Πώς ονομάστηκε Καποδιστριακό το Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ιδρυμένο το 1837 με διάταγμα του Όθωνα, πήρε το όνομα εκείνου, το 1862 μετονομάστηκε Εθνικό και το 1911 προστέθηκε στην επωνυμία του το Καποδιστριακό.

Το κόστος του μεγάρου, σε σχέδια του Δανού αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen (1803-1863), είχε ανέλθει στις 750.921 δρχ. Ενώ ο θεμέλιος λίθος του είχε τεθεί το 1839, οι εργασίες της ανέγερσής του ολοκληρώθηκαν τον Νοέμβριο του 1841. Τέσσερεις ήταν οι πρωταρχικές σχολές του: Θεολογική, Νομική, Ιατρική και Φιλοσοφική —στην τελευταία ενσωματώθηκε η Φυσικομαθηματική.

Το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο

Τον Μάρτιο του 1928, στο πρώτο τεύχος του τεκτονικού —όπως δείχνουν οι συμμετοχές των καθηγητών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Αδαμάντιου Αδαμαντίου (1875-1937) και Γεώργιου Θ. Σακελλαρίου (1888-1964), καθώς και άλλων λογίων, λ.χ. του Δημήτριου Γρ. Καμπούρογλου (1852-1942) — περιοδικού Παρθενών, ο καθηγητής της Ομιλητικής και Λειτουργικής στη Θεολογική Σχολή του Ιωάννης Ε. Μεσολωράς (1851-1942) αποκαθιστά τη συμβολή του Ηπειρώτη πλούσιου έμπορου Ιωάννη Τριαντ. Δομπόλη (π. 1769-1850).

Με ιδιόγραφη διαθήκη του, που την υπέγραψε στην Αγία Πετρούπολη, στις 4 Φεβρουαρίου 1849, ο Δομπόλης είχε προβλέψει τους απαραίτητους πόρους για να ιδρυθεί στην Αθήνα ή σε οιαδήποτε άλλη ελληνική πόλη Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Ο Δομπόλης υπήρξε πιστός φίλος, αχώριστος σύντροφος του ανιδιοτελούς κυβερνήτη Ιωάννη A. Καποδίστρια (1776-1831), αναλαμβάνοντας να υλοποιήσει τον πόθο εκείνου για την αναγέννηση της παιδείας στην Ελλάδα. Έτσι προέκυψαν δύο πανεπιστήμια: το Εθνικό με τις σχολές Ιατρική, Φυσικομαθηματική, χωρισμένη από τη Φιλοσοφική με διάταγμα το 1904, και το Καποδιστριακό με τις σχολές Θεολογική, Νομική, Φιλοσοφική. Η διαίρεση ήταν τυπική: τα δύο ιδρύματα είχαν ίδιο πρύτανη, ίδια σύγκλητο, ίδια διοικητικά τμήματα αλλά διαφορετική σημαία.

Μεσολωράς και Καποδίστριας

Στις 4 Φεβρουαρίου 1914, ημερομηνία υπογραφής της διαθήκης Δομπόλη, ο Μεσολωράς εκφώνησε λόγο στο μνημόσυνο του Καποδίστρια και του Δομπόλη στη Μητρόπολη Αθηνών. Το μνημόσυνο αυτό είχε καθιερωθεί στον πρώτο οργανισμό του Πανεπιστημίου αλλά τόσο αυτό όσο και η σχετική τελετή καταργήθηκαν, με άλλον οργανισμό του Πανεπιστημίου να ορίζει την 30ή Ιανουαρίου, την εορτή των Τριών Ιεραρχών, ως την ημερομηνία για το ετήσιο μνημόσυνο των ευεργετών του.

Το ενδιαφέρον του Μεσολωρά για την ιστορία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το έχει επιπλέον αναδείξει το επί πρυτανείας του 208 σελίδων Απάνθισμα βιογραφικόν των από της συστάσεως του Ελληνικού Πανεπιστημίου εκλιπόντων τον βίον καθηγητών αυτού, 1837-1916, με την επιμέλεια του έκτακτου υπάλληλου των δύο Πανεπιστημίων Δημ. Α. Δημητριάδη (Αθήνα 1916).

Στο δισέλιδο άρθρο του για τον Καποδίστρια και για το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο ο Μεσολωράς κρίνει άδικη την αιτίαση του Σπυρίδωνος Τρικούπη (1788-1873) ότι ο Καποδίστριας δεν ήθελε να ιδρυθεί πανεπιστήμιο. Κατακλείει το κείμενό του με την πρόταση να στηθεί ανδριάντας του Καποδίστρια σε περίβλεπτη θέση, μπροστά στο πανεπιστημιακό μέγαρο ή παραπλεύρως του μαρμάρινου ανδριάντα του Αδαμάντιου Κοραή (1748-1833), έργου του Γεώργιου Βρούτου (1843-1909), σε γύψινο πρόπλασμα του Ιωάννη Κόσσου (1822-1873), από το 1874.

Σημειώνει ο Μεσολωράς: «Του Καποδιστρίου η εύκλεια του γένους, η λεπτή αγωγή, η οξύνοια και η διορατικότης του πνεύματος, η ευαισθησία της καρδίας, η σταθερότης της θελήσεως, η διπλωματική περίνοια, η σπανία φιλανθρωπία, συνδεομένη μετά της φιλανθρώπου επιστήμης του Ασκληπιού, η παραδειγματική αφιλοκέρδεια και ολιγάρκεια, η φιλοπατρία, το κορύφωμα τούτο όλων των αρετών του, ανέδειξαν αυτόν και κατά τον ιδιωτικόν και κατά τον δημόσιον αυτού βίον Μέγαν άνδρα, ευεργέτην, Κυβερνήτην και μάρτυρα της Πατρίδος». Μαρμάρινος ανδριάντας του Καποδίστρια, έργο του συντοπίτη του Μεσολωρά, από την Κεφαλλονιά, Γεώργιου Μπονάνου (1863-1940), έμελλε να ανιδρυθεί, δίπλα στον Κοραή, στις 20 Δεκεμβρίου 1931, με τα έξοδά του του να τα καλύπτουν πανελλήνιοι έρανοι.