“Το αλάτι της γης”: Μία ταινία του Βιμ Βέντερς για τα δικαιώματα των εργατών της γης

Θαρρείς κι είναι γυρισμένο τώρα “Το αλάτι της γης”. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία απαράμιλλη. Η ταινία ξεκινάει με την ελληνική ετυμολογία των λέξεων φωτογραφία-φωτογράφος («φωτογράφος είναι ο εικαστικός καλλιτέχνης που ζωγραφίζει με το Φως»).

Στη διάρκεια αυτού του καταπληκτικού αφιερώματος σε έναν παθιασμένο ερευνητή, Sebastião Salgado, αυτός λέει στον γιο του και συν-σκηνοθέτη αυτού τού θαυμάσιου επιτεύγματος τής Έβδομης Τέχνης, Juliano Ribeiro Salgado, με αφορμή μια λευκή αρκούδα που τους παραφυλάει έξω από ένα καταφύγιο σε ένα έρημο πολικό νησί: «Δεν μπορείς να την φωτογραφήσεις εδώ – δεν έχει κάτι ενδιαφέρον στο φόντο, δεν προκύπτει δραματική σύγκρουση». Αυτός είναι – κατά την ταπεινή μου γνώμη – ο εγκυρότερος και περιληπτικότερος, ο λακωνικότερος ορισμός για την Αφήγηση και για την Τέχνη γενικότερα.

Χωρίς σύγκρουση δεν υπάρχει δράμα, χωρίς δράμα δεν αιχμαλωτίζεις το ενδιαφέρον τού αναγνώστη-θεατή-ακροατή. Δίχως πλοκή και σασπένς το ενδιαφέρον τού κοινού χαλαρώνει. Κάτι που συμβαίνει ακόμα και σε αυτή την αριστουργηματική ταινία, από ένα σημείο και μετά. Κι αυτή είναι η δική μου κριτική αποτίμηση δέκα χρόνια μετά από την πρώτη προβολή της.

Εκεί που αρχίζει να μιλάει ο παππούς για την ξηρασία και βλέπουμε κάτι λυμφατικά μοσχάρια, ξερά πηγάδια, στερεμένες γεωτρήσεις και φτωχό υδροφόρο ορίζοντα, εκεί ακριβώς – στο σημείο που θα έπρεπε να οξυνθεί το οικολογικό ενδιαφέρον μας – εκεί ακριβώς χάνει τον επαρκή θεατή, σκηνοθέτης, συν-σκηνοθέτης και “πρωταγωνιστές”.

Ενδεχομένως το χρώμα, ειδικά οι ξεβαμμένες πορτοκαλοκόκκινες αποχρώσεις τού σέπια να μην είναι τόσο δραστικές στη συνείδηση τού συνδημιουργικού κοινού όσο οι ανεξίτηλες ασπρόμαυρες φωτογραφίες τής αρχής με το σοφά μελετημένο, αρμονικά φωτοσκιασμένο κοντράστ.

“Το αλάτι της γης”

Η δική μου άποψη. Βεβαίως, πρόκειται για ντοκιμαντέρ, αφιερωματικό, όπου η γραμμική χρονική αλληλουχία τηρείται αποκαρδιώνοντας ίσως τον απαιτητικό καταναλωτή ενός “κονσερβαρισμένου” και αναλλοίωτου πολιτιστικού προϊόντος από έναν καταξιωμένο μαιτρ τού είδους.

Okay… Παρ’ όλα αυτά, θα έβλεπα και θα ξαναέβλεπα αυτό το έργο Τέχνης ευχαρίστως και θα το σύσταινα στη βαφτισιμιά μου και σε όλα τα νέα παιδιά που πελαγοδρομούν στο έλεος μιας καταιγιστικής πληροφόρησης… Εδώ η πανδαισία χρωμάτων και μηνυμάτων έχει το πλεονέκτημα να είναι ιδεολογικά φορτισμένη και φιλοσοφικά τεκμηριωμένη. Είναι μια άκρως “επιστημονική” εργασία, με όλη την αντικειμενικότητα που μπορεί να έχει ένα οικονομημένο αφηγηματικό έργο.