Χιούμορ, ειρωνεία, σαρκασμός και αυτοσαρκασμός

Το χιούμορ προαπαιτεί:

1. Υψηλόν δείκτη ευφυίας πομπού ΚΑΙ δέκτη
2. Κοινόν γλωσσικό κώδικα
3. Εξοικείωση με την ιδιόλεκτο ενός εκάστου
4. Εμπιστευτικότητα,
5. Κοινές προσλαμβάνουσες εικόνες και διαμεσολαβημένες εμπειρίες
6. Κοινή παιδεία / εκπαίδευση / εξειδίκευση
7. Καλή πίστη / θέληση
8. Αποδοχή και σεβασμός τού άλλου
9. Ενσυναίσθηση
10. Αναγνώριση κι αγάπη
11. Αλληλεγγύη
12. Complicity.
13. ………………… (κι ό,τι άλλο θέλετε Εσείς να προσθέσετε πολυαγαπημένοι μου, προσφιλέστατοι επαρκείς συνδημιουργικοί αναγνώστες όλων των φύλων, των γενών, των αποχρώσεων)…..

Είναι γνωστά τα private jokes, τα phrasal verbs, ιδιωματισμοί και παροιμίες, παρομοιώσεις και αφορισμοί που ΔΕΝ μεταφράζονται σε καμία άλλη γλώσσα, γλωσσικό ιδίωμα ή ντοπιολαλιά.
Πολλές φορές στις ερωτικές σχέσεις εξ αποστάσεως (όταν ένα από τα δύο μέλη) ευρίσκονται σε μεγάλη χωρική απόσταση που γεφυρώνεται κυρίως με γραπτά ηλεκτρονικά μηνύματα, εικόνες, τυποποιημένες εκφράσεις, emoji… ΑΡΚΕΙ ένα συντακτικό ή ορθογραφικό λάθος, μια μορφοσυντακτική ιδιαιτερότητα να δυναμιτίσει όλα εκείνα που χάρη στη γλώσσα τού σώματος είχαν προηγουμένως κατακτηθεί.

Παραγλωσσικά σημεία

Τα παραγλωσσικά σημεία (στο θέατρο κυρίως, αλλά και σε όλες τις παραστατικές τέχνες) είναι ένα άλλο “κείμενο”, που πολλές φορές συμπληρώνει, ακυρώνει, υπονομεύει, σχολιάζει… τον γραπτό ή προφορικώς εκφερόμενο λόγο.

Εν αρχή ην ο Λόγος. Μόνον που η γλώσσα είναι κώδικας, όπως και τόσοι άλλοι. Πώς μπορείς να στείλεις σήματα μορς εάν δεν ξέρει τι σημαίνουν τα σύμβολα. Ακόμα κι αν ξέρεις να διαβάζεις νότες, μια παρτιτούρα είναι απλώς μια ένδειξη. Οι παύσεις, οι σιωπές, οι δισταγμοί, οι τομές, οι διασκελισμοί, τα ημιτόνια, το “ηχόχρωμα” δεν συμπεριλαμβάνονται στο σολφέζ. Τα σήματα καπνού, οι φρυκτωρίες, οι ειδικές χειρονομίες αναγνώρισης, οι φιλικές ή ερωτικές χειρονομίες διαφέρουν ανάλογα με τα χωροχρονικά συμφραζόμενα και υπακούουν στην ασαφή κι απροσδιόριστη “περιρρέουσα ατμόσφαιρα”.

Είναι όπως οι περίφημοι συμπαντικοί Νόμοι και η προσωποποιημένη Νέμεσις (την οποία φοβούνται ακόμα κι οι θεοί τού Ολύμπου). Οι παραβάσεις αυτών των αδήριτων αλλά άγραφων νόμων επιφέρουν τόσο σημαντικές κυρώσεις που κινητοποιούν μία καταστροφική “Δαιμόνια Μηχανή” (για να θυμηθούμε τον Κοκτώ), ενεργοποιούν έναν μηχανισμό που οδηγεί στην κατά-Στροφή τον τραγικό ήρωα στο αρχαίο δράμα (σύμφωνα με την “Ποιητική” τού Αριστοτέλη).

Στην καθημερινή (κοινωνική ή επαγγελματική) επικοινωνία πρέπει να φέρεσαι σαν ρομπότ, να φοράς μάσκα, προσωπείο (που επιτείνεται με το μακιγιάζ, την κόμμωση, τα διάφορα αξεσουάρ), ειδική ένδυση (“στολή” – “τα ράσα κάνουν τον παπά”) και να χρησιμοποιείς τον συγκεκριμένο γλωσσικό κώδικα που επιβάλλει η “ετικέτα” της αυλής τού συγκεκριμένου περιβάλλοντος (ειδικά όταν το εξουσιαστικό σχήμα είναι πυραμιδοειδές). Σε αυτές τις περιπτώσεις η γλώσσα τού σώματος συμπληρώνει δραστικά (και δραματικά ενίοτε) το φαίνεσθαι, έτσι όπως εμπλουτίζεται από μιμικές και παντομιμικές συσπάσεις τού νευρικού-μυοσκελετικού συστήματος. Βεβαίως, εάν δεν έχεις ζήσει στο συγκεκριμένο εκείνο κοινωνικό περιβάλλον κινδυνεύεις αμέσως να παρεξηγηθείς, να αποκλειστείς, να εξοριστείς, να αποβληθείς, να τιμωρηθείς, να στερηθείς προνομίων, να φυλακιστείς, ή ακόμα και να καταδικαστείς σε θάνατο, όπως ο ειρωνικός Σωκράτης.

Στην “Απολογία τού Σωκράτη” ο Πλάτωνας παρουσιάζει τον «σοφότερο των ανθρώπων» ως φυγάνθρωπο “εχθρό τού Λαού” (για να θυμηθούμε τον Ίψεν). Τους εξοργίζει εκστομίζοντας ακριβώς εκείνα που δεν θέλουν, δεν περιμένουν, δεν επιθυμούν, δεν αντέχουν να ακούσουν. Αντί να τους κολακέψει ως “υποκριτής”-ηθοποιός (όπως λέγει), εκείνος επιμένει να τους λέει την Αλήθεια. Ο Ίψεν όμως μιλάει για την αναγκαιότητα τού «ζωτικού ψεύδους» ως συνδετικού κρίκου μεταξύ διαφορετικών ατομικοτήτων τού κοινωνικού γίγνεσθαι.

Το μεγάλο πρόβλημα τού “εγώ” έναντι τού “εμείς” ιχνογραφρείται καθαρά μέσα από την Ελληνική Μυθολογία όπως πέρασε στο Αρχαίο Δράμα, γιατί η λιλιπούτεια (σε σχέση με τις σημερινές κλίμακες) “πόλις-κράτος” Αθήνα ήταν ο πλέον ευπαρατήρητος στίβος προκειμένου να αναλυθούν στο μικροσκόπιο οι όποιες κεντρομόλες ή φυγόκεντρες δυνάμεις. Το δράμα προϋποθέτει σύγκρουση. Η σύγκρουση πολλές φορές οφείλεται σε παραπληροφόρηση, παρεξήγηση (παραδείγματος χάριν Οιδίπους-Τειρεσίας στον σοφόκλειο “Οιδίποδα Τύραννο”. Η Άγνοια είναι συγγνωστή. «Την ελευθερία τού ανθρώπου να αμαρτάνει από άγνοια τη ζήλεψαν ακόμα κι οι θεοί», έγραφα στις 11/11/2011 μετά από μια αποκαλυπτική εμπειρία στα εσώτατα πεδία.

Έρρωσθε!

Γνώσις – Άγνοια.
Πληροφόρηση – Παραπληροφόρηση.
Λήθη – Αλήθεια.

Προκειμένου να αρθούν οι όποιες δραματικές παρ-εξηγήσεις (είτε στην τραγωδία είτε στην κωμωδία είτε στην τραγικωμωδία) πρέπει να δοθούν ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται ρητορική ισότητα, δικονομική ευταξία, πολιτική αγωγή, προσωπική ευπρέπεια, μα πάνω απ’ όλα: ΕΝ-ΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ, σεβασμός, ευγένεια, καλοσύνη, ανεκτικότητα, καλή θέληση, χρηστά συναλλακτικά ήθη, αναγνώριση τής αξίας τού “άλλου”, ΑΓΑΠΗ.

Φιλότης εναντίον Νείκους.
«Πατήρ πάντων πόλεμος, μήτηρ απάντων Ειρήνη» (άλλος χιλιοειπωμένος στίχος μου).
«Πάταξον μεν, άκουσον δε»!!!
Το “δεν” είναι αρνητικό μόριο και πληρώνεται πάντα ακριβά.

Λέω συχνά στους μαθητές μου: το μόνο που μπορείτε να ελέγξετε είναι η αναπνοή και οι σκέψεις σας. Όλα τα άλλα μάς υπερβαίνουν. Εισπνεύστε αργά, χαλαρά, προσεκτικά, ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ σε ίσους χρόνους με την επίσης ευγενική, απαλή εκπνοή σας. Σκεφθείτε ΘΕΤΙΚΑ, αποφύγετε αρνητικές εκφάνσεις τού Λόγου.

Η περίφημη “σωκρατική ειρωνεία” παρεξηγήθηκε θανάσιμα. Ο πλάγιος λόγος, οι δευτερεύουσες προτάσεις είναι κατάλληλες για άτομα ίσως ή ανάλογης ευφυίας, που έχουν αναπτύξει μεταξύ τους οικειότητα κι έχουν σμιλέψει μία (τουλάχιστον) κοινή ιδιόλεκτο ή δύο τεμνόμενες ιδιολέκτους.

Μην περιμένετε από τον/την/το “ΆΛΛΟ” να μπει στο μυαλό, στο σώμα και στην ψυχή σας προκειμένου να σας καταλάβει, εάν προηγουμένως κι εσείς δεν έχετε επιχειρήσει το αντίστοιχο. Κάνουμε όλοι μας τη μισή διαδρομή προς τους απέναντι (μήτε λιγότερο μήτε περισσότερο, γιατί αλλιώς θα παρεξηγηθούμε). Κι ο πολύς αυθορμητισμός βλάπτει και η πολλή ειλικρίνεια βλάφτει και η πολλή εμμονή με την αλήθεια είναι καταστροφικότατη (βλέπε “Αγριόπαπια” τού Ίψεν).
Αυτά για σήμερα.

Κι εάν, όπως είπε ο Σαρτρ στη “Ναυτία” του «Η ΚΟΛΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΆΛΛΟΙ», «ΟΙ ΆΛΛΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ» (από γραφίτη σε τοίχο τών Εξαρχείων).

Ας είμαστε εντάξει με τον εαυτό μας και με την συνείδησή μας, ας αγαπήσουμε την ενιαία και αδιαίρετη ύπαρξής μας κι όταν ακτινοβολήσουμε το κλέος τής αυτοδύναμης ισορροπίας μας προς τους άλλους, οι άλλοι αναπόφευκτα θα μας μιμηθούν. Το Σύμπαν είναι καθρέφτης. Το χιούμορ συχνά ξεπέφτει σε εξυπνακίστικες αυτοπροβολές και η ειρωνεία είναι πάντα δίκοποι μαχαίρι. Όσο για τον σαρκασμό, εάν δεν εμπεριέχει πρωτίστως τον αυτοσαρκασμό είναι αυτοκτονικό όπλο.

Κι όπως πάντα, θα κλείσω με την τραγική “Έξοδο” την εδική μου: Όταν σπρώξεις έναν άνθρωπο στον γκρεμό θα δεις το δικό σου σώμα να πέφτει!!!

ΑΓΑΠΑΤΕ ΑΛΛΗΛΟΥΣ. ΜΑΚΑΡΙΟΙ ΟΙ ΕΙΡΗΝΟΠΟΙΟΙ. Ο ΆΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΙΕΝ ΌΝ ΌΤΑΝ ΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟΣ ΕΙΝΑΙ.

Έρρωσθε!!!