“Εγκώμιο της Απραξίας” – Διεισδύοντας στο μυαλό των Κινέζων

Η Αθήνα δεν θα φιλοξενήσει το 2022 τη Σύνοδο Κορυφής των “17+1”, δηλαδή την Πρωτοβουλία 17 χωρών των Βαλκανίων και της Κεντρικής Ευρώπης που συντονίζονται από την Κίνα σε θέματα υποδομών, εμπορίου και επενδύσεων. Αυτά συνδέονται με το μεγαλόπνοο σχέδιο “One Belt One Road” (“Ζώνη του Δρόμου του Μεταξιού”). Η απόρριψη της σχετικής πρότασης του Πεκίνου σημαίνει ότι η Αθήνα λαμβάνει πλέον αποστάσεις από την Κίνα, γεγονός που προφανώς οφείλεται στις σχετικές πιέσεις της Ουάσιγκτον.

Το ερώτημα είναι “τι θα κάνουν οι Κινέζοι;” τώρα που φαίνεται ότι η Ελλάδα τους κλείνει σιγά σιγά την πόρτα. Θα πάνε στην Τουρκία; Αν ρωτούσαμε τον Γάλλο φιλόσοφο και σινολόγο Φρανσουά Ζυλλιέν (Francois Jullien) πιθανότατα θα απαντούσε πως οι Κινέζοι δεν θα κάνουν “τίποτα”… Θα περιμένουν. Την απάντηση αυτή την εξηγεί γενικότερα ο Ζυλλιέν σε μια διάλεξη που είχε δώσει σε στελέχη μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων που δραστηριοποιούνται στην Κίνα και η οποία έγινε ένα βιβλιαράκι με τίτλο “Εγκώμιο της απραξίας – Η αποτελεσματικότητα στην κινέζικη σκέψη” (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης-μετάφραση Θάνος Σαμαρτζής).

Με το βιβλίο αυτό ο Ζυλλιέν εισέρχεται στο μυαλό του Κινέζου, στη γραμματική της λογικής ενός πανάρχαιου και τόσο διαφορετικού πολιτισμού που υιοθέτησε μια άθεη θρησκεία και έβγαλε φιλοσόφους όχι της μεταφυσικής, αλλά της διοίκησης. Για να μας δώσει να καταλάβουμε ποια είναι η λογική του Κινέζου, ο Ζυλλιέν την αντιπαραθέτει με τον ελληνικό τρόπο σκέψης και κατ΄ επέκταση τον ευρωπαϊκό, τον δυτικό. Η αντιπαραθετική αυτή μέθοδος ξεκινάει από το βασικό ερώτημα της αποτελεσματικότητας της δράσης. Ο Ζυλλιέν τη θέτει μάλιστα εξ αρχής στο στρατιωτικό επίπεδο, η οποία προϋποθέτει ένα ευκρινή στόχο, έτσι ώστε να αναζητηθούν τα μέσα επίτευξής του. Αυτή είναι η ελληνική μέθοδος.

Εγκώμιο της Απραξίας

Η κινεζική είναι παντελώς ανάποδη. «0 κινέζος στρατηγός δεν θέτει στόχους ούτε καταστρώνει σχέδια. Αυτό που κάνει είναι να προσπαθεί να ανιχνεύσει και να εκμεταλλευτεί την εσωτερική δυναμική της κατάστασης, να συντονιστεί με τη φυσική πορεία των πραγμάτων, ώστε να κάνει τις συνθήκες να δουλέψουν για λογαριασμό του. Σύμφωνα με την κινεζική αντίληψη, τότε δρα κανείς με αληθινή αποτελεσματικότητα, όταν απλώς υποβοηθά αυτό που θα συμβεί ούτως ή άλλως. Όταν το αποτέλεσμα της δράσης του προκύπτει αβίαστα, ανεπαίσθητα, σαν από μόνο του. Γιατί το μέγιστο κατόρθωμα είναι να ενεργήσεις έτσι ώστε να φαίνεται πως ο καθένας θα μπορούσε να καταφέρει αυτό που εσύ πέτυχες. Χωρίς αντίσταση, χωρίς κίνδυνο, χωρίς κόπο».

Ο δυτικός δουλεύει με ένα “πρότυπο”, ο Κινέζος “συμπλέει με τα κύματα”. Ο δυτικός θα βιώσει την απόσταση του “προτύπου” του με την πραγματικότητα, ο Κινέζος θα εκμεταλλευτεί το “δυναμικό της κατάστασης”. Ο Ευρωπαίος στρατηγός ωθεί στην πράξη το σχέδιό του που συναντά μια άλλη πραγματικότητα από αυτή του προτύπου με αποτέλεσμα να προσφεύγει στον “ηρωισμό” για να “γράψει” έπος. Ο Κινέζος επιλέγει την “απραξία” περιμένοντας τη “μεταμόρφωση” της κατάστασης και την “εύνοια της ευκαιρίας”.

Πρόκειται για μείζονες δομικές διαφορές στον τρόπο σκέψης που πηγάζουν από μια παντελώς διαφορετική αντίληψη της ζωής, του ανθρώπου μέσα στη “ροή” των πραγμάτων, της βιωματικής αντίληψης του χρόνου στην κινέζικη νοοτροπία. Διαβάζοντας το βιβλίο του Φρανσουά Ζυλλιέν, σχεδόν αυτόματα αντιλαμβάνεται κανείς γιατί οι δυτικοί κατέκτησαν τον κόσμο, αλλά και γιατί τον έχασαν. Αντιλαμβάνεται κανείς πως οι Κινέζοι αφομοίωσαν μέσα σε μια τριακονταετία όλη της δυτική βιομηχανία και πως τώρα αγοράζουν τον κόσμο, αντί να τον κατακτήσουν…