Τα δάνεια και οι διάλεκτοι – Η πολυχρωμία και οι επαναπατρισμοί
16/02/2020
Επανερχόμενοι στην ελληνική γλώσσα, χρειάζονται ορισμένες επισημάνσεις για τα δάνεια και τις “νέες” λέξεις. Το σημαντικότερο στο σημείο αυτό είναι το εξής. Στην απώτερη εποχή της διαμόρφωσης των γλωσσών, η ελληνική με το αλφάβητό της χρησιμοποιήθηκε για την καταγραφή, για πρώτη φορά, των γλωσσών που ήταν άγραφες, και αργότερα για τη γραφή και άλλων γλωσσών από τα λατινικά ως τις σλαβικές γλώσσες.
Με τον ίδιο τρόπο, λοιπόν, και τώρα κατά τη νεωτερική εποχή, η ελληνική με τη μοναδική συνθετική ικανότητά της και την παραγωγικότητά της, μπορεί να ενσωματώνει κάθε δάνειο ή “νέα” επιστημονική λέξη. Πολλές φορές μάλιστα επαναπατρίζοντας δικές της λέξεις που είχαν ταξιδέψει σε άλλα γλωσσικά περιβάλλοντα και επιστρέφουν στη μητέρα πατρίδα-γλώσσα. Παραδείγματος χάριν, από τη γαλλική anecdote σχημάτισε τη λέξη “ανέκδοτο”, από τη λέξη “necrologie” τη “νεκρολογία”, από την αγγλική telephone το “τηλέφωνο”, από τη γερμανική Leukamie τη “λευχαιμία” κλπ.
Σε πρώτη βαθμίδα από τη γαλλική γλώσσα, εν συνεχεία από την αγγλική, λιγότερο από γερμανική και πολύ λιγότερο από την ισπανική και τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες έχουν εισέλθει δάνεια λέξεων στην ελληνική. Η ιταλική, από τη λατινική μέχρι σήμερα, διατηρεί αξιόλογο αριθμό λέξεων ενσωματωμένων στην ελληνική, καθώς και από τους γειτονικούς λαούς (τουρκικά, σλαβικά, ρώσικα, λίγα αλβανικά και ρουμανικά).
Ελάχιστα τα δάνεια
Σε κάθε περίπτωση έχει ενδιαφέρον να τονιστεί ότι σε σχετική μελέτη με στατιστικά στοιχεία των Van Dijk-Wittop Koning που παρουσίασε ο P.Mackridge, από 1.148 “ξένες” και “νέες'” λέξεις: 324 είναι λέξεις της αρχαίας ελληνικής που παρέμειναν αμετάβλητες στη μορφή και τη σημασία, 148 είναι ουσιαστικά ίδιες, με κάποια μορφολογική ή φωνητική αλλαγή, 129 είναι λέξεις της αρχαίας ελληνικής που αναβίωσαν στη σύγχρονη εποχή. Εν συνεχεία, 202 είναι λέξεις που παράγονται από την αρχαία ελληνική από τον 4ο αιώνα πΧ, 252 είναι λέξεις που δημιουργήθηκαν στο ελληνικό περιβάλλον της σύγχρονης εποχής από άλλες της αρχαίας ελληνικής, και μόνον 50 είναι πραγματικά δάνεια.
Για τις νεοελληνικές διαλέκτους, δεν κρίνουμε ότι θα έπρεπε στο σημείωμα αυτό να αναφερθούμε αναλυτικά. Πάντως, οι διάλεκτοι βρίσκονται σε υποχώρηση. Υποχώρηση που σχετίζεται με την εξέλιξη της σύγχρονης εθνογεννετικής διαδικασίας του ελληνικού εθνικού κράτους και των περιπετειών τμημάτων του ελληνικού έθνους εκτός των σημερινών συνόρων του.
Αναφερόμαστε στις διώξεις του ποντιακού και μικρασιατικού Ελληνισμού, στις διώξεις του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης, στις μετακινήσεις από Αίγυπτο-Αλεξάνδρεια, από νότια Ρωσία, από Αλβανία, από Σκόπια, από Ρουμανία, στην απίσχνανση στη Νότια Ιταλία, τη Σικελία και την Κορσική. Και ενώ, οι διάλεκτοι βρίσκονται σε υποχώρηση, η ελληνική γλώσσα μέσω της ελληνικής διασποράς ανθεί και πάλι –και μπορεί με βεβαιότητα να ανθίσει– σε σημαντικά κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής ,αλλά και της Ρωσίας και της Ασίας.
