“Κλέφτες καταστημάτων”, η απογύμνωση ενός κενού πολιτισμού

Ήταν ένα δίωρο μασάζ ψυχής με συγκλονιστικές εικόνες, αποκαλυπτικά πρόσωπα, ουσιαστικούς διαλόγους, κατευναστική μουσική που πέτυχε μετά τα πρώτα είκοσι λεπτά μια καθολική παράδοση, μια αφωνία του θεατή. Ο Χιροκάζου Κόρε-Έντα απελευθερώνει με τους «Κλέφτες Καταστημάτων» την ανθρωπιά που έχει θάψει μέσα μας ο σύγχρονος πολιτισμός της καταναλωτικής μανίας και αποσυναισθηματικοποίησης της ζωής.

Βγήκα από την αίθουσα σαν χαμένος και χρειάστηκα σχεδόν ένα εικοσιτετράωρο για να ισορροπήσω διανοητικά, διότι η ταινία κονιορτοποίησε κάθε σκέψη, κάθε απόσπαση του “είναι” από τα χαϊμαλιά του «πολιτισμού». Ο λόγος είναι ότι κατέδειξε με συντριπτικό και αισθαντικό τρόπο πως η χαρά της ζωής και η απροσποίητη ανθρωπιά μπορούν να αναβλύσουν μέσα στο τίποτε, στο περιθώριο της Ιστορίας και του πολιτισμού μας, σε μια υβριδική οικογένεια, σε μια οικογένεια εκτός συστήματος.

Οι μικροαπατεώνες που συναποτελούν την οικογένεια, ζουν ο ένας πάνω στον άλλο σε ένα κατάλοιπο του παρελθόντος, ένα γιαπωνέζικο λιλιπούτειο σπιτάκι με μια ελάχιστη αυλή. Οι κινήσεις τους μέσα σε αυτόν τον ελάχιστο χώρο είναι μια απίστευτη χορογραφία συνύπαρξης και δημιουργικής ανοχής. Ζουν στο τώρα με τη στωικότητα της επίγνωσης του θανάτου, μέσα από την οποία αντλούν τη δύναμη να ακυρώσουν το χρόνο. Μυστικά, ανάγκες και ένας περίεργος ζεν πραγματισμός ενώνει τα πρόσωπα σε μια ισορροπία που διατηρεί την αυτονομία του καθενός, ακόμη και της πεντάχρονης μικρούλας που συμμαζέψανε από τη βία της απανθρωπιάς της δικής της κανονικής οικογένειας.

Το μήνυμα ανθρωπιάς του Χιροκάζου Κόρε-Έντα είναι οικουμενικό, κοσμικό, πολιτικό, οικολογικό μέσα από μία απελευθερωμένη ιαπωνικότητα από τους θεσμούς του παρελθόντος, αλλά και από τις «νομοτέλειες» του δυτικού καπιταλισμού. Είναι ένα μήνυμα απελευθερωτικό, μιας νέας συγκατοίκησης του ετερόκλητου μίγματος ανθρώπων και προελεύσεων που συγκροτεί η τρέχουσα παγκοσμιοποίηση.

Ο χρυσός φοίνικας του Φεστιβάλ των Καννών στον Χιροκάζου Κόρε-Έντα ήταν μια ελάχιστη ανταπόδοση για το αιχμηρότερο σχόλιο πάνω στον σύγχρονο πολιτισμό των τελευταίων δεκαετιών. Το εντυπωσιακό είναι πως η αιχμηρότητά του γίνεται χωρίς καταγγελία, αλλά με την ολοζώντανη παρουσίαση ενός εναλλακτικού τρόπου ζωής, με ευθεία αναφορά στον «άνθρωπο τροφοσυλλέκτη», μια υβριδική εκδοχή επιστροφής στην απλότητα, που η ζωή ανακτά τις αξίες της πραγματικής αισθαντικότητας και σύμπραξης.

Το σενάριο-concept, η σκηνοθεσία και το μοντάζ του Χιροκάζου Κόρε-Έντα υλοποιήθηκε από την ασύλληπτη φωτογραφία του Ριούτο Κόντο, που κάθε καρέ της είναι μια εγχείρηση στην ψυχή του προσώπου, από τη λάτιν αντίστιξη της μουσικής του Χαρουόμι Χοσόνο που προσέδωσε κοσμοπολιτισμό στην ταινία και από τις απαράμιλλες ερμηνείες των Σακούρα Άντο, Λίλι Φράνκι, Μάγκου Ματσουόκα, Τζίο Καΐρι. Οι καθηλωτικές ερμηνείες, οι λακωνικοί διάλογοι και οι «θέσεις» ζωής που έπαιρναν τα πρόσωπα, εκτίνασσαν το συναισθηματικό σοκ του θεατή στα ύψη χωρίς εντυπωσιασμούς, χωρίς εκβιασμούς.