Πού για πρώτη φορά διδάσκεται η αρχαία λύρα

Η πρόκληση μεγάλη, η πρόσκληση ανοικτή για κάθε ενδιαφερόμενο που θα ήθελε να διδαχθεί από ειδικούς επιστήμονες και συνεργάτες του πανεπιστημίου Θράκης την εκμάθηση αρχαίας λύρας. Ήδη το σχετικό κάλεσμα είναι στον “αέρα” και το βασικό εθνικό όργανο των αρχαίων Ελλήνων, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας και δημιουργός της μεθόδου διδασκαλίας της επτάχορδης λύρας κ. Νίκος Ξανθούλης, «η εκμάθηση στηρίχθηκε στην μελέτη των πάσης φύσεως αρχαιολογικών και φιλολογικών πηγών αλλά κυρίως στην εμπειρία του επαγγελματία μουσικού με βάση την οποία αναδείχθηκαν αφενός ο ήχος, αφετέρου οι τεχνικές κι ερμηνευτικές δυνατότητες της λύρας».

Έτσι για πρώτη φορά ανοίγεται ένα πλαίσιο ολοκληρωμένης προσέγγισης σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο για την γνώση και εκμάθηση αυτού του οργάνου, δημιουργώντας τον πρώτο πυρήνα εκπαιδευομένων ατόμων σε μια εποχή που εκδηλώνεται ενδιαφέρον και οι συγκυρίες κάνουν εφικτό το όλο εγχείρημα.

Η πρώτη λύρα, αν ανατρέξει κανείς στην μυθολογία θα δει ότι κατασκευάστηκε από τον θεό Ερμή και ήταν δώρο προς τον θεό Απόλλωνα, προκειμένου να τον συγχωρήσει για την κλοπή των βοδιών του. Βασιζόταν σε καβούκι χελώνας και είχε χορδές από τα εντόσθια ζώων. Κατά την Ελληνική και Ρωμαϊκή αρχαιότητα συνοδευόταν με απαγγελία στίχων. Αποτελούνταν από το αντηχείο, τους δύο βραχίονες και τον ζυγό.

Παιζόταν με τα χέρια και το πλήκτρο. Τα δάκτυλα του ελεύθερου χεριού φιμώνουν τις ανεπιθύμητες χορδές στην απήχηση. Ο ήχος της λύρας πιθανόν να έμοιαζε με αυτόν της κιθάρας, αν και ήταν πιο ξερός. Αργότερα εμφανίστηκαν και λύρες με περισσότερες χορδές, ενώ στην αρχαιότητα υπήρχαν και κρόταλα, πνευστά, τύμπανα, ο διπλός αυλός, η κεράτινη σάλπιγγα.

Το πρόγραμμα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης αναπτύσσεται σε 12 θεματικές ενότητες όπως, ο ρόλος της λύρας στην μουσική της αρχαιότητας και σε σύγχρονα μουσικοπαιδαγωγικά συστήματα, θεωρία και φιλοσοφία της αρχαίας ελληνικής μουσικής, τεχνικές στη συνοδεία της απαγγελίας, φωνητική ερμηνεία αρχαίων ελληνικών αποσπασμάτων και βασικές αρχές τραγουδιού, μελική ποίηση-η σημασία κι ο ρόλος της μουσικής μέσα από τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ποίηση και μουσική στη λατινική γραμματεία, η θεραπευτική χρήση της εν-ρυθμης κίνησης, η προσέγγιση του αρχαίου ελληνικού δράματος μέσα από θεατροβιωματικές τέχνες κ.α.

Ένα όργανο μαγικό!

Για την προσπάθεια την ιδέα και τον πρωτοποριακό χαρακτήρα των σπουδών μιλήσαμε με την Μουσικολόγο, μουσικοπαιδαγωγό, λυρίστρια και ακαδημαϊκή υπεύθυνη του προγράμματος κ. Ευαγγελία Κοψαλίδου.

• “Αρχαία λύρα” μόνο στο άκουσμά της αισθάνεσαι δέος. Η σκέψη ανατρέχει στον Ορφέα, τον Απόλλωνα, τον Αλκαίο, την Σαπφώ, τον Ανακρέοντα… Τώρα συνδέεται και με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο. Πως ξεκίνησε αυτή η ιδέα;

Η αρχαία ελληνική λύρα είναι ένα όργανο μαγικό! Ο ήχος των ανοιχτών χορδών και των αρμονικών της δονεί τις δικές μας “χορδές” και μας ταξιδεύει. Το Δημοκρίτειο πανεπιστήμιο κάνει την διαφορά είναι το μοναδικό Ίδρυμα στην Ευρώπη και παγκοσμίως που ξεκινά μαθήματα αρχαίας λύρας μέσα από ένα πολύ σύνθετο κι εξειδικευμένο πρόγραμμα. Η εκμάθησή της δεν είναι μία χρονοβόρα διαδικασία εφόσον υπάρχει μελέτη και συνέπεια μέσω της συστηματικής μεθόδου του Νίκου Ξανθούλη, η οποία περιλαμβάνει ασκήσεις, σπουδές, σονάτα, κοντσέρτο, συνοδεία κειμένων και μελοποιημένης ποίησης.

• Τι προσφέρετε σε όσους επιλέξουν αυτό το αρχαίο όργανο;

Οι εκπαιδευόμενοι θα γνωρίσουν την αρχαία ελληνική λύρα, θα εισαχθούν στην εκμάθησή της και θα κατανοήσουν τον ρόλο της στην εκπαίδευση. Θα αποκτήσουν τεχνικές γνώσεις εκτέλεσης της αρχαίας ελληνικής λύρας, μέσω της πρώτης ολοκληρωμένης μεθόδου εκμάθησης της, γνώσεις που αφορούν στην μουσική εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και στην χρήση της αρχαίας ελληνικής λύρας σε μουσικοπαιδαγωγικά συστήματα ανά τους αιώνες με βαρύτητα σε γενικές γνώσεις που αφορούν στα συστήματα των δύο τελευταίων αιώνων. Γνώσεις φωνητικής ερμηνείας αρχαίων μουσικών αποσπασμάτων και σύνδεσης του λόγου με την μουσική, τέλος, γνώσεις συνοδείας κειμένων, μύθων, ποιημάτων της αρχαίας Ελλάδας, αλλά και σύγχρονων.

• Όλα αυτά ακούγονται μαγικά, αλλά περικλείουν δυσκολίες, προσπάθεια όπως κάθε καινούργιο γνωστικό αντικείμενο κι εδώ είναι η πρόκληση κ. Κοψαλίδου.

Ακριβώς αλλά έχουμε την χαρά και την τύχη να συνεργαζόμαστε με τον καλύτερο. Η ενασχόληση του δρ. Νίκου Ξανθούλη [Ακαδημία Αθηνών, Λυρική σκηνή] με την αρχαία ελληνική λύρα την τελευταία δεκαετία και η αναβίωσή της με τον μοναδικό αυτό τρόπο για τον σύγχρονο ερμηνευτή και ακροατή, οδήγησε στην δημιουργία, για πρώτη φορά παγκοσμίως, της συγκεκριμένης Σχολής εκμάθησης και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης υπό την επιστημονική και ακαδημαΐκή ευθύνη μου, μια προσπάθεια που πρωτοτυπεί διεθνώς.

Διότι μία μέθοδος εκμάθησης ενός οργάνου δημιουργείται όταν οδηγεί στην πλήρη γνώση του οργάνου που αξιοποιεί όλες του τις δυνατότητες και το καθιστά εφάμιλλο των ήδη αναγνωρισμένων. Αναφερόμαστε σε ένα σύστημα εκμάθησης όταν έχει συγκεκριμένο πρόγραμμα, στόχους και αποτελέσματα και μία Σχολή όταν αποκτά τους πρώτους αποφοίτους και συνεχιστές της μεθόδου και του συστήματος. Το όργανο υπάρχει, η αρχαία ελληνική λύρα. Η μέθοδος εκμάθησης επίσης, του Νίκου Ξανθούλη. Οι πρώτοι απόφοιτοι.

• Αν δεν κάνω λάθος είστε η δεύτερη απόφοιτη της μεθόδου και μαζί με άλλους τρεις συναδέλφους σας αποφασίσατε την μετάδοση της γνώσης μέσω της αποτελεσματικότητας της μεθόδου. Τόλμημα και πρόκληση συνάμα, για την πρωτοπορία του όλου εγχειρήματος.

Πράγματι γίνεται η αρχή! Το συγκεκριμένο πρόγραμμα του Κέντρου δια βίου μάθησης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης δημιουργεί το σύστημα και ευελπιστεί στους πρώτους αποφοίτους του. Για τον όλο σχεδιασμό μέχρι να φθάσουμε εδώ οφείλουμε να ευχαριστήσουμε τον Πρύτανη του Δημοκριτείου πανεπιστημίου, καθηγητή Φώτιο Μάρη που στηρίζει την τέχνη σε αυτό, την πρώην αντιπρύτανη έρευνας και δια βίου εκπαίδευσης, καθηγήτρια Μαρία Μιχαλοπούλου υπό την θητεία της οποίας γεννήθηκε η ιδέα και τις νυν πρυτανικές αρχές και μέλη του συμβουλίου διοίκησης που στηρίζουν κάθε μας προσπάθεια. Η χαρά όλων μας θα είναι η συμμετοχή στην πρόσκληση που απευθύνουμε στους υποψήφιους σπουδαστές της αρχαίας λύρας.

Πληροφορίες και αιτήσεις για το πρόγραμμα σπουδών

Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) διοργανώνει το επιμορφωτικό πρόγραμμα με τίτλο “Η Αρχαία Ελληνική Λύρα στην Εκπαίδευση” από 01/11/2023 έως 31/07/2024. Το Πρόγραμμα υλοποιείται με μεθόδους μεικτής μάθησης (διά ζώσης και εξ αποστάσεως σύγχρονη και ασύγχρονη εκπαίδευση) και απευθύνεται μουσικούς, δασκάλους, νηπιαγωγούς, μονωδούς, συνθέτες, χορευτές, φοιτητές τμημάτων μουσικών σπουδών, παιδαγωγικών, προσχολικής ηλικίας, φιλολογίας, φιλοσοφίας, ιστορίας, φυσικής αγωγής και αθλητισμού, καλών τεχνών ή οποιουδήποτε άλλου τμήματος.

Εφόσον υπάρξει επιτυχής παρακολούθηση και αξιολόγηση, το Πρόγραμμα οδηγεί στην απόκτηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης 300 ωρών διδασκαλίας (750 συνολικών ωρών μαζί με την προσωπική μελέτη και ενασχόληση) που αντιστοιχούν σε 25 Πιστωτικές Μονάδες/ECTS.

Στο πρόγραμμα θα δει κανείς μια πολύ μελετημένη σύμπραξη καθηγητών πολλών ειδικοτήτων. Συγκεκριμένα θα διδάξουν οι: Ευαγγελία Κοψαλίδου ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό της Σχολής Επιστημών Αγωγής του ΔΠΘ, Γεώργιος Τσομής καθηγητής αρχαίας ελληνικής φιλολογίας του τμήματος ελληνικής φιλολογίας του ΔΠΘ, Δημήτριος Γουλιμάρης καθηγητής οργάνωσης ελληνικού παραδοσιακού χορού στη Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του ΔΠΘ, Σίμος Παπαδόπουλος αναπληρωτής καθηγητής Παιδαγωγικής του θεάτρου στο τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης του ΔΠΘ, Χάρης Μιχαλόπουλος αναπληρωτής καθηγητής Λατινικής φιλολογίας του τμήματος ελληνικής φιλολογίας του ΔΠΘ, Νίκος Ξανθούλης συνθέτης, σολίστ αρχαιοελληνικής λύρας επιστημονικός συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών, αντεπιστέλλον μέλος του αρχαιολογικού ινστιτούτου της Αμερικής, Σοφία Καρακούτα, μονωδός,[Βοston-New England Conservatory] μουσικοπαιδαγωγός

Υποβολή αιτήσεων ξεκίνησε από 15 Ιουλίου 2023 και θα διαρκέσει έως 01 Οκτωβρίου 2023. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: https://kedivim.duth.gr/