Απεβίωσε ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης Νίκος Ζίας

Έφυγε σήμερα από τη ζωή, σε ηλικία 81 ετών, ο Νίκος Ζίας, αρχαιολόγος, ομότιμος καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, από τη σύστασή του το 1997 έως το 2015.

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε μεταξύ άλλων ότι «με βαθιά θλίψη αποχαιρετούμε σήμερα τον Νίκο Ζία, τον επιστήμονα και τον ακαδημαϊκό δάσκαλο, ο οποίος για περισσότερα από πενήντα χρόνια εργάστηκε ακάματα για την προστασία, την ανάδειξη, την προβολή, της πολιτιστικής κληρονομιάς του Βυζαντίου».

Ο Νίκος Ζίας ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού το 1962, στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Το έτος 1964 έλαβε μέρος στην προετοιμασία της ιστορικής έκθεσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Ζάππειο Μέγαρο με θέμα “Βυζαντινή Τέχνη – Τέχνη Ευρωπαϊκή”, της έκθεσης εκείνης που ανέδειξε για πρώτη φορά την ευρωπαϊκή διάσταση της βυζαντινής τέχνης. Ως συνεργάτης του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου ο Νίκος Ζίας μετέβη το 1965 στην Καστοριά, γενέτειρα του πατέρα του, όπου κατέγραψε και περισυνέλεξε μεγάλο αριθμό βυζαντινών κυρίως εικόνων, ορισμένες από τις οποίες αργότερα μελέτησε και δημοσίευσε. Την πρώιμη αυτή περίοδο άρχισε και η ενασχόλησή του με τις εικαστικές τέχνες της νεοελληνικής περιόδου, συνεργαζόμενος με περιοδικά, όπως η “Νέα Εστία” και ο “Ζυγός”, με το Ε.Ι.Ρ., επιμελούμενος την εκπομπή ” Η Τέχνη στη Ζωή μας”, και με την εφημερίδα “Μεσημβρινή”, γράφοντας τεχνοκριτική.

Το 1966, έχοντας πρωτεύσει στον διαγωνισμό του Υπουργείου Προεδρίας, διορίσθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ως επιμελητής αρχαιοτήτων. Αρχικά υπηρέτησε στην Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων και αργότερα τοποθετήθηκε στον Μυστρά, όπου ασχολήθηκε με τη συντήρηση των τοιχογραφιών του ναού της Μητρόπολης-Αγίου Δημητρίου, με ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στον Μυστρά, στη Μονεμβασία και στη Μάνη, διοργανώνοντας παράλληλα στη Σπάρτη και έκθεση με θέμα “Βυζαντινές καταβολές στη σύγχρονη ελληνική τέχνη”.

Το 1969 ανέλαβε ως προϊστάμενος την 4η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (Νήσων Αιγαίου Πελάγους): διενήργησε ανασκαφές στη Νάξο και τη Χίο, αναστηλωτικές εργασίες και εργασίες συντήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου ναών, με σημαντικότερο έργο τον αποχωρισμό της ζωγραφικής στον τρούλο του ναού της Πρωτόθρονης στη Νάξο. Επιμελήθηκε επίσης την Έκθεση Μεταβυζαντινής και Νεοελληνικής Τέχνης της συλλογής του Ιδρύματος Τήνου.

Από το 1970 έως το 1983 δίδαξε παράλληλα Ιστορία της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης και Μνημειακή Τοπογραφία στη Σχολή Ξεναγών. Το 1986 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών: Το θέμα της διατριβής του ήταν «Η Κοσμική Ζωγραφική του Φώτη Κόντογλου». Η ενασχόλησή του με το έργο του Κόντογλου συνεχίσθηκε συστηματικά και αργότερα, καθιστώντας τον έναν από τους σημαντικότερους μελετητές του έργου του.

Η πανεπιστημιακή του σταδιοδρομία ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1988, όταν εξελέγη αρχικά επίκουρος καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ακολούθως αναπληρωτής και τακτικός καθηγητής. Το 1998 αποχώρησε από το Υπουργείο Πολιτισμού, επιλέγοντας τη θέση του πανεπιστημιακού δασκάλου. Διατήρησε όμως τη θέση του στο ΚΑΣ.

Ανέπτυξε δραστηριότητα  ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, από τη σύστασή του το 1997 έως το 2015, του διεθνώς αναγνωρισμένου -ιδίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την UNESCO- αυτού Κέντρου, το οποίο, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού, μέσω διακρατικών συνεργασιών, αναλαμβάνει δράσεις για την προβολή του βυζαντινού πολιτισμού εκτός Ελλάδος, σε χώρες οι οποίες έχουν στην επικράτειά τους βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία.