Σε γκαλερί μετατρέπουν τις αρχαιότητες της Δήλου!

Αντιδράσεις έχει προκαλέσει η μόνιμη εγκατάσταση στη Δήλο ενός γλυπτού, που είναι μεν έργο του καταξιωμένου Βρετανού δημιουργού Άντονι Γκόρμλι, αλλά που δεν μπορεί ασφαλώς να συγκριθεί με την καταξίωση που προσφέρουν στο νησί αυτά καθαυτά τα πέντε χιλιάδες χρόνια της ζωής του, οι αρχαιότητες που διασώζονται εκεί και το μερικό “άβατό” του ως ιερού τόπου και κέντρου της συμμαχίας των Ελλήνων.

Πολλοί εξανέστησαν παράλληλα και με την προοπτική μόνιμης τοποθέτησης δεύτερου εικαστικού έργου σε ελληνικό αρχαιολογικό χώρο. Και οι δύο προτάσεις προς το ΚΑΣ και το υπουργείο Πολιτισμού έγιναν από Έλληνα συλλέκτη που έχει συστήσει “πολιτισμικό οργανισμό”, αφορούν δε αμφότερα βρετανούς δημιουργούς.

Η μία απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) για την Δήλο ελήφθη κατά πλειοψηφία, ενώ δεν ξέρουμε αν υπήρχε ομοφωνία στην απόφαση για το Ναό του Ολυμπίου Διός. Οι δύο εγκαταστάσεις εγείρουν ερωτήματα, γιατί ναι μεν ήταν έως τώρα εν γένει αποδεκτό να γίνονται κατά καιρούς εκθέσεις σύγχρονης τέχνης σε αρχαιολογικούς χώρους, αλλά η μόνιμη τοποθέτηση αντικειμένων τέχνης –τα οποία σημειωτέον δεν ξέρουμε πόσο θα αντέξουν στο χρόνο ως πολιτισμικές αξίες– “αλλάζει πίστα” στο συγκεκριμένο θέμα. Αλλάζει δε αυτομάτως και τις καθαρά χρηματικές αξίες των δημιουργιών των δύο καλλιτεχνών.

Η έκθεση σε αρχαιολογικό χώρο, όσο και αν αβαντάρει έναν συγκεκριμένο καλλιτέχνη στο χρηματιστήριο της τέχνης, είναι κάτι εφήμερο. Όμως η μόνιμη εγκατάσταση δημιουργεί την εντύπωση ότι εν προκειμένω οι δύο Βρετανοί γλύπτες είναι εξίσου κλασικοί με την ελληνική αρχαιότητα. Κατά συνέπεια το κύρος και η χρηματική αξία των έργων τους αυξάνει κάθετα.

Δεν υπάρχουν Έλληνες εικαστικοί;

Και γιατί άραγε ποτέ δεν προτάθηκε Έλληνας γλύπτης ή εικαστικός για μια τόσο κάθετη και τολμηρή αναβάθμιση; Τόσο φτωχή είναι η χώρα σε δημιουργούς και τόσο επιτακτική η ανάγκη προβολής της Ακρόπολης και της Δήλου, ώστε το υπουργείο Πολιτισμού καταφεύγει άρον-άρον σε ξένους εικαστικούς;

Επιπλέον, γιατί συζητούνται αποκλειστικά Βρετανοί εικαστικοί; Ακόμα και με το πνεύμα της τουριστικής μονοκαλλιέργειας που μαστίζει τον τόπο, θα χρειαζόταν ένα άνοιγμα και σε άλλες εθνότητες – αξιολογότατους σύγχρονους γλύπτες διαθέτουν και οι Κινέζοι και οι Σουηδοί και οι Γάλλοι. Τουρίστες έχουν κι αυτοί. Για να μην απαριθμήσουμε πόσα ελληνικά έργα θα μπορούσαν να τοποθετηθούν εκεί, μια που όπως φαίνεται το σκεφτικό είναι “όλα για τον τουρισμό” όμως όχι τον εσωτερικό –μ όνο τον εισαγόμενο.

Και αν εμφανιστεί αύριο ένας Γερμανός γλύπτης και χαρίσει κάτι; Οι Γερμανοί συνιστούν το 18% των τουριστών στην Ελλάδα και δεν παρακρατούν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, ούτε τα αποκαλούν Ελγίνεια. Οι Βρετανοί συνιστούν το 20% των τουριστών που έρχονται στην Ελλάδα, δηλαδή 2% παραπάνω από τους Γερμανούς τουρίστες. Οπότε “νικάνε” οι Άγγλοι; Και οι Γάλλοι με το 11,5% τους, μάλλον δεν έχουν καμία ελπίδα να δουν δικό τους γλύπτη σε ελληνική αρχαιότητα…

Στη Δήλο

Ο 73χρονος γλύπτης Άντονι Γκόρμλι  έχει λάβει πολλές διακρίσεις και έχει τιμηθεί με το βραβείο Τέρνερ, την ύψιστη διάκριση καλλιτεχνών της Βρετανίας. Επίσης έχει εκθέσει τις ανθρωπόμορφες φιγούρες του σε όλο τον κόσμο με επιτυχία. Όμως δεν έβαλαν έργο του π.χ. τον πήλινο στρατό της Ξιάν, στο Κολοσσαίο της Ρώμης. Για ποιο λόγο το ΚΑΣ έδωσε την άδεια μόνιμης εγκατάστασης του γλυπτού στο νησί της Δήλου;

Η απάντηση είναι «μας χάρισε άγαλμά του με την προϋπόθεση να τοποθετηθεί εκεί». Οπότε τεκμαίρεται ότι αν ζούσε ο Πικάσο και μας χάριζε πίνακα με τον όρο να τον βάλουμε στον Παρθενώνα, θα δεχόμασταν; Και αν μιλήσουμε με νούμερα, ένα παρόμοιο έργο του Γκόρμλι πουλήθηκε (για φιλανθρωπικούς σκοπούς) προς 440.000 λίρες Αγγλίας, αλλά πόσο αποτιμούνται οι λέοντες της Δήλου, ηλικίας 2750 ετών; Είναι απλά ανεκτίμητοι για όλους, εκτός από τους αρχαιοκάπηλους και τους συλλέκτες.

O γλύπτης είχε εγκαταστήσει το 2019 στο νησί 29 σιδερένιες μορφές σε έκθεση υπό τον τίτλο Sight. Εκείνη η έκθεση είχε οργανωθεί από την ΝΕΟΝ και παρουσιάσθηκε σε συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων των Κυκλάδων και ήταν η πρώτη φορά που επετράπη σε καλλιτέχνη να εκθέσει εκεί από τότε που πρωτοκατοικήθηκε το νησί, περίπου το 3000 π.Χ.

Η τοποθέτηση των μορφών του Γκόρμλι εγκρίθηκε από το Αρχαιολογικό Συμβούλιο του υπουργείου Πολιτισμού και έτσι ένα Μνημείο παγκόσμιας – αλλά ουσιαστικά ελληνικής κληρονομιάς– έγινε εκθεσιακός χώρος, μάλλον επειδή “εκεί δίπλα” είναι και η Μύκονος. Οι δε Μυκονιάτες ζήτησαν από το ΚΑΣ να τους επιτρέψει να κάνουν στη Δήλο τον επόμενο αγώνα ανώμαλου δρόμου, στις 22 Οκτώβρη!

Αν και ο Γκρόμλι έχει κάνει εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, ποτέ δεν φιλοξενήθηκε σε χώρο ανάλογο της Δήλου. Μόνιμες δε εγκαταστάσεις έργων του έγιναν μόνο στη Βρετανία, στην Αλάσκα, στις Άλπεις και σε λιμένα της Νορβηγίας, σε κανέναν ιερό χώρο πάντως ούτε σε αρχαιολογικό. Του επέτρεψαν έκθεση σε αρχαιολογικό χώρο μόνον οι Ιταλοί, όμως ακόμα κι εκείνοι του διέθεσαν το αρχαιολογικό πάρκο της ελληνικής αποικίας του Σκυλλήτιου (Scolacium σήμερα) στην Καλαβρία, δηλαδή χώρο με αρχαιολογικά έργα πολύ “φρέσκα” σε σύγκριση με τη Δήλο, αφού το αρχαιότερο των Ιταλών είναι του 150 π.Χ.

Και δεύτερος Βρετανός

Εκτός από την τοποθέτηση του τεράστιου σιδερένιου αγάλματος μόνιμα στην είσοδο του αρχαιολογικού Μουσείου της Δήλου, ο ίδιος “Πολιτισμικός και Αναπτυξιακός Οργανισμός ΝΕΟΝ” του συλλέκτη Δημήτρη Δασκαλόπουλου έφερε στον ΚΑΣ πρόταση για μόνιμη εγκατάσταση ενός “έργου γης” σε δεύτερο ελληνικό αρχαιολογικό χώρο. Συγκεκριμένα ζήτησε να τοποθετηθεί σε κλιτύ της Ακρόπολης ένα έργο και πάλι Βρετανού εικαστικού, του 77χρονου Ρίτσαρντ Λονγκ.

Το ΚΑΣ απέρριψε ομόφωνα το συγκεκριμένο αίτημα, αλλά αντιπρότεινε να τοποθετηθεί το έργο στο Ναό του Ολυμπίου Διός! Ο Ρίτσαρντ Λονγκ δώριζε, συγκεκριμένα, το έργο υπό τον όρο να τοποθετείτο στο ναό του Διονύσου Ελευθερέως, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, όπου και εξετέθη σε προσωρινή έκθεση. Μετά την αντιπρόταση για το Ναό του Ολυμπίου Διός, αναμένεται η απάντηση του εικαστικού, μπορεί και να μην συμφωνεί…