“Μεσάνυχτα στο Pera Palace” – Ο Μποδοσάκης και η Πόλη

Η τουρκική σειρά “Μεσάνυχτα στο Pera Palace” συγκαταλέγεται στις νέες δημοφιλείς κυκλοφορίες της πλατφόρμας Netflix. Η βραβευμένη εταιρεία παραγωγής Karga Seven Pictures Turκey με έδρα το Λος Άντζελες επιχειρεί να αφηγηθεί τα ιστορικά γεγονότα που αργότερα οδήγησαν στη γέννηση της Τουρκικής Δημοκρατίας, μέσα από οκτώ επεισόδια.

Τί και αν οι κριτικοί το σνομπάρουν; Τί κι αν άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν δικαίωσε το βιβλίο στο οποίο βασίστηκε, αποτελώντας μία αποτυχημένη μεταφορά του στη μικρή οθόνη; Έχει κερδίσει εκατομμύρια θεατές και θαυμαστές εντός και εκτός Τουρκίας. Στον πυρήνα της υπόθεσης βρίσκεται μία δημοσιογράφος, ο εκδότης της οποίας της αναθέτει να γράψει ένα άρθρο με αφορμή τα 130α γενέθλια του ιστορικού ξενοδοχείου Pera Palace. Με κάποιο μαγικό τρόπο, η νεαρή Έσρα θα μεταφερθεί πίσω στον χρόνο, στο 1919. Το ταξίδι στον χωροχρόνο δεν αρκεί. Θα αποτρέψει και τη δολοφονία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ από τους Βρετανούς, διασφαλίζοντας την ομαλή πορεία της χώρας της στο μέλλον (το δικό της παρόν)…

Το ομωνυμο βιβλίο του Κινγκ Τσαρλς, στο οποίο βασίστηκε η σειρά και κυκλοφορεί και στα ελληνικά αποτελεί μία ωδή στην Κωνσταντινούπολη του περασμένου αιώνα και τη γεμάτη ένταση και πυκνότητα περίοδο του Μεσοπολέμου. Χρησιμοποιεί, μάλιστα, δεξιοτεχνικά ως κέντρο της αφήγησής του το ξενοδοχείο που έχει ταυτιστεί όσο κανένα με την Πόλη και επιβιώνει ως σήμερα, φορέας της μακραίωνης ιστορίας της.

Το Pera Palace, άλλωστε, δεν είναι ένα μέρος όπου διανυκτερεύει κανείς. Ποτέ δεν ήταν. Περισσότερο αποτελεί μία από τις εικονικές και άμεσα αναγνωρίσιμες δομές της πόλης, ορόσημο και σύμβολο. Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι πως το εμβληματικό κτίριο, αυτό το ιστορικό ξενοδοχείο που κερδίζει εκ νέου δημοφιλία μέσω της τηλεοπτικής αυτής σειράς, ανήκε κάποτε σε Έλληνα, στον Πρόδρομο Μποδοσάκη-Αθανασιάδη. Αυτός ήταν που κάποτε υποδεχόταν τους διάσημους πελάτες του και έκλεινε συμφωνίες στο εστιατόριό του.

Η μοναδική Πόλη

Κωνσταντινούπολη. Η μοναδική πόλη που απλώνεται σε δύο ηπείρους. Αλλοτινό οικονομικό, πολιτιστικό και πολιτικό κέντρο. Το σταυροδρόμι λαών και θρησκειών. Το κέντρο που ανθούσε η πιο πολυπληθής χριστιανική κοινότητα. Οι Ρωμιοί, οι Αρμένιοι, οι Λεβαντίνοι και οι Εβραίοι είναι ακόμα “πανταχού απόντες”, ειδικά στη γειτονιά του Πέρας. Εκεί που ο Κεράτιος κόλπος χωρίζει την παλιά Πόλη. Εκεί που ξεχωρίζει ο γενοβέζικος πύργος του Γαλατά. Εκεί που ζούσε η πλειονότητα των Ελλήνων και δέσποζαν τα αρχοντικά μέγαρα. Εκεί που οι κομψές κυρίες έκαναν τον περίπατό τους, ντυμένες στην πένα, ενώ οι κάτοικοι διεκπεραίωναν τις καθημερινές δουλειές τους. Ανάμεσα σε αυτή τη βουή, ορθώθηκε το 1892 ένα πολυτελές ξενοδοχείο. Η λάμψη του άρμοζε στην αίγλη μιας εκ των λαμπρότερων πόλεων του κόσμου. Το όνομά του επίσης: Pera Palace.

Η ιδέα της γέννησής του προέκυψε από μία ακόμα καινοτομία της εποχής. Το 1888 η Κωνσταντινούπολη ενώθηκε με το Orient Express, το πρώτο τρένο που πραγματοποιούσε διαδρομή 2.740 χλμ. Μέχρι τότε, τα ταξίδια με τρένο προς ή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία θύμιζαν μικρούς άθλους. Ο ταξιδιώτης έπρεπε να αλλάζει τρένα τις κακιάς ώρας σε κάθε πόλη και να περιμένει με τις ώρες στους σταθμούς. Σε κάποιες περιπτώσεις, ζωνόταν και τις βαλίτσες του και διέσχιζε με τα πόδια τα σύνορα μέχρι την επόμενη στάση. Το Orient Εxpress άλλαξε τους όρους του ταξιδιού, εκτοξεύοντας τον αριθμό των ταξιδιωτών. Όλοι αυτοί, πλέον, χρειάζονταν και το κατάλληλο κατάλυμα. Αυτό που θα απευθυνόταν στους λεγόμενους ταξιδιώτες της πρώτης θέσης.

Έτσι, η εταιρεία Βάγκον Λι ανέθεσε στον διάσημο Γαλλοτούρκο αρχιτέκτονα Αλεξάντερ Βαλαόρι τη δημιουργία του ξενοδοχείου. Αυτό πράγματι φτιάχτηκε ακριβώς απέναντι από το περίφημο ιδιωτικό παρθεναγωγείο “Παλλάς”. Ο ταλαντούχος αρχιτέκτονας και γιος του ιδιοκτήτη του διασημότερου καφέ της εποχής, ξεπέρασε τον εαυτό του. Με θέα τον Κεράτιο Κόλπο, υιοθέτησε την τάση της Art Nouveau.

Άγκαθα Κρίστι και Έρνεστ Χεμινγουέι

Για πρώτη φορά η Κωνσταντινούπολη ακολουθεί τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, στις οποίες κάνουν την εμφάνισή τους μερικές από τις πιο επιτυχημένες αρχιτεκτονικές εκφράσεις της Art Nouveau. Ο σιδερένιος ανελκυστήρας του ξενοδοχείου είναι ο δεύτερος που εγκαταστάθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο πρώτος βρισκόταν στον Πύργο του Άιφελ. Με τη βοήθεια ενός υπαλλήλου, διάσημοι επισκέπτες όπως ο Έρνεστ Χέμινγουει, η Αγκάθα Κρίστι, πρίγκιπες, Δούκες, Βαρόνοι, σταρ του σινεμά, πάμπλουτοι επιχειρηματίες και οι παγκόσμιοι ηγέτες που επισκέπτονταν την Πόλη οδηγούνταν στα πολυτελή δωμάτιά τους.

Στο ξενοδοχείο διέμενε και ο επιχειρηματίας Πρόδρομος Μποδοσάκης, όταν εγκατέλειψε με τη σύζυγό του τη Μερσίνα και εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ο σπουδαίος Έλληνας επιχειρηματίας είχε γεννηθεί το 1891 στον Πόρο της Νίγδης στην Καππαδοκία. Το όνομα “Mποδοσάκης” είναι η παραφορά του ονόματος “Πρόδρομος” στα τουρκικά. Παρά τη δύσκολη παιδική του ηλικία πετυχαίνει στις επιχειρήσεις. Με αυτές καταπιάνεται από την ηλικία των 16 ετών.

Όταν το 1918 πλέον μετακομίζει στην Κωνσταντινούπολη έχει ήδη μία τεράστια περιουσία. Διαμένει ως πελάτης στο ξενοδοχείο. Εκεί γνωρίστηκε με πολλούς Έλληνες αξιωματικούς και στα απομνημονεύματά του έχει πει ότι ήταν μία από τις πιο ευτυχισμένες περιόδους της ζωής του. Το πολυτελές κατάλυμα που ήδη είχε μετατραπεί σε θρύλο, πέρασε στην ιδιοκτησία του. Είναι ιδιαίτερη η παραφιλολογία γύρω από την επένδυση αυτή. Κυκλοφορεί μία ιστορία που τον ήθελε να το αγοράζει από πείσμα.

Όταν το θωρηκτό “Αβέρωφ” αγκυροβόλησε μπροστά από το Ντολμά Μπαξέ όλοι οι Έλληνες της πόλης ύψωσαν στα μπαλκόνια τους την ελληνική σημαία. Ο ίδιος θέλησε να κάνει το ίδιο στο μπαλκόνι του δωματίου που ενοικίαζε στο ξενοδοχείο, αλλά αυτό δεν του επετράπη. Η διοίκηση του ξεκαθάρισε ότι «μόνοι οι κάτοχοι ελληνικών ιδιοκτησιών έχουν αυτό το δικαίωμα». Ο μύθος τον θέλει να φεύγει εξαγριωμένος και να επιστρέφει με τους τίτλους ιδιοκτησίας.

Ο Μποδοσάκης αγοράζει το Pera Palace

Μία άλλη διήγηση που παραπαίει μεταξύ πραγματικότητας και αστικού μύθου τον εμφανίζει να το αγοράζει κατόπιν αιτήματος του ίδιου του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο συνταγματάρχης Κατεχάκης και ο πλοίαρχος Κακουλίδης του μετέφεραν την ιδέα του Βενιζέλου. Να περάσει το σύμβολο αίγλης και περηφάνιας της Πόλης στα χέρια Έλληνα. Ο Μποδοσάκης λέγεται ότι συμφώνησε. «Αν αυτή είναι η επιθυμία του προέδρου, το αγοράζω αμέσως». Το αγόρασε από την αρχική εταιρεία Βάγκονς, καταβάλλοντας το ποσό των 5.250.000 γαλλικών φράγκων.

Στην πορεία έγινε ιδιοκτήτης και του sporting club στη Σμύρνη. Εκεί ο Γάλλος ιδιοκτήτης απαγόρευσε την είσοδο σε Έλληνες αξιωματικούς. Όταν το έμαθε, αγόρασε δίχως να κάνει παζάρια το κλαμπ, μετατρέποντάς το σε λέσχη Ελλήνων αξιωματικών! Το ξενοδοχείο Pera Palace αποτέλεσε, πάντως, την ιδανική βάση για τη δράση του. Την περίοδο που ήταν ιδιοκτήτης του έκανε εντυπωσιακές γνωριμίες με την δυτική ελίτ και όχι μόνο. Ο Κεμάλ Ατατούρκ το είχε χαρακτηρίσει το αγαπημένο του μέρος. Συνήθιζε, μάλιστα, να παίρνει το πρωινό του στο Καφέ, το οποίο στεγάζεται στο ξενοδοχείο.

Η Άγκαθα Κρίστι όχι μόνο έμεινε στο δωμάτιο 411, αλλά πέρασε πολλούς μήνες εκεί, ολοκληρώνοντας το αριστούργημά της “Εγκλημα στο Όριεντ Εξπρές”. Σήμερα, το συγκεκριμένο δωμάτιο φέρει το όνομά της. Το ίδιο συνέβη και στο δωμάτιο που επέλεγε πάντα ο Έρνεστ Χέμινγουέι κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920. Κοιμόταν μέχρι αργά και στη συνέχεια πέρναγε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του στο καφέ του εστιατορίου, με τον καφέ να αντικαθίσταται από αλκόολ.

Δεν ήταν μονάχα αυτοί. Οι πολυτελείς πολυελαίους και οι ξυλόγλυπτες λεπτομέρειες αποτέλεσαν σκηνικό που προσέλκυσε τον Λέον Τρότσκι. Εκεί βρήκε καταφύγιο, όταν εξορίστηκε από τη Σοβιετική Ένωση το 1929, αφότου ηττήθηκε στην εσωτερική σύγκρουση για την ηγεσία των Μπολσεβίκων από την τότε τριανδρία Στάλιν, Ζινόβιεφ και Κάμενεφ. Όσο καιρό χρειάστηκε για να μετακομίσει αγοράσει το σπίτι στη νήσο Πρίγκηπο, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, έμενε εκεί. Ένιωθε ασφαλής. Η άφιξή του πάντως είχε προκαλέσει ένταση, αλλάζοντας εκείνο τον καιρό το ανέμελο κλίμα που επικρατούσε στο ξενοδοχείο.

Το ιστορικό Pera Palace

Εντέλει, το ξενοδοχείο χάθηκε, μαζί με την υπόλοιπη αμύθητη περιουσία του Μποδοσάκη στην Τουρκία μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ήταν στην Φρανκφούρτη όταν έμαθε τα τραγικά νέα. Συναντήθηκε με τον Βενιζέλο στη Λωζάννη. Του ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να εγκατασταθεί σε μία ευρωπαϊκή πρωτεύουσα και να ξανασταθεί στα πόδια του. Ο πολιτικός τον έπεισε να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Το ξενοδοχείο συνέχισε να διάγει πολυτελή βίο και να προσελκύει εκλεκτή πελατεία. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, μια βόμβα κατέστρεψε μεγάλο μέρος του, ωστόσο το Καφέ μετά από εργασίες επανήλθε στην αρχική του κατάσταση και αρκετά από τα αντικείμενα μέσα σε αυτό χρονολογούνται από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του. Με τα χρόνια, γύρω από το ξενοδοχείο και στην πεζοδρομημένη λεωφόρο του Πέρα χτίστηκαν αμέτρητα καφέ, μπαρ και εστιατόρια.

Το 2010 έγινε ολική ανακαίνιση. Διατηρήθηκε η πρόσοψη και γκρεμίστηκε το εσωτερικό. Τα δωμάτια πήραν τα ονόματα των διάσημων φιλοξενούμενών τους. Το όνομα Μποδοσάκης αποσυνδέθηκε με τα χρόνια από το ιστορικό ξενοδοχείο, στο οποίο σήμερα συρρέουν εκατοντάδες τουρίστες καθημερινά απλά και μόνο για να το αντικρύσουν και να γίνουν μάρτυρες της ιστορίας της πόλης, στο μεταίχμιο δύο αιώνων.

Και, όμως, στα παλαιά τα χρόνια, τότε που ακόμα δεν είχαν έρθει καταστροφές, τότε που η Πόλη αναδείκνυε το δυτικό της προσανατολισμό, επιδεικνύοντας συνάμα την ανατολίτική γοητεία της, τότε ο Μποδοσάκης ανέλαβε το τιμόνι αυτής της εξίσου εντυπωσιακής επιχείρησης. Και κάπως έτσι γράφτηκε ιστορία, ή αλλιώς εκεί εξελίχθηκε. Αυτή είναι που προσπαθεί να αποτυπώσει η σειρά του Netflix. Πετυχημένη, λιγότερο πετυχημένη, απολαμβάνει κανείς το πιο ιστορικό ξενοδοχείο του κόσμου, στην κορδέλα των βυζαντινών τειχών και πύργων, στην Αγία Σοφία και στην είσοδο του Βοσπόρου.