“Το σκατό του καλλιτέχνη” – Με αφορμή το επεισόδιο στην Πινακοθήκη

Πράγματι, το 1961, ένας νεαρός Ιταλός καλλιτέχνης, o Piero Manzoni, παρουσίασε και εξέθεσε το έργο του, που ήταν 90 αριθμημένες και από τον ίδιο υπογεγραμμένες κονσέρβες, κάθε μια 30 γρ., με τα κόπρανά του. Τότε σκεφτόμουν πως όλοι οι υπόλοιποι πλην των Ελλήνων θα μπορούσαν να αναφωνήσουν: “Τι πρωτότυπη δημιουργία! Τι ρηξικέλευθη ιδέα! Η τέχνη χωρίς όρια! Να τι διευρύνει τα όρια της τέχνης!” και άλλα παρόμοια, προοδευτικά “φιλότεχνα”.

Η λαϊκή ελληνική θυμοσοφία όμως, που ήξερε να σατιρίζει τα πάντα, χωρίς να παραλείπει να σέβεται ό,τι θεωρούσε καλώς ή κακώς αξιοσέβαστο, γνωρίζοντας πως δεν πρέπει να διαβεί το στάδιο της ύβρεως, πρωτοπόρος στο θέμα, ως γνωστόν ισχυριζόταν ανέκαθεν πως “ο καλύτερος καλλιτέχνης είναι ο κ..λος της κατσίκας, διότι φτιάχνει τα κόπρανά του ολοστρόγγυλα” – και μάλιστα, χωρίς διαβήτη.

Έλα όμως που δεν είσαι ο Manzoni. Έλα όμως που από την αρχαιοελληνική και λαϊκή παράδοση έκανες ό,τι μπορείς για να κόψεις όχι μόνο το κριτήριο του μέτρου, του κανόνα, της αρμονίας, αλλά και την σάτιρα– και από την άλλη, ό,τι κι αν λένε οι κακές, ζηλόφθονες γλώσσες για εσένα, δεν είσαι και κατσίκα. Ωστόσο επιθυμείς κι εσύ, βρε αδερφέ, να δηλώσεις και να γίνεις με την σειρά σου καλλιτέχνης. Εντωμεταξύ παρεμπιπτόντως και από σπόντα, κάπου πήρε τ’ αυτί σου για κάποιον Ηρόστρατο, που έμεινε στην ιστορία, γιατί έκαψε έναν ναό, κάπου στην Έφεσο.

Και τα βάζεις όλα αυτά στο μεταμοντέρνο μίξερ του μυαλού σου… Και “βαθέως σκέφτεται το πράγμα ο καλλιτέχνης”, παραφράζοντας το γνωστό στίχο του Καβάφη, γιατί λίγο ποίηση συνεισφέρει θετικά στην καλλιτεχνική έμπνευση… και κάπου ανάμεσα στον Ηρόστρατο, στην κατσίκα και τον γλύπτη πισινό της, τον Manzoni, την woke, την cancel culture, τον δήθεν αντικομφορμιστικό αντικομφορμισμό της πολιτικής ορθότητας και το μεταμοντέρνο χυλό, βρίσκεις επιτέλους την κλίση σου.

Εκεί που σε ήξερε μόνο το σινάφι σου και ως προοδευτικός άνθρωπος δεν είχες καταφέρει με την τέχνη σου να αγγίξεις την μεγάλη, λεπτεπίλεπτη κλίμακα του κόσμου, γνωρίζοντας ενδόμυχα πως όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες αναγνωρίζονται μετά θάνατον… και εσύ είσαι ακόμα πολύ νέος, πολύ μικρός για να πεθάνεις.

Πολιτικοί, διορισμένοι και Πινακοθήκη

Να σου πάλι η παράφραση του Καβαφικού ποιητή Φερνάζη «μες σ’ όλη την ταραχή και το κακό, επίμονα κι η καλλιτεχνική ιδέα πάει κι έρχεται» να σε κινητοποιήσει: Βεβήλωση και προσβολή θρησκευτικών συμβόλων (προχώ!), sic λέξεις περί του “ανοικείου” με το οποίο εξοικειώνεις και εξοικειώνεσαι… ούτως ειπείν, “η σαγήνη” και “το αλλόκοτο”…

Και… Κάνεις τον σταυρό σου, μπας και βρεθεί κανένας χριστιανός (από τους φανατικούς, όχι από τους άλλους τους imitation), να έρθει να σου βανδαλίσει το καλλιτέχνημα, που με την σειρά του βανδαλίζει πολιτισμικά τις αξίες και τις παραδόσεις του λαού στον οποίο απευθύνεται (ο βάνδαλος του βανδαλίζοντος) και σου κάνει και λίγο αρνητική διαφήμιση, μπας και μείνει η περίπτωση σου στην καλλιτεχνική ιστορία.

Άσε που το να έχουν επιλέξει οι πολιτικοί εκπρόσωποι του ελληνικού λαού, υπουργοί, οι συν αυτώ και οι διορισμένοι τους διοικητικά υπεύθυνοι, για να εκθέσουν στην ΕΘΝΙΚΗ πινακοθήκη έργα που βεβηλώνουν τα σύμβολα του έθνους και του ελληνικού πολιτισμού, είναι τρελή μεταμοντερνιά, “για να γουστάρουμε”… Άσε που, για χάρη όλων αυτών η εθνική πινακοθήκη μετονομάζεται από κάποιους αντιφρονούντες σε “αντεθνική τερατοθήκη”, αναβιώνοντας το μυστήριο του αναβαπτίσματος των μολυσμένων που λόγω προηγούμενου βιασμού από αλλόθρησκους, έχουν χάσει το χριστιανικό μύρο τους…

Και σκεπτόμενος τα ανωτέρω, ως Έλληνας πολίτης, εσύ που έγινες λόγου χάρη, Ψυχολόγος (γιατί στις καλές τέχνες σου έλεγαν “δεν έχεις ταλέντο”, παραθέτοντας σου επιχειρήματα περί αισθητικής, μεγαθηρίων της ζωγραφικής, της γλυπτικής κλπ), με όλα τούτα αναθαρρείς και σκέφτεσαι μπας και ήρθε η ώρα να κάνεις κι εσύ “το όνειρο σου πραγματικότητα” και με κάποια οίηση, να γίνεις ο καλλιτέχνης που πάντα επιθυμούσες.

Γιατί εσύ δηλαδή, δεν έχεις δικαίωμα; Γιατί εσύ να μην στείλεις αίτημα προς την υπουργό και την κ. Συραγώ Τσιάρα να φιλοξενήσουν τη δική σου έκθεση, μην μπορώντας να αποκλείσουν το δικαίωμα σου στην καλλιτεχνική έκφραση, αφού όπως λέγεται: “η Τέχνη είναι μια προσωπική υπόθεση”; – Και πολύ ωραίο ακούγεται! –

Τα… κόπρανα ως τέχνη

Ήδη συντονίζω την ιδέα! (Να προλάβω πριν να γίνουν εκλογές…) Από μέσα μου αναβλύζει το ιερό πάθος της δημιουργίας, η οποία πλέον περιλαμβάνει μια πολυαισθητηριακή εμπειρία, όπου οπτικοακουστικό υλικό από ήχους εξοδούχων κοιλιακών αερίων θα συγκεράζεται με μυρωδιές χρωμάτων αντλημένες από ποικιλία κοπράνων, παραγόμενων από διαφορετικές γευστικές εμπειρίες που θα κινούνται από την μοριακή κουζίνα, το ταϋλανδέζικο και το σούσι έως πιο cult μυρωδιές από σουβλάκι με διπλό τζατζίκι.

Αυτή η παλέτα χρωμάτων και οσμών από αναμεμειγμένα κόπρανα, θα είναι πολυσυλλεκτική και θα προέρχεται από διαπολιτισμικής προέλευσης πισινούς (υπάρχει συνεπώς πολιτικά ορθό μήνυμα ανθρωπισμού και πολυπολιτισμικότητας). Οι πινελιές της θα κοσμούν εικόνες χριστιανικής προέλευσης, όπου μέσα τους θα περιλαμβάνουν κομμάτια σε κολάζ από το κοράνι και την εβραϊκή Τορά, ενώ τις εικόνες θα κρατά στα χέρια του ένας ανατολίτης Βούδας.

Πρόκειται συνεπώς, για ένα καλλιτεχνικό, αισθητικό υπερθέαμα που κάποιος “εξτρεμιστής θρησκευόμενος” από κάποια από τις εμπλεκόμενες θρησκείες θα έρθει να μου τα κάνει λαμπόγυαλο. Θα κατακτήσω έτσι κι εγώ την πολυπόθητη αναγνώριση, ώστε να εγκαθιδρυθώ ως η μέγιστη καλλιτέχνιδα Πικλασό! (Ο τόνος στο σο με ανοίγει στη γαλλική κοινωνία..)

Άλλωστε, τι είναι αναγνώριση σε μια εμπορευματική κοινωνία; Είναι ό,τι πουλάει; Και τι πουλάει από τις καλλιτεχνικές δημιουργίες; Ό,τι έχει καλές δημόσιες σχέσεις με τους πολιτικούς εκπροσώπους του καθεστώτος και τους αυλικούς των υποτιθέμενων ελίτ που σέρνουν από δίπλα τους.

Άλλωστε, οι αντιδραστικοί που ενδεχομένως θα έρθουν να τα σπάσουν, θα μετατρέψουν άθελά τους για χάρη μου την “αντεθνική τερατοθήκη” σε έναν πολυχώρο θεάματος συνυφασμένου με θεατρικά δρώμενα, όπου ο αυθόρμητος αυτοσχεδιασμός συναντά την βίαια απωθημένη, ανθρώπινη φύση…. (Γιατί λίγη ψυχολογία δεν επιτρέπεται να λείπει από την τέχνη…).

Ένα ζωντανό κοινό, βρε αδερφέ, που να αντιδρά- να κάπως, όπως οι παραδοσιακοί ηθοποιοί των μπουλουκιών που έπαιζαν στα παραδοσιακά χωριά την Γκόλφω και χαιρόντουσαν για την αυθόρμητη ζωντάνια του κοινού, που ενοχλημένο από την ανηθικότητα και την αναλγησία του Τάσου, διέκοπτε την παράσταση και ανέβαινε με τα κουμπούρια στην σκηνή, υποχρεώνοντας τους συντελεστές σε αλλαγή σεναρίου, δηλαδή τον Τάσο να αποκαταστήσει την τιμή της Γκόλφως. Ωραία πράγματα…

Γιατί αυτά παθαίνεις όταν σαν λαός έχεις γίνει πολύ σοβαροφανής και έχεις ξεχάσει πως η κριτική σου ερχόταν πριν και πάνω από όλα μέσα από το “Από όλα τα πετούμενα μου αρέσουν οι ντομάτες!”, ενώ ταυτόχρονα, αρκετά ημιμαθής, μεταπράτης, πολιτισμικά αποικιοκρατούμενος και τόσο φαιδρός, τόσο γελοίος, όσο αντικειμενικά χρειάζεται για να σου μείνει από το αρχαιοελληνικό κάλλος… μόνο ο κάλος.