλογο σε ορμητικό καλπασμό και με τον οπλαρχηγό να έχει υψώσει το σπαθί του. Το 1956 καλλιτεχνική επιτροπή, στην οποίαν έλαβε μέρος και ο καθηγητής της Γλυπτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974) ενέκρινε τη μακέτα και στη συνέχεια υπογράφτηκε προσύμφωνο.

Ο Σακελλαρίου ακολουθούσε άλλωστε τη διαμόρφωση του αλόγου του προπολεμικού, από το 1938, ανδριάντα του Γεωργίου Καραϊσκάκη του Τόμπρου. Το βάθρο του μνημείου, σε γκρίζο μάρμαρο από τη γειτονική Βυτίνα, το κατασκεύασε ο μηχανικός Όθων Τσαμπλάκος (1927-1982).

Αργοπορημένα αποκαλυπτήρια

Το θέμα του ανδριάντα επανήλθε το 1966, επί δημαρχίας Τάσου Σεχιώτη (1922-2003), υφυπουργού Εθνικής Άμυνας (1985-86) και Εσωτερικών (1986), καθώς και υπουργού Δημοσίας Τάξεως (1988). Το γύψινο πρόπλασμα του Κολοκοτρώνη ταξίδεψε τότε στην Πιστόια της Ιταλίας, στο χαλκοχυτήριο Michelucci.

Ο έφιππος ανδριάντας μεταφέρθηκε στην Τρίπολη πάνω σε νταλίκα με τη βοήθεια της Πολεμικής Αεροπορίας. Ανιδρύθηκε κατά την 150ή επέτειο της άλωσης της Τριπολιτσάς, στις 23 Σεπτεμβρίου 1971, στην Πλατεία Άρεως, επί δημαρχίας Δημήτριου Σούντρη (1928-2012). Επιγραφή πάνω στο βάθρο του μνημονεύει ότι εντάχθηκαν σε αυτό τα οστά του Γέρου του Μοριά στις 25 Σεπτεμβρίου 1993, επί δημαρχίας Δημήτριου Κωνσταντόπουλου.