Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά: Μας ρούφηξε η ξενολαγνεία…

Κατ’ αρχάς, θέτω τον προβληματισμό, που γεννά η εικόνα, τι άραγε γιορτάζουμε αυτές τις μέρες, που τελειώνει ο παλιός ο χρόνος και παραδίδει στον καινούργιο. Εντάξει, το ερώτημα είναι φιλοσοφικό, για να προχωρήσει η κουβέντα. Στην πράξη έχουμε τον εορτασμό της γέννησης του Χριστού και της Πρωτοχρονιάς. Ας προσπαθήσω, τώρα, να ξεμπλέξω το κουβάρι…

Αυτά τα ανθρωπάκια, τα ντυμένα στα ερυθρόλευκα, που μας μάθανε να τα αποκαλούμε Αγιοβασίληδες, στην πραγματικότητα δεν έχουν καμιά σχέση με τον Καππαδόκη Αγιοβασίλη. Είναι κακέκτυπες επιβιώσεις νορδικών προχριστιανικών μύθων, που δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται να εμπλέκονται στην καθ’ ημάς θρησκευτική πραγματικότητα. Ούτε, φυσικά, ποια μπορεί να είναι η σχέση τους με το Θείο Βρέφος. Χώρια που το κόκκινο χρώμα ήταν επιλογή και καθιερώθηκε παγκόσμια για να παραπέμπει άμεσα σε γνωστό αναψυκτικό!

Ούτε, επίσης, μπορώ να αντιληφθώ την σχέση, με τους εορτασμούς των ημερών, του γερμανικής προέλευσης tannenbaum (ελάτου) ή του κελτικής προέλευσης γκι. Εμείς εδώ, αν θέλαμε να συνδυάσουμε τις γιορτές αυτές με παλιές παγανιστικές δεντρολατρείες, είχαμε την Ειρεσιώνη. Η Ειρεσιώνη ήταν ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με κορδελάκια από λευκό και κόκκινο μαλλί, καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λπ.), μικρά μπουκαλάκια γεμάτα κρασί, μέλι και λάδι ή ακόμη και μικρές σφαίρες από μέταλλο, που παρίσταναν τον Ήλιο και τη Σελήνη.

Το κρατούσαν αγόρια, που το περιέφεραν στους δρόμους των Αθηνών, τραγουδώντας τις καλένδες (κάλαντα) από σπίτι σε σπίτι, μαζί με ευχές και παινέματα για τον νοικοκύρη, ώστε να υπάρξει κάποιο γενναιόδωρο κέρασμα. Το στόλισμα και η περιφορά της Ειρεσιώνης γινόταν στις γιορτές Πυανέψια και Θαργήλια, αφιερωμένες στην Αθηνά, τον Απόλλωνα και τις Ώρες (Ευνομία, Δίκη, Ειρήνη). Το έθιμο ήταν μια έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα του έτους που πέρασε και μια παράκληση να συνεχιστεί η γονιμότητα και η ευφορία και το επόμενο έτος.

Γαλοπούλα, κάλαντα και Πρωτοχρονιά…

Ούτε μπορώ να αποδεχτώ την προπαγάνδιση για το γιορτινό μας τραπέζι σαν… παραδοσιακής, της γαλοπούλας των Αμερικάνικων Ευχαριστιών, όταν μέχρι πρόσφατα το ελληνικό τραπέζι των Χριστουγέννων περιλάμβανε, παραδοσιακά, χοιρινό, από το γουρούνι που εκτρέφονταν για να σφαχτεί τις παραμονές των εορτών. Και προσοχή, η ένστασή μου δεν αναφέρεται στην γαλοπούλα ως έδεσμα, η οποία, άλλωστε μου αρέσει. Αλλά αν θέλουμε να μιλάμε για παραδοσιακά κρεατικά, έχουμε από καβουρμά μέχρι σύγκλινο και από τσιγαρίδες μέχρι απάκι κ.ο.κ.

Μας απόμειναν, πάντως τα… κάλαντα, λόγω του ότι υπάρχει οικονομικό όφελος. Αν και ήδη τα χριστουγεννιάτικα έχουν αρχίσει να αντικαθίστανται από πολλά παιδάκια με το… Jingle bells, jingle bells! Δυστυχώς, κι αυτό είναι μια πραγματικότητα που επεκτείνεται, καθώς και ευχές του τύπου: «Our best wishes for Merry Christmas and a wonderful new year 2024»(!), που έλαβα στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο τις προάλλες, από παλιά επιχείρηση της πόλης μου…

Και σκέφτομαι, μελαγχολώντας, πόσο αληθινά αλλά και εκτός τόπου και χρόνου είναι τα λόγια του τραγικού προφήτη του νέου Ελληνισμού Περικλή Γιαννόπουλου, όταν υποστήριζε: «Είναι αδύνατον να αρχίσει δημιουργία Ελληνικής ζωής ενόσω όλα τα πράγματα της ζωής από το πρώτον κουρέλι του λίκνου –και όλων των ιδεών– μέχρι του τελευταίου κουρελιού του τάφου, είναι ξένα. Το κτύπημα της ξενομανίας είναι το πρώτον κίνημα, ο πρώτος αγών των ποθούντων να αγωνισθούν διά μίαν αρχήν Ελλάδος. Η ξενομανία είναι χωριατιά. Είναι προστυχιά. Είναι κουταμάρα. Είναι αφιλοτιμία. Είναι αφιλοπατρία. Και είναι ξιππασιά. Και είναι αμάθεια…».

Έτσι, αισθανόμενος Δον Κιχώτης του 21ου αιώνα, τολμώ να αντιτείνω σε όλο αυτό το κλίμα ξενολαγνείας της εποχής και των ημερών, ένα ελληνικό τραγούδι για την υποδοχή του νέου έτους, σπάζοντας μαζί ένα ρόδι* για γούρι και ευχόμενος «Καλή χρονιά και μη χειρότερα!»:

*Την Πρωτοχρονιά, την πρώτη ημέρα του νέου έτους σε πολλά ελληνικά σπίτια σπάνε, ακόμη, το ρόδι. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, όπου πίστευαν ότι οι κόκκοι του συμβόλιζαν την αφθονία και τη γονιμότητα…