Τα βιβλία του 2019 που λατρέψαμε

Άνθρωποι και πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής είναι πρωταγωνιστές σε λογοτεχνικά βιβλία που αξίζουν την προσοχή μας, γιατί μέσα από τις ζωές τους μπορούμε να διδαχτούμε τόσα πολλά. Για πρώτη φορά στα ελληνικά το τελευταίο έργο του καλλιτέχνη-αγίου του 20ου αιώνα, James Baldwin “Το κουαρτέτο του Χάρλεμ” (εκδ. Πόλις) είναι εδώ για να μας μαγέψει με τη γραφή του και να μας εισάγει στην πολιτική ιστορία του μαύρου κινήματος της Αμερικής της δεκαετίας του ’60.

Παραμένοντας στην Αμερική της επόμενης δεκαετίας το «Ένα άλλο Μπρούκλιν» (εκδ. Πόλις), αν και σύντομο σε έκταση, παρουσιάζει τη μετάβαση από την παιδικότητα στην ενηλικίωση και πώς η φιλία είναι ένας καθοριστικός δεσμός στις ζωές των ανθρώπων. Η γυναίκα και η ψυχολογία της στη σύγχρονη εποχή της κρίσης αξιών και ηθικής είναι οι θεματικές βιβλίων που γεννήθηκαν τα τελευταία χρόνια τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό.

Η Μάρω Δούκα με την “Πύλη εισόδου” (εκδ. Πατάκη) επανέρχεται μιλώντας για την κρίση και τις εκφάνσεις της στην εποχή του διαδικτύου και των fake καταστάσεων που προβάλλει, καλύπτοντας άλλες ανθρώπινες αδυναμίες. Η τριλογία της Rachel Cusk, “Περίγραμμα-Μετάβαση-Κύδος” (εκδ. Gutenberg) είναι μια καταγραφή των ανθρώπινων συναισθημάτων και αδιεξόδων, μιας καθημερινότητας με τις δικές της αβεβαιότητες, αλλά με στόχο την ανάδειξη της ίδιας της ζωής και της σημασίας της.

Γυναίκες και Θεσσαλονίκη

Γυναίκες είναι και οι πρωταγωνίστριες των παρακάτω δύο σημαντικών επανακυκλοφοριών που θα μιλήσουν για τα τραύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η λογοτεχνική τους δύναμη, αλλά και ο αντίκτυπος τους είναι ακόμη ισχυροί στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα:

“Η Ιστορία” (εκδ. Καστανιώτη) της Ιταλίδας Elsa Morante και η “Ομορφάσχημη” (εκδ. Κίχλη) του Καχτίτση Νίκου μας υπενθυμίζουν τη σπουδαιότητα της κλασσικής ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας. Η πόλη της Θεσσαλονίκης προκαλεί τον κάθε συγγραφέα να χαθεί στα στενά του παρελθόντος της και να πλάσει υπέροχες ιστορίες, με λίγη πραγματικότητα εντός τους.

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης με την “Casa Μπιάφρα” (εκδ. Πατάκης) και το “Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου” (επανακυκλοφορία, εκδ. Πατάκη) θα καταπιαστεί με την πόλη, την κρίσιμη δεκαετία του ’60 που κοινωνικοπολιτικά βράζει. Από την άλλη η Χουζούρη Έλενα και ο “Σκοτεινός Βαρδάρης” της (επανακυκλοφορία, εκδ. Πατάκη), θα μας ταξιδέψουν στις αρχές του 20ου αιώνα και στις κρίσιμες βαλκανικές αναταράξεις.

Οι όψεις του Κακού

Έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν βιβλία που αποτύπωσαν το Κακό και τον παραλογισμό του ναζισμού. Ωστόσο δύο ελληνικές φωνές ξεχωρίζουν με τα έργα τους που καταπιάνονται άτυπα με ημερολόγια ανθρώπων των επιστημών και εκεί έρχεται το σοκ. Γιατί τελικά η μόρφωση δεν στάθηκε όπλο ενάντια στο ρατσισμό και σε όποια άλλη ιδεολογία γέννησε ο παραλογισμός του σύντομου 20ου αώνα. Τα “Σπλάχνα” (εκδ. Κριτική) του Νίκου Ξένιου και “Οι μαύρες διαθήκες” (εκδ. Κίχλη) του Νικήτα Σινιόσογλου, με λίγους μήνες διαφορά κυκλοφορίας, μπορούν να διαβαστούν παράλληλα και να προβληματίσουν εξίσου.

Μεταφερόμαστε στη Ρωσία και στη Σοβιετική Ένωση με δύο λογοτεχνικά έργα και ένα ιστορικής μελέτης. Η “Πετρούπολη” (εκδ.Κίχλη) του Andrei Bely βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης (Σταυρούλα Αργυροπούλου) και κατατάσσεται στα 4 καλύτερα πεζογραφικά έργα του 20ου αιώνα μαζί με τον “Οδυσσέα” του Τζόις, τη “Μεταμόρφωση” του Κάφκα και το “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο” του Προυστ.

Επίσης, λέγεται ότι το παρόν έργο συνοψίζει όλη τη Ρωσία, άρα γι’ αυτό αξίζει να χαθεί κανείς στη σελίδες του, που δεν είναι τόσο αχανείς όσο η χώρα. Η Σώτη Τριανταφύλλου έρχεται να ολοκληρώσει την άτυπη τριλογία της για τη Σοβιετική Ρωσία με το λογοτεχνικό της έργο “Το λούνα παρκ στο ιερό βουνό” (εκδ. Πατάκη) και να θέσει δύο ηθικά προβλήματα: την αναζήτηση της αλήθειας, ως θεμέλιο λίθο της Δημοκρατίας και το ζήτημα της ατομικής ελευθερίας και διεκδίκησης της.

Η Αν Αμπλεμπάουμ γνωστή για της μελέτες της για τα Γκουλάγκ και το “Σιδηρούν Παραπέτασμα” καταπιάνεται με ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα του σταλινισμού, τον λιμό της Ουκρανίας κατά την περίοδο 1931-1933. Ο “Κόκκινος Λιμός” (εκδ.Αλεξάνδρεια) είναι μια ενδελεχής μελέτη η οποία φέρνει στο φως μια συνταρακτική πλευρά του σταλινικού καθεστώτος.

Πλούσια η αποτίμηση του 2019

Η Ιστορία συνεχίζει να παίζει ρόλο στην καθημερινότητά μας και οι ερωτήσεις που θέτουμε για να ερμηνεύσουμε το παρόν μας ίσως να βρίσκουν απαντήσεις, που τις αποδεχόμαστε ή όχι, μέσα από μελέτες άξιων εκπροσώπων του χώρου. Ο Αντώνης Λιάκος παραδίδει ένα magnum opus και ο “Ελληνικός 20ος αιώνας” (εκδ. Πόλις) διαβάζεται απνευστί.

Ο Κώστας Κωστής με το έργο του “Ο πλούτος της Ελλάδας” (εκδ. Πατάκη) αποτιμά με μοναδικό τρόπο την ελληνική οικονομία (θέμα επίκαιρο και καυτό) από τους Βαλκανικούς έως σήμερα. Τέλος, ο Δημήτρης Σωτηρόπουλος με τις «Φάσεις και αντιφάσεις του ελληνικού κράτους» (εκδ. Εστία) κλείνει άτυπα τα ερμηνευτικά ερωτήματα που γέννησαν οι παραπάνω μελέτες. Οι παράλληλες αναγνώσεις θα λέγαμε ότι επιβάλλονται.

Ολοκληρώνοντας μια αναγνωστική αποτίμηση -θα έρθει και άλλη- της χρονιάς που φεύγει πόσες υποσχέσεις μπορούμε να δώσουμε για το 2020; Αγαπημένοι συγγραφείς και τα νέα έργα τους, όπως ο Jaume Cabre και “Η σκιά του ευνούχου” (εκδ. Πόλις) ή ο Ισίδωρος Ζουργός με τις “Ρετσίνες του βασιλιά” (εκδ. Πατάκη) και άλλοι πολλοί είναι στις βαλίτσες μας για την είσοδο της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Σκοπός του κειμένου δεν είναι η προβολή της μανίας του αναγνώστη, αλλά η ανάγκη για μοίρασμα των αναγνωστικών προτάσεων και επιλογών που λίγο έως πολύ μπορούν να συγκινήσουν τον καθένα.