Το χρηματιστήριο της Τέχνης στην πανδημία – Τα “βαριά χαρτιά” και οι εναλλακτικές

Μπορεί τα Μουσεία και οι γκαλερί να είναι κλειστά σχεδόν σε όλον τον κόσμο, εξαιτίας της πανδημίας, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι νέκρωσε και το “Χρηματιστήριο της Τέχνης”. Οι δημοπρασίες συνεχίζονται και, λόγω μιας σειράς γεγονότων και ειδικών παραμέτρων, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Η παγκόσμια συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας, που έχει επιφέρει η πανδημία, οδήγησε κάποιους συλλέκτες να προχωρήσουν σε πωλήσεις, ενώ, για τον ίδιο ακριβώς λόγω, συλλέκτες με ρευστότητα στράφηκαν σε αγορές έργων τέχνης, κυρίως σε σταθερές αξίες, που αποτελούν, πέρα από την αισθητική απόλαυση και το γόητρο, σίγουρες τοποθετήσεις χρημάτων.

Αυτές οι ιδιαίτερες οικονομικές συνθήκες είχαν μάλιστα ως αποτέλεσμα να πέσουν στην αγορά τα αντίστοιχα “βαριά χαρτιά”. Η πρώτη, αλλά και η πιο δυνατή, απόδειξη ήρθε στις αρχές του έτους με τη δημοπρασία από τον οίκο Sotheby’s του πίνακα “Portrait of a Young Man Holding a Roundel (1470-80) του αναγεννησιακού ζωγράφου Σάντρο Μποτιτσέλι.

Η άνοιξη δεν είναι μόνο του Μποτιτσέλι

Ο “Νέος άνδρας που κρατά εικόνα”, όπως είναι ο ελληνικός τίτλος του έργου, αποτελεί ένα από τα σπάνια κοσμικά πορτρέτα του Μποτιτσέλι, καθώς και ένα από τα ελάχιστα έργα του που παραμένουν σε ιδιωτικά χέρια. Μετά τη δημοπρασία του από τον οίκο Sotheby’s αποτελεί όμως και το νέο ρεκόρ πώλησης έργου του αναγεννησιακού ζωγράφου, αφού πωλήθηκε  για 92,2 εκατ. δολάρια. Δηλαδή σε τιμή εννέα φορές μεγαλύτερη από το προηγούμενο ρεκόρ έργου του Σάντρο Μποτιτσέλι που ήταν στα 10,4  εκατομμύρια δολάρια για τη “Μαντόνα Ροκφέλερ” το 2013.

Το ιστορικό αυτό ρεκόρ έφερε το συγκεκριμένο έργο του Μποτιτσέλι στην τρίτη θέση των ακριβότερων έργων της κατηγορίας “Μεγάλοι Δάσκαλοι”, όπου σταθερά πρώτος με 450,3 εκατ. δολάρια παραμένει “O Σωτήρας του Κόσµου” (π. 1500) του Λεονάρντο ντα Βίντσι (αμφιλεγόμενος ως προς τη γνησιότητά του) και οι πίνακες του Ρέµπραντ “Μάρτεν Σούλµανς” και “Οπγεν Κόπιτ” (1634), που πωλήθηκαν την ίδια χρονιά, το 2016,  στα 195 εκατ. δολάρια.

Το ενδιαφέρον, ωστόσο, δεν περιορίζεται εδώ. Αν για τον πίνακα του ντα Βίντσι  χρειάστηκαν 19 λεπτά, για να φτάσει στο αστρονομικό ποσό των 450,3 εκατ. δολαρίων, ο πίνακας του Μποτιτσέλι πωλήθηκε σε μόλις τεσσεράμισι λεπτά, αποφέροντας τεράστιο κέρδος στον κάτοχό του. Έναν επιχειρηματία του τομέα των ακινήτων από την Ασία, ο οποίος τον είχε αγοράσει, το 1982, καταβάλλοντας 1,3 εκατ. δολάρια.

Δημοπρασίες live streaming

Σημαντική είναι και η παράμετρος ότι η δημοπρασία έγινε εν μέσω πανδημίας και μάλιστα με live streaming, στη διάρκεια της οποίας οι υποψήφιοι αγοραστές έκαναν τις προσφορές του online ή τηλεφωνικώς. Δεν ήταν πάντως η πρώτη φορά που ο οίκος Sotheby’s διενεργούσε εξ αποστάσεως δημοπρασία για ένα τόσο σημαντικό έργο. Ήταν όμως η δεύτερη φορά που σε μια όχι δια ζώσης δημοπρασία του ίδιου οίκου, η πώληση έργου ξεπερνούσε τα 80 εκατ. δολάρια. Τον περασμένο Ιούνιο, με την ίδια διαδικασία, το αρχαιοελληνικής έμπνευσης έργο του  Φράνσις Μπέικον, “Triptych Inspired by the Oresteia of Aeschylus” (1981), πωλήθηκε στα 84,5 εκατομμύρια δολάρια.

Αμφότερες οι προαναφερόμενες δημοπρασίες έγιναν στη διάρκεια της πανδημίας και αποτελούν αποδείξεις ότι, σε μια περίοδο κατά την οποία καταγράφεται συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας, κάποιοι στρέφονται προς τις σταθερές αξίες του “Χρηματιστηρίου της Τέχνης”. Σε αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι, τον περασμένο Ιούλιο, ο άλλος μεγάλος οίκος δημοπρασιών Christie’s κατάφερε να συγκεντρώσει ποσό που ξεπερνά τα 450 εκατ. δολάρια.

Οι ανοδικές τάσεις στην αγορά Τέχνης δεν οφείλονται όμως μόνον στα “βαριά χαρτιά” και στην αναζήτηση ασφαλούς τοποθέτησης. Χάρη στο live streaming, τις δημοπρασίες, τις μεγάλες τουλάχιστον, τις παρακολουθούν πολύ περισσότεροι θεατές, από όλον τον κόσμο, συγκριτικά με εκείνους που έπαιρναν μέρος με την γνωστή συμβατική διαδικασία. Αυτό, σε συνδυασμό με τα παραπάνω, να ασκούνται ανοδικές πιέσεις, όχι μόνο στα υψηλής χρηματικής εκτίμησης έργα, αλλά και σε έργα μεσαίου και μικρότερου βεληνεκούς.

Ανοδικά το “Χρηματιστήριο της Τέχνης”

Οι δημοπρασίες live streaming, αν και αξιοποιούνται επαρκώς, από τους περισσότερους Οίκους, δεν έχουν υποκαταστήσει εξ ολοκλήρου τον παραδοσιακό τρόπο διεξαγωγής. Οι οίκοι δημοπρασιών επιστρέφουν, όποτε αυτό είναι δυνατό, στις δια ζώσης δημοπρασίες, αν και αυτό που διαφαίνεται είναι η επικράτηση ενός μεικτού σχήματος. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του οίκου Christie’s με το “20th Century: London to Paris”, μια σειρά δημοπρασιών που διοργάνωσε τον περασμένο Οκτώβριο στο Λονδίνο και το Παρίσι.

Αυτές οι δημοπρασίες ήταν μεν δια ζώσης, ωστόσο, μπορούσαν να συμμετέχουν ενδιαφερόμενοι και μέσω τηλεφώνου. Την ίδια ώρα, πολλοί περισσότεροι μπορούσαν να παρακολουθήσουν όσα συμβαίνουν, μέσα από την πλατφόρμα Christie’s Live. Υπολογίζεται μάλιστα ότι, μέσω αυτής της πλατφόρμας, παρακολούθησαν τον κύκλο των δημοπρασιών, περίπου 190.000 θεατές, με τη συνδρομή τόσο της ιστοσελίδας του οίκου όσο και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Κάπως έτσι, ο Οίκος Christie’s  κατάφερε να συγκεντρώσει περίπου 100 εκατ. ευρώ και τα έργα κάποιων δημιουργών πήραν την ανιούσα.

Μέσα σε αυτό το κλίμα δημοπρατείται στις 25 Μαρτίου από τον οίκο Sotheby’s και ο πίνακας του Βαν Γκονγκ “Σκηνή του δρόμου στη Μονμάρτη” (1887), έργο της περιόδου που ο Ολλανδός ζωγράφος ζούσε στο Παρίσι. Πρόκειται για έναν από τους πλέον ακριβοθώρητους πίνακες του Βαν Γκονγκ, αφού δεν έχει εκτεθεί ποτέ  από το 1920, όταν αγοράστηκε από μια οικογένεια Γάλλων.

Οι  αρχικές εκτιμήσεις είναι ότι θα πιάσει τα πέντε με οκτώ εκατομμύρια ευρώ. Ο πίνακας, ωστόσο, είναι σπάνιος, όπως και οι υπόλοιποι της “σειρά της Μονμάρτης”, και παραλλήλως, ένας από του λίγους πίνακες του Βαν Γκονγκ που παραμένουν σε χέρια ιδιωτών. Έτσι, δεν αποκλείεται, σε συνδυασμό με τις γενικότερες τάσεις, να προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον.