Σε ρόλο Μελίνας ο Κυριάκος για τα Μάρμαρα

Αίτημα για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα έθεσε σήμερα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στον Βρετανό ομόλογό του Μπόρις Τζόνσον κατά τη διάρκεια της συναντησής τους στη Ντάουνινγκ Στριτ.  Άλλωστε ο Μητσοτάκης είχε προαναγγέλλει ότι θα το πράξει σε μία σειρά από συνεντεύξεις που παραχώρησε στον βρετανικό Τύπο.

Ο Ελλήνας πρωθυπουργός ανέφερε στον Τζόνσον ότι «το αίτημά μας δεν είναι φωτοβολίδα. Θα επιμείνουμε με μεθοδικότητα για να χτίσουμε τα απαραίτητα ερείσματα και στη βρετανική κοινή γνώμη για την ανάγκη επανένωσης με τα γλυπτά του μουσείου Ακροπόλεως. Είναι σημαντικό ζήτημα που αφορά τις διμερείς μας σχέσεις» ανέφερε κατά τη συνάντηση, τονίζοντας ότι «δεν είναι κατά βάση ζήτημα μόνο νομικό, είναι πρωτίστως ζήτημα αξιακό και πολιτικό.Αυτό συνηγορεί υπέρ της θέσης μας για την επανένωση των γλυπτών»,

Ωστόσο, σύμφωνα με τους βρετανικούς Times υπάρχει ένα έντονο παρασκήνιο που εμφανιζει την ελληνική κυβέρνηση να θέλει να δανείσει στη Βρετανία αρχαία ελληνικά γλυπτά για να συναινέσει στην επιστροφή των Μαρμάρων. Πρόκειται για δύο εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, την χρυσή Προσωπίδα του Αγαμέμνονα, που ανακαλύφθηκε από τον Ερρίκο Σλήμαν και το χάλκινο άγαλμα του Δία ή του Ποσειδώνα.

Ο πρωθυπουργός κατά τη συνάντησή του με τον Τζόνσον του απέδωσε την ιδιότητα του «φιλέλληνα», έναν χαρακτηρισμό που ο Βρετανός πρωθυπουργός αποδέχθηκε με ευχαρίστηση. Είναι γνωστή και καταγεγραμμένη η αγάπη του για τα αρχαία ελληνικά, κάτι που όμως δεν απέτρεψε το Τζόνσον να πετάξει το “μπαλάκι” για το επίμαχο θέμα στο Βρετανικό Μουσείο, όπως διαμήνυσε πριν τη συνάντηση των δύο ηγετών ο Guardian.

Ο Μητσοτάκης δήλωσε σήμερα το πρωί, ότι ήταν  αποφασισμένος  να συζητήσει το επίχαμο θέμα με τον ομόλογό του, Μπόρις Τζόνσον, ενώ ξεκαθάρισε ότι ο προσανατολισμός της ελληνικής πλευράς είναι η οριστική, μόνιμη επιστροφή των γλυπτών και όχι ο “δανεισμός” τους. Στις σημερινές του δηλώσεις σε αγγλική τηλεοπτική εκπομπή χαρακτήρισε μάλιστα αναχρονιστική την αντίληψη που θέλει τα μάρμαρα του Παρθενώνα να ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο επειδή φιλοξενήθηκαν εκεί για πολλά χρόνια.

«Δεν μου αρέσει να μιλάω για την επιστροφή των γλυπτών, μου αρέσει να μιλάω για την επανένωσή τους. Θα σας ενθάρρυνα να κάνετε μία από τις εκπομπές σας στο Μουσείο της Ακρόπολης, όπου θα είχατε την ευκαιρία να δείτε το μισό τμήμα της ζωφόρου –αυτό που δείχνετε– σε ένα υπέροχο, σύγχρονο μουσείο ακριβώς κάτω από την Ακρόπολη».

Το ιστορικό

Όσον αφορά το πινγκ-πονγκ ευθυνών μεταξύ βρετανικής κυβέρνησης και Βρετανικού Μουσείου, πρόκειται μάλλον περί μίας τακτικής, καθώς την έχει αξιοποιήσει ξανά στο παρελθόν η βρετανική πλευρά, αφού η απάντηση του μουσείου σε προγενέστερη παρέμβαση της UNESCO που είχε προκληθεί ως αποτέλεσμα των ελληνικών αιτιάσεων, ήταν ότι ο οργανισμός αυτός δεν έχει αρμοδιότητα σε μουσεία, αλλά σε κράτη.

Όμως, η σημερινή τοποθέτηση του Έλληνα πρωθυπουργού για τα μάρμαρα, δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Οι διπλωματικές κινήσεις που σκόπευε να δρομολογήσει είχαν προαναγγελθεί κατά την ομιλία του από το βήμα της UNESCO την περασμένη Παρασκευή. Άλλωστε, η αποκατάσταση του διασημότερου ελληνικού μνημείου αποτελεί τυπικά στόχο της ελληνικής πολιτείας εδώ και δεκαετίες. Το νέο μουσείο της Ακρόπολης, ένα όραμα της Μελίνας Μερκούρη, φτιάχτηκε σε μεγάλο βαθμό ακριβώς για να υποδεχτεί αυτά τα γλυπτά.

Η ιστορία για το πώς τα μάρμαρα κατέληξαν στα χέρια του Βρετανικού Μουσείου είναι λίγο-πολύ γνωστή. Με εντολή του λόρδου Έλγιν στις αρχές του 19ου αιώνα, σχεδόν τα μισά από τα διασωζόμενα γλυπτά του Παρθενώνα, καθώς και αγάλματα από το Ερέχθειο και τα Προπύλαια, αποκολλήθηκαν και μεταφέρθηκαν μέσω πλοίων στο Ηνωμένο Βασίλειο. Υποτίθεται πως ο βανδαλισμός της αρχαίας ελληνικής κληρονομίας αντλούσε νομιμοποίηση από κάποιου είδους συμφωνητικό που έφερε την υπογραφή της τότε οθωμανικής αυτοκρατορίας, που όμως δεν βρέθηκε ποτέ.

Παρά την τεράστια πολιτισμική και οικονομική αξία των μαρμάρων, αντιδράσεις σημειώθηκαν και στη Μεγάλη Βρετανία, με χαρακτηριστικότερη αυτή του λόρδου Μπάιρον. Εντούτοις, τα γλυπτά πωλήθηκαν το 1816 στο αγγλικό δημόσιο και έκτοτε κοσμούν το Βρετανικό Μουσείο. Η ελληνική διεκδίκηση για την επανένωση τους έχει συνδεθεί άρρηκτα με τη θητεία της Μελίνας Μερκούρη στο υπουργείο Πολιτισμού τη δεκαετία του ’80 και για ένα μικρό διάστημα τη δεκαετία του ’90, μέχρι τον θάνατό της.

Διαχρονικές διεκδικήσεις

«Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ» έλεγε η αείμνηστη Μελίνα, το πρόσωπο της οποίας στολίζει τιμητικά ως σήμερα τη στάση του μετρό στην Ακρόπολη. Η ίδια είχε κάνει σκοπό της την επιστροφή των γλυπτών όταν κατά τα γυρίσματα μίας ταινίας τη δεκαετία του ’60 ζητήθηκε από το ελληνικό συνεργείο να πληρώσει αντίτιμο για να μαγνητοσκοπήσει τα εκθέματα.

Ήταν ένας στόχος της στον οποίο πράγματι αφιερώθηκε, αναδεικνύοντας το ζήτημα στη διεθνή διάσκεψη της UNESCO για τους υπουργούς Πολιτισμού. «Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για εμάς. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας» έλεγε, επιμένοντας στο να μην τα αποκαλεί τα γλυπτά “ελγίνεια” όπως πολύ συχνά συνηθιζόταν.

Χαρακτηριστική είναι δε και η σκηνή όπου στριμώχνει μέσα σε πλήθος δημοσιογράφων τον τότε διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου για να του μιλήσει για το θέμα. Την ανάγκη για την διαμόρφωση ενός χώρου που θα είναι ικανός να υποστηρίξει την αποκατάσταση των κλεμμένων είχε οραματιστεί και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, με τον χώρο που σήμερα εδρεύει το νέο μουσείο της Ακρόπολης να έχει οριοθετηθεί επί πρωθυπουργίας του, το μακρινό 1976.

Όμως, τα γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι τα μόνα μνημεία πολιτισμικής κληρονομιάς που εκλάπησαν και απομακρύνθηκαν από την πατρίδα τους κατά την τουρκοκρατία. Η Νίκη της Σαμοθράκης, ένα άγαλμα ανεκτίμητης αξίας και σπουδαίο δείγμα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, παραμένει ανάμεσα στα εκθέματα του Λούβρου. Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε κάποια καμπάνια αντίστοιχου μεγέθους ή εμβέλειας από μεριάς της Ελλάδας, η γαλλική μεριά αρνείται την ύπαρξη ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων της χώρας μας στο συγκεκριμένο έργο.