Ξαναζωντανεύει η οικία Κοκοβίκου στην Πλάκα…

Η διάσωσή του συμβάλλει στην ιστορία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής, μιας και πρόκειται για εξαιρετικό δείγμα αθηναϊκού σπιτιού. Ο γνωστός αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης στο βιβλίο του “Τα παλιά αθηναϊκά σπίτια” αναφέρθηκε στο οίκημα της οδού Τριπόδου, χαρακτηρίζοντας το «ένα από τα κτίρια δοχεία ζωής που διαμορφώνονταν από ανώνυμους χτίστες και είχαν ως σημείο αναφοράς την αυλή». Το συγκεκριμένο κτίριο, όμως, λόγω της κινηματογραφικής ιστορίας του, δεν είναι ένα απλό οίκημα. Είναι μνήμη.

Είναι το σπίτι του Αντωνάκη και της Ελένης, που πέρασε στην αθανασία μέσα από την αγαπημένη ταινία του 1965. Δεν είναι απλώς το σκηνικό μιας ταινίας. Είναι η γειτονιά της παλιάς Αθήνας που αποτυπώθηκε στο πανί. Οι στενοί δρόμοι, τα μπαλκόνια με τις μπουγάδες, οι φωνές των παιδιών, το σούρουπο που έβρισκε τους κατοίκους στις αυλές τους – όλα αυτά έγιναν κομμάτι του κινηματογραφικού μας πολιτισμού μέσα από τον φακό του Γιώργου Τζαβέλλα. Η ταινία δεν μίλησε μόνο για ένα ζευγάρι, αλλά για μια ολόκληρη εποχή: για την οικογένεια, την κοινωνική αλλαγή, τη μετάβαση από την παλιά στην καινούργια Ελλάδα.

Ο Τζαβέλλας οραματιζόταν το σπίτι του Αντωνάκη και της Ελενίτσας να “μιλάει” στον θεατή ως κάτι γνώριμο, όχι ψεύτικο. Η τοποθεσία στην Πλάκα έδινε και εύκολη πρόσβαση στο συνεργείο, ενώ η γειτονιά ήταν ακόμη σχετικά ήσυχη. Το εσωτερικό χρησιμοποιήθηκε όντως για το γυρίσματα, όπως και η υπόλοιπη γειτονιά. Και τί γειτονιά! Το συγκεκριμένο οίκημα βρίσκεται στην καρδιά της Πλάκας και συγκεκριμένα στην οδό Τριπόδων, έναν από τους πιο παλιούς και ιστορικούς δρόμους της Αθήνας, που διασχίζει την περιοχή κάτω από την Ακρόπολη.

Η Τριπόδων είναι ο αρχαιότερος δρόμος της Ευρώπης που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται. Εκεί γίνονταν οι πομπές προς το Θέατρο του Διονύσου, ήδη από την κλασική αρχαιότητα. Γι’ αυτό, άλλωστε, η Πλάκα είναι μια περιοχή ζωντανό μουσείο και όχι μια τουριστική ατραξιόν. Είναι το ζωντανό αποτύπωμα της Αθήνας – το χτες και το σήμερα συναντιούνται μέσα σε στενά που αντέχουν στον χρόνο.

Το παρελθόν της ιστορικής οικίας

Το σπίτι χτίστηκε γύρω στο 1800, έχοντας συνολική επιφάνεια 266 τ.μ. Τριόροφο με ξύλινο συνεχές χαγιάτι, σε όλες τις στάθμες, ανταποκρινόμενο στα πρότυπα της πρώιμης οθωνικής περιόδου. Πρώτος γνωστός ένοικος του ήταν ο Χατζή Χαλίλ Εφέντης, δικαστής. Ο συγκεκριμένος φέρεται να καθυστερούσε ή να αρνιόταν να υπογράψει φετφά για τη θανάτωση 3.000 Αθηναίων. Αυτή την ανθρωπιστική του τάση την πλήρωσε ακριβά, καθώς οδηγήθηκε στην εκτέλεση ή στην απέλαση από τις οθωμανικές αρχές. Οι πληροφορίες διίστανται ως προς αυτό.

Λίγο αργότερα, το κτίριο λειτούργησε ως έδρα της τουρκικής στρατιωτικής διοίκησης. Μετά την Ελληνική Επανάσταση μετατράπηκε σε ιδιωτική κατοικία, φιλοξενώντας πολλούς και διαφορετικούς ενοίκους. Για ένα, μάλιστα, μεγάλο διάστημα στέγασε και ένα ιδιωτικό σχολείο. Το σπίτι απέκτησε κινηματογραφική διασημότητα το 1965 ως “σπίτι του Αντωνάκη και της Ελενίτσας”. Στη φαντασία του σεναρίου, μάλιστα, απειλείται από αντιπαροχή.

Το 1979, το κτίριο απαλλοτριώθηκε προκειμένου να προστατευτούν η αυλή και τα αρχαιολογικά ευρήματα στο εσωτερικό του . Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η χρήση του παραχωρήθηκε στην Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών. Το 2000 για πρώτη φορά αφαιρέθηκε ο ψηλός μεταλλικός μαντρότοιχος που έκρυβε για χρόνια το κτίριο. Ως αποτέλεσμα, περαστικοί σταματούσαν συνεχώς για να θαυμάσουν το σπίτι του Αντωνάκη και της Ελενίτσας, αναπολώντας νοσταλγικά… Πλέον όμως, δεν θα περιορίζεται σε μια σκιά του παρελθόντος, αλλά σε ένα ζωντανό κύτταρο πολιτισμού…