Το νόημα της ζωής για τον συγγραφέα του Sandman

H σειρά “Sandman” που προβάλλεται εδώ και λίγες ημέρες στο Netflix στηρίζεται στη σειρά κόμικς ενός Βρετανού συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας, του Neil Geiman, ο οποίος στα 62 του χρόνια έχει λάβει πάνω από 55 βραβεία για έργα του. Το Sandman ως σειρά κόμικς πρωτοεμφανίστηκε πριν από 33 χρόνια και κυκλοφόρησαν 75 έντυπά του με ιστορίες, όπου βασικός ήρωας είναι κυρίως ο Μορφέας. Ο Sandman είναι βορειοευρωπαϊκή θεότητα του ύπνου (Sandmännchen), και ο τίτλος θα μπορούσε κάλλιστα να αποδοθεί “Μορφέας” στην Ελλάδα. Η γερμανική εκδοχή ήθελε τον “αμμάνθρωπο” να προκαλεί ύπνο στους ανθρώπους ρίχνοντάς τους μαγική άμμο.

Ο ίδιος συγγραφέας είναι μερικώς και ο δημιουργός του τηλεοπτικού ήρωα “Lucifer”, που αρχικά ήταν κι αυτός σειρά σε κόμικς. Μάλιστα στην πρώτη εκδοχή του Neil Geiman ο Εωσφόρος ήταν απλώς ένα από τα πρόσωπα στη ζωή του Μορφέα ή Sandman. Ο Geiman είχε εμπνευσθεί τότε την μορφή του Eωσφόρου από μια φωτογραφία του Ντέιβιντ Μπόουι. Πάντως ο τελικός “Lucifer” που έγινε σίριαλ, ήταν δουλειά άλλου δημιουργού κόμικς.

Όσον αφορά τις εμπορικές επιτυχίες του Geiman, μπεστ σέλερ έγιναν και το “American Gods” (με ελληνικό τίτλο, ως τηλεοπτική σειρά, “Ο Πόλεμος των Θεών”), ενώ θετικά αναμένεται και το “Anansi Boys”, που ακόμα δεν έχει προβληθεί ως τηλεοπτική σειρά. Στον “Πόλεμο των Θεών” οι θεοί ενώνονται για να πολεμήσουν την απειλή από νέους θεούς, όπως η τεχνολογία και τα media. Η τηλεοπτική μεταφορά αυτού του έργου δεν θεωρείται αριστουργηματική, αλλά απλώς επαρκής. Καλύτερη θεωρείται η ταινία κινουμένων σχεδίων η οποία στηρίχθηκε στο έργο “Coraline” του Geiman. Στο “Coraline” ένα κοριτσάκι ανακαλύπτει στο σπίτι όπου μετακομίζει η οικογένεια, μια μαγική πόρτα, που ως πύλη το οδηγεί σε έναν μαγικό κόσμο. Εκεί γίνονται πραγματικότητά όλα τα όνειρά του, αλλά και οι εφιάλτες του. Επαίνους έλαβε και το έργο του “Stardust”.

Στο επίκεντρο εν προκειμένω του “Sandman”, αυτού του σκοτεινού έργου με τους αρχέγονους ανθρώπινους φόβους, τοποθετείται όχι μόνον ο ονειρικός κόσμος, αλλά και ο ρεαλιστικός, καθώς και ο θάνατος, η μεγαλύτερη απειλή όλων. Και μαζί με αυτή την απειλή, ο αθώος ήρωας-θεότητα, ο Μορφέας, αντιμετωπίζει και άλλες ανθρώπινες αμαρτίες, όπως την απληστία.

Ποιος είναι όμως ο συγγραφέας, ποιες είναι οι βαθύτερες ανησυχίες του, τα “πιστεύω” του, η βιοθεωρία και η κοσμοθεωρία του; Σε μια ενδιαφέρουσα ραδιοφωνική συνέντευξή του (που παρουσιάσθηκε απομαγνητοφωνημένη στους New York Times) ο Geiman μιλά και για το συγκεκριμένη δουλειά του, αλλά κυρίως εν γένει τις απόψεις του.

«Οι άνθρωποι παλεύουν απλά να ζήσουν τη ζωή τους και το κακό είναι κάτι αναμενόμενο. Ο πάτος του πηγαδιού είναι τόσο βαθύς, που είναι έξω από το σύμπαν. Για όλα τα σκ@@ που κάνουμε, κατηγορούμε με τις ιστορίες που πλάθουμε τον Θεό και μάλιστα ούτε που το καταλαβαίνουμε. Ο άνθρωπος είναι ικανός για τα πάντα και τα πάμε μια χαρά με τη μαζική υστερία, τη συλλογική παράνοια», λέει στη συνέντευξή του. «Και με το διαδίκτυο δυσκολεύουν τα πράγματα ακόμα περισσότερο. Παλιά σε ένα χωριό είχες έναν ναζί και δεν μιλούσε, γιατί θα γινόταν δακτυλοδεικτούμενος. Τώρα στο διαδίκτυο βρίσκει έναν ομοϊδεάτη του σε άλλο χωριό, και ένα τρίτο σε άλλο κ.ο.κ. Δεν έχεις τρόπο να το σταματήσεις αυτό, δηλαδή το να ενώνονται άνθρωποι με κακές προθέσεις.

»Το διαδίκτυο έχει αλλάξει και την δυναμική στη σχέση καλλιτέχνη και κόσμου. Παλιά η σχέση αυτή ήταν σχεδόν ανύπαρκτη στην ουσία. Αλλά σήμερα ο καθένας θεωρεί δεδομένο ότι ο δημιουργός πρέπει να απαντήσει στα σχόλια που κάνει κάθε φαν στα κοινωνικά δίκτυα. Άλλοι λατρεύουν την όλη διαδικασία, άλλοι απαντούν επειδή φοβώνται τις συνέπειες αν δεν απαντήσουν. Εμένα δεν μου αρέσει ο δημιουργός να μιλά από του άμβωνος ή από του βήματος εν γένει, έστω και στα κοινωνικά δίκτυα. Είναι σαν να μιλάς σε ανθρώπους και όχι με ανθρώπους. Ουσιαστικά φωνάζεις προς αυτούς, δεν συνομιλείς. Προτιμώ να μιλώ κανονικά με φίλους και γνωστούς, από τους οποίους εξάλλου και συχνά εμπνέομαι».

Όταν ο μύθος γίνεται πραγματικότητα

Ο Geiman δεν θέλει επ΄ ουδενί να βγουν αληθινά όσα φαντάζεται και γράφει. «Αν γίνει κάτι τέτοιο, πεθαίνουν οι ήρωες, γιατί περνούν στο βασίλειο της πραγματικότητας», λέει. «Θυμάμαι ότι νεαρός διάβασα σε μια εφημερίδα τον τίτλο “Έπιασαν λυκάνθρωπο στο Σάουθεντ”, και ένιωσα τη γη να χάνεται κάτω απ΄τα πόδια μου. Αν ήταν αλήθεια, ο λυκάνθρωπος θα χανόταν για πάντα από το βασίλειο του μύθου. Ευτυχώς επρόκειτο για έναν άνδρα που απλά είχε σταματήσει να παίρνει τα χάπια του. Οι μύθοι είναι τόσο σημαντικοί. Όπως και τα όνειρα.

»Με διασκεδάζουν εν τω μεταξύ οι έρευνες των ειδικών για τα όνειρα. Όταν πρωτόγραψα για παράδειγμα τον “Sandman” οι ειδικοί πίστευαν ότι ο άνθρωπος βλέπει μόνο ασπρόμαυρα όνειρα και ότι τα όνειρα δεν έχουν ήχους. Μάλιστα ένας καθηγητής που θεωρείτο αυθεντία, έγραφε ότι τα όνειρα δεν έχουν πλοκή και ότι απλά βλέπουμε εικόνες σαν φωτογραφίες, που την ώρα που ξυπνάμε “τα ντύνουμε” με μια ιστορία. Εγώ όμως βλέπω όνειρα με χρώμα και έχω ξυπνήσει ακούγοντας πολύ έντονους ήχους από το όνειρό μου. Επίσης έχω ονειρευτεί πολλές ιστορίες με πλοκή και η μια πλοκή ακολουθείτο από άλλη στο επόμενο όνειρο, χωρίς να έχω ξυπνήσει».

Κι αν απλά ξαναγράφεται ο “δίσκος”;

Ο Geiman δεν πιστεύει ότι οι θεωρίες περί ονείρων μπορούν να γκρεμίσουν την ουσία τους. «Μια θεωρία τώρα θέλει τη διαδικασία των ονείρων σαν κάτι ανάλογο με αυτό που κάνει ο υπολογιστής όταν παίρνει την εντολή να ανακατανείμει τα δεδομένα στον σκληρό δίσκο για να βελτιώσει την απόδοσή του. Ακόμα κι αν αυτό αποδειχθεί, θα αλλάξει όσα πιστεύουμε για τα όνειρα; Όχι, ο Sandman είμαι εγώ που συνεχίζω να παλεύω. Ας ρίξουμε μια ματιά σε όλα τα ποικίλα νοήματα της λέξης “όνειρο”.

»Κανένα από αυτά δεν αλλάζει αν όντως γίνεται αναδιάταξη των εντυπώσεων μέσα στον εγκέφαλο ή όχι, όπως στο σκληρό δίσκο του PC, γιατί εξακολουθεί να αληθεύει ότι κάθε νύχτα κλείνουμε τα μάτια, πέφτουμε για ύπνο και βυθιζόμαστε στην παράνοια. Συναντάμε νεκρούς, μιλάμε με ανθρώπους που δεν υπήρξαν ποτέ, βρισκόμαστε σε τοποθεσίες που ούτε τις επισκεφθήκαμε ούτε και πρόκειται ποτέ να τις επισκεφθούμε, κάνουμε πράγματα που αντίκεινται σε κάθε φυσικό νόσμο.

»Το όνειρο είναι η υποκειμενική αλήθεια, και είναι πραγματική αυτή η αλήθεια, επειδή είναι πραγματική για εμάς. Πολλά στοιχεία στην ζωή εξάλλου δεν είναι αληθινά, αλλά αποτελούν ένα τρόπο να ερμηνεύεις τον κόσμο, την ζωή και τα θεωρείς αληθινά. Για παράδειγμα η όστια θεωρείται ότι είναι το σώμα κάποιου που έζησε και πέθανε πριν από 2000 χρόνια. Ειναι ένας τελετουργικός κανιβαλισμός, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι κανιβαλισμός. Κάποιοι θεωρούν εξάλλου ότι δεν γίνεται σώμα του Θεού η όστια. Ομως κάποιος μπορεί να το πιστεύει, όπως εγώ μπορεί να πιστεύω σε κόμικς. Πιστεύω π.χ. στο μυθιστόρημα “Άρχων του Φωτός” (σ.σ.1967) όπου τα μέλη πληρώματος ενός διαστημοπλοίου από το μέλλον, λατρεύονται ως θεοί από τους Ινδούς».

Ο Geiman είναι τυπικά Εβραίος στο θρήσκευμα, όπως ήταν και οι γονείς του, αλλά εκείνοι έγιναν Σαϊεντολόγοι. Ο πατέρας του μάλιστα έγραψε και μυθιστόρημα, που όταν έγινε ταινία (το “Battlefield Earth”, 2000), σε αυτήν πρωταγωνίστησε ο επίσης Σαϊεντολόγος Τζον Τραβόλτα. Παρεμπιπτόντως, η ταινία πάτωσε εισπρακτικά, αλλά και στις κριτικές.

Ο Γκέιμαν δεν επέλεξε την Σαϊεντολογία, αν και ομολογεί ότι τον επηρέασε, όπως κάθε παιδί θα επηρεαζόταν από τους γονείς του στα μικράτα του. Θεωρεί ότι συγγραφικά και φιλοσοφικά  είναι πνευματικό παιδί του Κάρολ Λιούις και το Τόλκιεν και παίρνει μεγάλη χαρά στη σκέψη ότι κάποιοι θα γίνουν και δικά του πνευματικά παιδιά στο μέλλον, δημιουργώντας κάτι ολότελα δικό τους.

Πιστεύει ότι ο άνθρωπος δίνει μια διαρκή μάχη για να δίνει νόημα στη ζωή του. Ο ίδιος καταλήγει ότι «το μόνο που βρίσκω να έχει νόημα, είναι τα παιδιά και η τέχνη. Έκανα τέσσερα παιδιά, πιστεύω ότι στάθηκα καλός πατέρας, και θα αφήσω κάτι και στην τέχνη. Αν έχω και πνευματικά παιδιά που θα πάρουν το δρόμο τους, ακόμα καλύτερα. Δεν πιστεύω ότι ο άνθρωπος μπορεί να αφήσει πίσω του τίποτα άλλο εκτός από παιδιά και τέχνη».