“Οι Κιρκιρώνοι”: Ένα βιβλίο για το 1975 γραμμένο το 1927

Ανομολόγητες αλήθειες επαγγέλλεται ότι κρύβει στις υπερβολές και στις λιτότητές του το μικρού σχήματος βιβλίο, 88 σελίδων, που το έγραψε ο κατά τα άλλα πολύ λίγο γνωστός Χρήστος Β. Καλογιάννης (π. 1890 – μετά το 1933) και το εξέδωσε στην Αθήνα με τίτλο “Οι Κιρκιρώνοι”. Το ενδιαφέρον του έγκειται στο ότι περιγράφει την εποχή του 1975, όπως γράφει στο προλογικό σημείωμά του ο συγγραφέας του το 1924…

Τέσσερεις φυσιογνωμίες, κάτοικοι νησιού, οι Κιρκιρώνοι, είχαν κατατομή προσώπου κλασικά κανονική και νόμιζε κανείς ότι ήταν εμψύχωση των Καρυατίδων. Με μάτια μεγάλα καστανόχρωμα, με μεγάλα και καμπυλωτά φρύδια, με στόματα μικρά, με το κάτω χείλος να προεξέχει λίγο, εμφάνιζαν χρώμα προσώπου χαλκοπράσινο.

Έδιναν την εντύπωση ότι καλύπτονταν με δέρματα, αλλά το σώμα τους, εκτός από το κεφάλι τους, ήταν καλυμμένο με λεπτότατο τρίχωμα. Η ομιλία και η γλώσσα τους ήταν λαρυγγισμός σε όλους τους τόνους της μουσικής κλίμακας. Τα χέρια και τα πόδια τους ενώνονταν με μεμβράνη που τους επέτρεπε να εκτείνουν τα χέρια τους έως τους ώμους τους, σαν φτερά νυχτερίδας. Βάδιζαν σαν να πηδούσαν.

Αλλόκοτος κόσμος

Και το αξιοσημείωτο: ως αρχηγό τους οι Κιρκιρώνοι αναγνώριζαν ηλικιωμένον που μιλούσε την ομηρική διάλεκτο και που πληροφόρησε τον ήρωα του βιβλίου ότι ο χρόνος στο νησί τους υπολογιζόταν με τους δακτυλίους φλοιού τεράστιου δέντρου, ο καθένας από τους οποίους ήθελε πενήντα χρόνια για να σχηματιστεί. Η αρχιτεκτονική των κτηρίων τους έμοιαζε με εκείνην στις πρώτες κατοικίες των Δρυμάδων, ηπειρώτικου χωριού, το οποίο πιθανόν σχετίζεται και με την καταγωγή του Καλογιάννη.

Ίσως, το Κιρκιρώνος αποτελεί ευφάνταστη σύνθεση της οδυσσειακής Κίρκης και του Ροβινσώνα Κρούσου του Βρετανού δημοσιογράφου, συγγραφέα και εμπόρου Daniel Defoe (π. 1660-1731), το οποίο εκδόθηκε το 1719, εξάπτοντας τη λαϊκή φαντασία με τις πολλαπλές μεταφράσεις του, θεωρείται το δεύτερο μετά από τη Βίβλο έργο σε συχνότητα μεταφράσεων.

“Οι Κιρκιρώνοι” με την τέχνη του Κόντογλου

Ο συγγραφέας του βιβλίου, που σε ένα σημείο του γίνεται λόγος για «πόλεμο υπέρ της ελευθερίας της ανθρωπότητος», Χρήστος Β. Καλογιάννης γράφει «από ξένους τόπους», όπως υποστηρίζει ο φίλος του, ιδιότυπος λόγιος Νίκος Βέλμος (1890-1930) στο περιοδικό του Φραγκέλιο το 1927. Το 1933 ο Καλογιάννης είχε δημοσιεύσει στο φιλολογικό περιοδικό Λυτρωμός, που το εξέδιδε συντακτική ομάδα με υπεύθυνο τον Γιώργο Μυλωνογιάννη (1909-1954).

Το βιβλίο, αφιερωμένο στους γονείς του συγγραφέα, τυπώθηκε στο τυπογραφείο του Γιάννη Καρανάσου, στο Μοναστηράκι, στην οδό Πολυκλείτου (στοά Δαγκλή), όπου τυπωνόταν και το περιοδικό του Βέλμου. Εκδόθηκε το 1927, εικονογραφημένο με σχέδιο και με επισελίδια και υποσελίδια κοσμήματα σινικής μελάνης από τον Φώτη Κόντογλου (1895-1965).

Ο Κόντογλου το 1923 έβγαλε στον εκδοτικό οίκο του φίλου του, εκπαιδευτικού Χρυσόστομου (Χρύσου) Γανιάρη (1894-1966) & Σίας το επίσης μικρού σχήματος, 106 σελίδων, εικονογραφημένο με δύο σχέδιά του σινικής μελάνης, φαντασιακό κείμενό του, τον Pedro Cazas, γραμμένο το 1920 στον τόπο που γεννήθηκε, στις Κυδωνίες, στο Αϊβαλί, και αφιερωμένο στον στενό φίλο του Ανδρέα Τριγγέτα, αρχιλογιστή στην ανώνυμη εταιρεία κονιάκ Ανδρέας Π. Καμπάς.

Στο βιβλίο του ο Καλογιάννης έχει ακολουθήσει μικτή “Ρωμέικια” αναφορά ίσως στη Γραμματική της Ρωμαίικης Γλώσσας του Μικρασιάτη Μένου Φιλήντα (Μενέλαου Φιλανθίδη, 1870-1934), γλώσσα καθαρεύουσα και δημοτική, για να κατορθώσει να χαρακτηρίσει ζωηρά τους ανθρώπινους τύπους του, όπως είχε ήδη κάνει στα διηγήματά του ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911). Δεν είναι, θεωρούμε, άλλωστε τυχαίο ότι στο βιβλίο μνημονεύεται και ο Σοφολογιώτατος, που παραπέμπει στον Διάλογο του Διονύσιου Σολωμού (1798-1857), πεζό που γράφτηκε το 1824, εκατό χρόνια πριν από το πεζογραφικό εγχείρημα του Καλογιάννη.