“Το εθνικό μας εντομοκτόνο” – O υπαινιγμός ενός αμανέ

Το πρώτο δεκαήμερο του Ιουλίου ανέβηκε στο YouTube το νέο τραγούδι του Πάνου Σαββόπουλου με τίτλο “Εθνικό εντομοκτόνο”. Η επιλογή του χρονικού διαστήματος αποτελεί και ένα ειρωνικό σχόλιο για τον τίτλο (ή μήπως γίνεται το ανάποδο και ο τίτλος ειρωνεύεται την εποχή, μαζί κι εμάς;): Καλοκαίρι, η εθνική μας εποχή, που σηματοδοτεί την έναρξη των, οπωσδήποτε εθνικών μας, διακοπών και της μεγάλης μάχης του έθνους ενάντια στα κουνούπια!

Απέναντι στα ζητήματα αυτά, εμφανίζεται ένας Πάνος Σαββόπουλος οιονεί απολυμαντής, για να θυμηθούμε το μυθιστόρημα του Μπάροουζ. Και όπως ο απολυμαντής του Μπάροουζ, το εντομοκτόνο του Πάνου Σαββόπουλου, στοχεύει κάθε είδους έντομα: Εσωτερικά, υπαρξιακά, πολιτικά, κοινωνικά, εγχώρια και διεθνή. Σε εννιά στροφές μπορούν να διακριθούν οι στίχοι. Κάθε στροφή και ένα “φφσστ”, ένας ψεκασμός. Και ό,τι αντέξει! Στιχουργικά το τραγούδι είναι μαστορικά δουλεμένο, πράγμα που εντυπωσιάζει, αν αγνοεί κάποιος την αγάπη του Σαββόπουλου για την ποίηση.

Οι στίχοι δεκασύλλαβοι ή δωδεκασύλλαβοι, σωστοί τονισμοί, αποφυγή χασμωδίας. Η ομοιοκαταληξία ξεκινάει ζευγαρωτά στην πρώτη στροφή, για να συνεχίσει πιο ελεύθερα στις επόμενες, όπου κατά κανόνα οι στίχοι α και γ δεν ομοιοκαταληκτούν: “Γη-παλιά, μπορείς-αγκαλιά, σταθερά-μαζί”. Μοιάζει ο δημιουργός να στήνει μια παγίδα στον ακροατή: Κατασκευάζει αρχικά ένα ντεκόρ ειδυλλιακό με ρίμες, με εικόνες, με μεσημέρια και ερωτισμούς, με μια νοσταλγική ρούμπα που ίσως να χορέψαμε σε κάποιο παραθαλάσσιο κέντρο κάποτε, και το υποσκάπτει διαρκώς αποκαλύπτοντας την σαπίλα και την παράνοια που κρύβεται από κάτω. Ζούμε ένα εκλεπτυσμένο όνειρο που υπαινίσσεται διαρκώς έναν αμανέ.

Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλλει η εξαιρετική ερμηνεία του Γιάννη Ζουγανέλη. Τον Ζουγανέλη τον εκτιμούσα και τον εκτιμώ ιδιαίτερα, πέρα από τις αναμφισβήτητες φωνητικές του δυνατότητες, για ένα ακόμη στοιχείο, που δεν ξέρω αν έχει τονιστεί όσο θα έπρεπε: Μπορεί και ισορροπεί έξοχα ανάμεσα στην ευαισθησία και την ειρωνεία, την τρυφερότητα και τον κυνισμό, την ελπίδα και τη ματαίωσή της. Το άθροισμα έτσι βγαίνει λυρικό, βαθιά ανθρώπινο, αλλά όχι γλυκανάλατο ή κουραστικά διδακτικό, γιατί πηγάζει απ’ τη φωνή ενός ανθρώπου που αρνείται να μην ελπίζει, αλλά και δε δέχεται να μην αντιλαμβάνεται ότι στο τέλος θα διαψευσθεί.

Αποζημιώνει το αποτέλεσμα

Εδώ, και σε σχέση με την ερμηνεία του Ζουγανέλη, μια ακόμη επισήμανση: Βλέποντας το βίντεο, θα παρατηρήσετε πως το τραγούδι το ερμηνεύει και στη νοηματική. Με οδηγό τη βιογραφία του καλλιτέχνη, η πρώτη σκέψη που κάνει κάποιος κινείται στο επίπεδο της πολιτικώς ορθής επιλογής: “μπράβο, που απευθύνεται και σε μη ακούοντες!”. Είπαμε όμως, ο Ζουγανέλης δεν είναι μονοδιάστατος‧ ισορροπεί, ακροβατεί ή φλερτάρει, διαλέγετε και παίρνετε: Αν οι μη ακούοντες είμαστε εμείς; Αν απ’ την αρχή υπολογίζει την πιθανότητα να μην ακούσουμε αυτά που λέει, παρά μόνο αν τα μεταφράσει στη νοηματική; Αν τελικά πιστεύει πως απευθύνεται σε κωφούς και βρίσκει αυτόν τον τρόπο να μας το πει;

Στο τελικό αποτέλεσμα σημαντική η συμβολή των σπουδαίων μουσικών που πλαισιώνουν τον Πάνο Σαββόπουλο: του Αλέξανδρου Καψοκαβάδη, του Αλέξανδρου Χαραλάμπους και του Βασίλη Καραγιάννη. Επίσης των συντελεστών: Του ηχολήπτη Άρη Ντεληθέου και του Πάνου Κοντούλη, που είναι υπεύθυνος για το βίντεο του τραγουδιού. Και ποιο είναι αυτό το αποτέλεσμα; Μάλλον γλυκόπικρο: Ένα υπέροχο τραγούδι από έναν σημαντικό δημιουργό, με έναν εξίσου σημαντικό ερμηνευτή, σε μια εποχή που άλλοι (και όχι λίγοι) ομότεχνοί τους, δεμένοι στα άρματα των εξουσιών, θυμίζουν όλο και πιο πολύ, όπως έγραφε και ένας συγγραφέας, «τις πόρνες που έσερναν πίσω τους οι Σταυροφόροι».