Το ωόν του Πάσχα από τον Νικηφόρο Λύτρα

Στις 12 Ιουνίου 1904, με αφορμή τον θάνατο του σπουδαίου τηνιακής καταγωγής ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα (γεννηθείς 1832), ρουμανικό περιοδικό σε άρθρο του πατριώτη του Λύτρα, Τηνιακού Ι. Δ. Λυρίτη μνημονεύει τη σαραντάχρονη θητεία του Λύτρα ως καθηγητή του Σχολείου των Τεχνών της Αθήνας και έργα του, μεταξύ των οποίων το “Ωόν του Πάσχα”.

Το έργο, ενδεικτικό της ηθογραφικής θεματολογίας του Λύτρα, χρονολογείται το 1874-75, όταν ο Λύτρας ταξιδεύει στο Μόναχο, όπου στη Βασιλική Βαυαρική Ακαδημία Καλών Τεχνών της πόλης είχε συνεχίσει κατά τη δεκαετία του 1860 τις σπουδές του στη ζωγραφική, μετά από τη μαθητεία του στην Ελλάδα, στο Σχολείο των Τεχνών.

Απεικονίζει σε εσωτερικό χωριάτικου σπιτιού, κάτω από ξύλινο ράφι που το στολίζει αριστερά ανθοδοχείο με λουλούδια, νησιωτοπούλα καθισμένη σε ξύλινο σκαμνί, να ξεφλουδίζει πασχαλινό αβγό. Δίπλα της αριστερά, σε άλλο ξύλινο σκαμνί διακρίνονται αφημένα λευκά ρούχα και δεξιά τρόφιμα σε καλάθι. Ο Λύτρας ζωγράφισε και σκηνές του αγώνα των εξεγερμένων Ελλήνων το 1821, αντλώντας από την τετράτομη “Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως” του Σπυρίδωνος Τρικούπη (1788-1873).

Το αναστάσιμο χρώμα

Στον πίνακα κυριαρχεί το κόκκινο φόρεμα της κοπέλας, που επαναλαμβάνει το αναστάσιμο χρώμα του αβγού και τον συγκρατημένο τόνο του στο γαρύφαλλο, ενώ συνυπάρχει με τις θερμές ώχρες στον τοίχο, στο πανωφόρι και στο πρόσωπό της, ενισχυμένο από τα λευκά στα παρατημένα ρούχα, στο μεσοφόρι και στο καλάθι της.

Το έργο έμεινε στα χέρια του άλλου μεγάλου Έλληνα ζωγράφου, αδελφικού φίλου του Λύτρα, του Νικόλα Γύζη (1842-1901). Εκείνος το έστειλε στην Αθήνα το 1887, καθώς ο χώρος στο εργαστήριό του ήταν αρκετά περιορισμένος για να το κρατήσει. Τον επόμενο χρόνο, από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο του 1888, εκτέθηκε για πρώτη φορά στην Δ’ έκθεση των Ολυμπίων στο Ζάππειο.

Τον Οκτώβριο του 1902 περιλήφθηκε στην πέμπτη καλλιτεχνική έκθεση του Φιλολογικού Συλλόγου “Παρνασσός”, που έγινε υπό την προστασία του μαθητή του Λύτρα, πρίγκιπα Νικόλαου (1872-1938) και στα εγκαίνια της οποίας παρέστη ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ (1845-1913). Η τεχνοκριτική υποστήριξε σωστά ως αδυναμία του πίνακα την αφέλεια του θέματός του, ενώ πρόσεξε την απλότητα της σύνθεσης και των χρωμάτων.

Πάλι στην Τήνο το έργο

Το έργο το αγόρασε από τον ίδιον τον Λύτρα ο Γάλλος πρεσβευτής στην Ελλάδα, που το κληροδότησε σε απογόνους του, οι οποίοι το διέθεσαν προς πώληση. Ο πίνακας δημοπρατήθηκε στις 12 Μαΐου 2005 από τον αγγλικό οίκο δημοπρασιών Sotheby’s και τον απέκτησε το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου στην τιμή των 404.932 ευρώ.

Έτσι το έργο επέστρεψε, έναν αιώνα μετά, στην κοιτίδα του, όπου και παρουσιάστηκε από τον Αύγουστο έως τον Οκτώβριο του 2005 στην έκθεση “Ο Νικηφόρος Λύτρας στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού”. Με την ευκαιρία της έκθεσης, εκδόθηκε κατάλογος με κείμενο του συναδέλφου, τότε επίκουρου καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Αθανάσιου Χ. Χρήστου (1960-2013).