Συνομιλώντας με τον Θάνο Μικρούτσικο
11/07/2017
Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος* – Νίκος Φωτόπουλος*
Η συλλογιστική που υπαγόρευσε τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου εδράζεται στην κοινή μας πεποίθηση πως στη διαμόρφωση της πολιτισμικής ταυτότητας της μεταπολιτευτικής ελληνικής κοινωνίας έχουν συμβάλει μία σειρά από σπουδαίους δημιουργούς, εξέχουσα θέση μεταξύ των οποίων δικαιωματικά κατέχει ο Θάνος Μικρούτσικος.
Η μέχρι τώρα πολυτροπική και πολύχρονη προσφορά του στη συγκρότηση της κοινωνικής και πολιτικής μας συνείδησης, μέσω της αισθητικής οδού, χρήζει μίας ταυτόχρονης κοινωνιολογικής και πολιτισμικής ανάγνωσης.
Ο Μικρούτσικος είναι από τους λίγους εκείνους δημιουργούς που διέρρηξε τα στεγανά της μουσικολογικής προσφοράς. Είμαστε ενθουσιασμένοι από τη γονιμοποιό ανταλλαγή απόψεων μαζί του, γιατί ακριβώς η συγκεκριμένη αποτύπωσή τους βοηθά τον αναγνώστη, κάθε ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου, να διεισδύσει στο ολιστικό του σύμπαν.
Ο χειμαρρώδης και συναρπαστικός λόγος του λειτουργεί παραμυθιακά σε μία συγκυρία οξύτατης οικονομικής κρίσης, υψηλής ανεργίας και πολλών άλλων δεινών που πλήττουν βάναυσα την εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία της χώρας.
Δύο άξονες
Το συγκεκριμένο πόνημα συνιστά μία δημιουργική πράξη πέρα από τις συμβάσεις και τις περιοριστικές νόρμες, τις οποίες επιβάλλουν τόσο το ακαδημαϊκό περιβάλλον όσο και οι τυπικές συνεντεύξεις στο πλαίσιο της πολιτιστικής βιομηχανίας. Πρόκειται για μια συνειδητή απόπειρα κριτικού αναστοχασμού στα διαρκή και ανοικτά ζητήματα της σύγχρονης Ελλάδας, μέσα από μία ερευνητική προσέγγιση δύο διακριτών και ωστόσο τεμνόμενων πειθαρχιών:
- Πρώτον, της πολιτισμικής ανάλυσης και ερμηνείας.
- Δεύτερον, της λογικής της δημιουργικής γραφής.
Η συγκεκριμένη μεθοδολογική πλατφόρμα επιλέχθηκε προκειμένου να συναντηθούν, όσο το δυνατόν, σε ένα ενιαίο όλον αρμονικά τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις τριών δημιουργών από διαφορετικούς φαινομενικά χώρους: ενός συνθέτη, ενός κοινωνιολόγου και ενός φιλολόγου. Για τους δύο τελευταίους συνισταμένη αποτελεί η ποίηση (ως γραφή δημιουργική), καθώς και η κοινή ακαδημαϊκή συμπόρευση για περισσότερο από δέκα χρόνια.
Δημιουργική Γραφή
Η βάσανος μιας πολιτικής θεώρησης της Δημιουργικής Γραφής και μάλιστα μεσούσης μίας κρίσης όχι απλώς οικονομικής, αλλά όπου εμπλέκεται η ολότητα των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων, εκκινεί από την άποψή μας πως τα εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής συμβάλλουν με τη βιωματική υπόσταση και λειτουργία τους στην κατανόηση των σχέσεων εκπαίδευσης-κοινωνίας. Επίσης, των σχέσεων εντός των πανεπιστημιακών και σχολικών αιθουσών, μέσα από μία ριζοσπαστική παιδαγωγική, η οποία συμβάλλει δραστικά στον μετασχηματισμό και της εκπαιδευτικής και της κοινωνικής πραγματικότητας.
Με την αναμόρφωση των μαθημάτων της Λογοτεχνίας, αλλά και εν γένει της συγγραφής, διαμορφώνονται τελικά συνειδητοποιημένοι, ενεργοί και δημοκρατικοί πολίτες στην Ευρώπη και στον κόσμο γενικότερα.
Η υιοθέτηση αυτής της οπτικής, δηλαδή της ανατροπής συντηρητικών αναλυτικών προγραμμάτων και μεθόδων, προϋποθέτει ρήξεις με την κουλτούρα μιας τραπεζικής αντίληψης για τη μάθηση η οποία εδράζεται στις αρχές της «οικονομικής αποτελεσματικότητας» ως πρώτιστου επιδιωκόμενου στόχου.
Το «συλλογικό σκέπτεσθαι»
Στο βιβλίο συζητούνται απόψεις που απορρέουν από την ποιητική του δημιουργού σε μια εποχή κρίσης νοήματος και αξιών, τα οποία αποδομούν παραδοσιακές βεβαιότητες και περιθωριοποιούν, αναστέλλουν ή και ακυρώνουν κάθε προσπάθεια μετασχηματιστικής αλλαγής.
Σε μια εποχή που η ιδιώτευση και η διαρκώς εμφιλοχωρούσα αλλοτρίωση επιβεβαιώνουν τη ρευστή κοινωνική και πολιτισμική κατάσταση της χώρας, χωρίς αμφιβολία επιτείνεται η αβεβαιότητα και η ιδεολογική σύγχυση.
Το ανησυχητικότερο όλων όμως είναι το γεγονός πως αναπτύσσεται, δυστυχώς, μία νέα «καταφατική» κουλτούρα διοικητικού και οικονομικού αυταρχισμού που μετουσιώνεται σε μία συλλογική ανοχή και απάθεια με αποτέλεσμα την ευρύτερη καθίζηση του πολιτικού και πολιτισμικού γίγνεσθαι της χώρας.
Τίθεται εμφατικά και επιτακτικά λοιπόν το αίτημα μιας ριζικής αλλαγής των δομών, της νοοτροπίας και του αξιακού πλαισίου μέσα στο οποίο οφείλει να διαπαιδαγωγείται και να διαμορφώνεται το «συλλογικό σκέπτεσθαι».
Η μέθοδος της «αντιστικτικής γραφής»
Το εν λόγω βιβλίο περιλαμβάνει μια ανοικτή συζήτηση, μία πανεπιστημιακή κατάθεση σε ένα εναλλακτικό πλαίσιο το οποίο επιχειρεί να ξεπεράσει τα στεγανά των πανεπιστημιακών εδράνων.
Να συνομιλήσει ταυτόχρονα με κάθε ενεργό υποκείμενο της πολιτιστικής και ευρύτερα της πολιτικής δράσης με στόχο την αποδόμηση και απονομιμοποίηση ενός ιδιότυπου «πολιτισμικού ιμπεριαλισμού», ο οποίος αποικιοποιεί τις εθνικές κουλτούρες, κονιορτοποιεί τις πολιτισμικές ετερότητες, προτάσσει τον μονοδιάστατο οικονομικό ωφελιμισμό και καθαγιάζει την ηγεμονία της αγοράς σε όλες τις θεσμικές εκφάνσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου.
Επιδίωξή μας ήταν από την αρχή να επιχειρήσουμε από κοινού με τον Θάνο Μικρούτσικο τη σύνθεση μιας «δημιουργικής αντίστιξης» με αφορμή βασικές θέσεις του ίδιου ως δημιουργού. Να αναδείξουμε βασικές όψεις και παραμέτρους μιας σύγχρονης προβληματικής για την τέχνη, την κοινωνία, την πολιτική και τον πολιτισμό μέσα από έναν γόνιμο διάλογο πάνω σε θεμελιώδη και ανοικτά ζητήματα θεωρίας και ιδεολογίας.
Κι όλα αυτά με τη μέθοδο της «αντιστικτικής γραφής», όπου η κάθε άποψη, η κάθε συνηχούσα μελωδία διατηρεί την εσωτερική της μελωδική ή ρυθμική αυτοτέλεια, επιχειρώντας την ολότητα του αποτελέσματος ως το εγχείρημα αναζήτησης μιας αρμονικής συνύπαρξης.
Ερέθισμα για σκέψη
Καίρια ζητήματα της τέχνης, της κοινωνίας και του σύγχρονου πολιτισμού προσεγγίστηκαν μέσα από δημιουργικές πρακτικές όπως το τραγούδι, η στιχουργική, η ποίηση, η μελοποίηση, η αυθεντικότητα του έργου τέχνης, οι ηθικές και πολιτικές διαστάσεις της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας και δημιουργίας και όχι μόνο.
Το εγχείρημα αγκαλιάστηκε θερμά από την Έλενα Πατάκη και τον εκδοτικό οίκο Πατάκη και έτσι καταθέτουμε σήμερα ένα βιβλίο με στόχο τη δημιουργία μιας ευρύτερης συζήτησης αλλά και προοπτικής στον χώρο της κριτικής σκέψης.
Αναντίλεκτο δεδομένο, αναγκαίο να κατατεθεί, αποτελεί η κοινή άποψη και επιθυμία μας το βιβλίο να αποκτήσει τον χαρακτήρα ενός ερεθίσματος με στόχο τη διανοητική αναζήτηση, τις κριτικές προεκτάσεις και αναζητήσεις της δημιουργικής έκφρασης και της ορθολογικής σκέψης.
Η αποκρυσταλλωμένη εμπειρία μιας δεκαπενταετούς ακαδημαϊκής εμπειρίας, μας επιτρέπει να προκρίνουμε ως ανάγκη αδήριτη τη συνομιλία και τον αναστοχασμό που προκύπτει μέσα από την προσέγγιση της προβληματικής και του έργου ενός δημιουργού σαν τον Θάνο Μικρούτσικο, ο οποίος έχει καταθέσει δημόσια δείγματα «γραφής» απτά, αξιοσημείωτα και υψηλής αισθητικής στο πεδίο των πολιτισμικών πρακτικών.
