Έκκληση Ευρωπαίων ακαδημαϊκών – Χωρίς νέο ευρωπαϊκό πατριωτισμό, αναπόφευκτη η παρακμή της ΕΕ

Με ένα Κείμενο-Έκκληση, πανεπιστημιακοί από όλη την Ευρώπη ζητούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αξιοποιήσει την “ευκαιρία” που δημιουργούν οι τραγικές συνέπειες της πανδημίας και να προχωρήσει με “με έναν νέο ευρωπαϊκό πατριωτισμό” προς μια βαθύτερη ενότητα, υπερβαίνοντας εθνικές αγκυλώσεις και οικονομικά συμφέροντα.

Το Κείμενο-Έκκληση των Πανεπιστημιακών   

Στις 26 Μαρτίου, μια απόλυτα διχασμένη ΕΕ, που ξεκίνησε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αφιερώθηκε σε ευρωπαϊκά μέτρα και αποσκοπούσε στη διαχείριση της σοβαρότερης κρίσης από το 1929, πολύ χειρότερη από την κρίση 2012-2017. Η πανδημία του κορωνοϊού και οι διαφαινόμενες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις παρουσιάζουν στην Ευρώπη μια εξαιρετική ευκαιρία: να αποφασίσει να προχωρήσει προς μια βαθύτερη ενότητα ή να παρακμάσει αμετάκλητα.

Ο δρόμος που θα επιλεγεί θα εξαρτηθεί φυσικά από τις αποφάσεις των κυβερνήσεων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και από τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, αλλά και, πάνω από όλα, από την κινητοποίηση των πολιτών και της κοινής γνώμης σε κάθε κράτος μέλος. Μπορούμε ακόμα να περιμένουμε συγκεκριμένα και ορατά μέτρα για τη διαχείριση της τρέχουσας τραγικής κρίσης για την υγεία, καθώς και για την επικείμενη κοινωνικοοικονομική κρίση; Μέτρα που αντιστοιχούν στις αξίες, τις παραδόσεις και τις αυξημένες παγκόσμιες ευθύνες της ΕΕ;

Τι είναι τελικά η Ευρώπη 

Το ερώτημα για την Ευρώπη είναι το εξής: είναι η ΕΕ μια κοινότητα του πεπρωμένου, μια Schicksalsgemeinschaft, ή μήπως πρόκειται για μια οργανική ένωση εθνικού εγωισμού, όπου η τυφλή επιλογή του κάθε ανθρώπου για τον εαυτό του κυριαρχεί σαφώς πέρα ​​από τις ιστορικές προκλήσεις; Υπάρχει ακόμα μια κοινή αίσθηση της ύπαρξης, βασισμένη στα ισχυρά κοινά συμφέροντα αλλά και στη δέσμευση να παραμείνουν μαζί;

Οι δυνάμεις της αποσύνθεσης από τη δεξιά και την άκρα δεξιά, οι οποίες νίκησαν με το Μπρέξιτ αλλά νίκησαν προσωρινά και στις εκλογές του ΕΚ στις 26 Μαΐου, είναι έτοιμες για μια ανανεωμένη, αμείλικτη επίθεση τόσο στο ευρώ όσο και στην ΕΕ. Και αυτή τη φορά, αυτές οι δυνάμεις θα μπορούσαν να αποδειχτούν νικήτριες, εκμεταλλευόμενες κυνικά τη μαζική αποστασιοποίηση της κοινής γνώμης από την ΕΕ, που οφείλεται εν μέρει στην τεράστια ταλαιπωρία που υπέστη σ’ αυτή την κρίση της υγείας και στην κοινωνική και οικονομική τραγωδία που μας περιμένει, αλλά και στην πολιτική και την ηθική αδράνεια των φιλοευρωπαϊκών ελίτ.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε ξεκάθαρα τη βούληση για ένα άλμα προς τα εμπρός στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Εντούτοις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρά το ξεκίνημα του μεγάλου, οραματισμού και διαμόρφωσης της ταυτότητας της Πράσινης Προσφοράς το 2019, φέρει μεγάλη ευθύνη στην παρούσα στασιμότητα. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη ηγετικής θέσης, τόσο όσον αφορά τον πολυετή προϋπολογισμό, όσο και στην πρόταση μέτρων για τη διαχείριση αυτής της κρίσης στον τομέα της υγείας και των οικονομικών της συνεπειών.

Σε αντίθεση με την κρίση για την περίοδο 2012-2017, αυτή η κρίση δεν συνιστά ασύμμετρο σοκ: είναι συμμετρική, επηρεάζοντας όλες τις χώρες, ακόμη και αν αυτή επιτέθηκε ιδιαίτερα σκληρά στις χώρες του Νότου, οι οποίες έχουν ήδη υπομείνει περισσότερο κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης. Μια κατάσταση εξαιρετικώς επείγουσα απαιτεί εξαιρετικές θεραπείες.

Η απόφαση της ΕΚΤ να δεσμεύσει 750 δισεκατομμύρια ευρώ στην αγορά ομολόγων είναι σημαντική, αλλά δεν είναι αποφασιστική, καθώς κατά τη διάρκεια προηγούμενων κρίσεων μικρότερης βαρύτητας η ΕΚΤ απασχολούσε για διάστημα πολλών ετών 50 έως 80 δισεκατομμύρια ευρώ ανά μήνα. (Q.E). Επιπλέον, η ΕΚΤ δεν μπορεί να αναμένεται να δράσει μόνη της: τα μέτρα της πρέπει να συνοδεύονται από εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές. Η αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στις εθνικές κυβερνήσεις να ανταποκριθούν σε αυτή την επείγουσα κατάσταση, καθώς θα “επιστράτευσαν” πόρους, σύμφωνα με τα λόγια του Draghi (Financial Times): να χρηματοδοτήσουν μεγαλύτερες προσπάθειες για τη διάσωση της βιομηχανίας και της οικονομίας μας, να ξεπεράσουν το επίπεδο απασχόλησης.

Έλλειμμα πρωτοβουλίας

Όμως, όλα αυτά είναι εντελώς ανεπαρκή ενόψει των έντονων αναγκών και των δημοσίων ελλειμμάτων, τα οποία, στο πλαίσιο της αναμενόμενης ύφεσης, θα αυξηθούν μόνο με εκτιμώμενο ποσοστό 2 έως 5% του ΑΕΠ. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη η ΕΕ να συνδυάσει μια εκχύλιση της αλληλεγγύης κατά των ιών με συγκεκριμένη οικονομική αλληλεγγύη.

Γιατί τόσο λίγη πρωτοβουλία και δημιουργικότητα στα θεσμικά όργανα της ΕΕ; Γιατί μια τέτοια γραφειοκρατική αδράνεια; Τα πολιτικά, συμβολικά και επικοινωνιακά μέτρα αλληλεγγύης θα βοηθούσαν πάρα πολύ, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον όπου μόνο η Κίνα, η Ρωσία και η Κούβα φαίνεται να εκδηλώνεται!

Η κατάσταση στην ΕΕ δεν ήταν ποτέ πιο απειλητική και οι πολιτικές αποφάσεις μπορούν να ωθήσουν εκατομμύρια πολίτες προς τον ευρωσκεπτικισμό και τον εθνικισμό με απρόβλεπτες συνέπειες, όπως καταδεικνύει δυστυχώς η περίπτωση της Ουγγαρίας.

Πράγματι, οι αμοιβαίες κατηγορίες είναι πιο σκληρές από ποτέ. Από τη μία πλευρά, το θέμα του ολλανδικού και γερμανικού δικαιώματος «ηθικού κινδύνου»: τα ευρωομόλογα, δηλαδή η αμοιβαία αναγνώριση των εθνικών χρεών, θα ενθάρρυναν τις ανήθικες πρακτικές και την έλλειψη δημοσιονομικής χαλαρότητας στις χώρες με χρεωμένο ηθικό κίνδυνο. Από την άλλη πλευρά, οι βόρειες χώρες κατηγορούνται όχι μόνο για την έλλειψη αλληλεγγύης σε μια κατάσταση που δημιουργεί σχεδόν 1000 θανάτους την ημέρα στην Ιταλία και την Ισπανία, αυξάνοντας τις κοινωνικές αναταραχές και μια σημαντική ανάκαμψη της πανδημίας στη Γαλλία και το Βέλγιο, αλλά επιπλέον, και πολύ περισσότερο, να θέλουν να επωφεληθούν από την επικείμενη οικονομική κρίση για να εμπλουτίσουν οι ίδιες και να αλλάξουν την ισορροπία εξουσίας στην Ευρώπη.

Να γίνετε πλούσιοι; Ναι, με την επιθυμία να προσελκύσετε παγκόσμιες αποταμιεύσεις σε εθνικά ομόλογα. Και με την προσέλκυση των επενδύσεων πολυεθνικών, μέσω φορολογικού ντάμπινγκ που προκύπτει από τη μείωση των εταιρικών φόρων. Αυτές οι αμοιβαίες κατηγορίες δεν πηγάζουν πλέον μόνο από τις ευρωπαϊκές υποκουλτούρες που επιτρέπουν στους ανθρώπους του Salvini, Wilder, Le Pen ή AfD, αλλά επίσης απηχούν αποφασιστικούς κεντρικούς κύκλους, που επένδυσαν στην οικοδόμηση της Ευρώπης. Αυτές οι αμοιβαίες κατηγορίες, αυτή η κατάρρευση της εμπιστοσύνης, ενοχλούν ακόμη και τους πιο πεπειραμένους Ευρωπαίους, κατακλύζουν τον ίδιο τον πυρήνα της ευρωπαϊκής συναίνεσης, η οποία έχει χτιστεί επιμελώς τα τελευταία 70 χρόνια. Η ζημιά στις δημοκρατίες μας μπορεί σύντομα να γίνει ανεπανόρθωτη.

Τα μηνύματα 

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 26ης Μαρτίου απέτυχε δυστυχώς στην αναζήτηση συμβιβασμού. Πιο καταστροφικά, ανέθεσε την αναζήτηση λύσης στην Ευρωομάδα, αν και η τελευταία με τη σειρά της απλώς απέστειλε αυτό το θέμα στην πρώτη. Ένα αδιέξοδο, το οποίο πρέπει να λυθεί μέσα στις επόμενες καθοριστικές ημέρες. Είμαστε πεπεισμένοι ότι, όχι μόνο στα 8 κράτη μέλη των οποίων οι κυβερνήσεις συνέταξαν και απέστειλαν την επιστολή για το κορωνοομόλογο στον Charles Michel, αλλά και στην κοινή γνώμη της Γερμανίας, των Κάτω Χωρών, της Αυστρίας και της Φινλανδίας, υπάρχει ευρεία συναίνεση για:

• α) διαπραγμάτευση των προϋποθέσεων πρόσβασης σε κρίση / έκτακτης ανάγκης στον ΕΜΣ (ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας που ανέρχεται σε 430 δισ. ευρώ), τα δάνεια των οποίων είναι πλέον πολύ εξαρτημένα από την απαράδεκτη τοποθέτηση υπό την εποπτεία του κράτους μέλους που βρίσκεται σε κρίση
• β) τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ομάδας ειδικευμένων εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι θα μπορούν να προτείνουν επειγόντως νέα μέσα με όλες τις απαραίτητες τεχνικές λεπτομέρειες. Χωρίς αμφιβολία, οι 8 ενδιαφερόμενες χώρες πρέπει φυσικά να μην επικεντρώνονται στα ευρωομόλογα, σαν να αποτελούσαν τη μόνη βιώσιμη λύση, αλλά στον αντικειμενικό στόχο. Ωστόσο, η πρόταση για τα ευρωομόλογα είναι πλούσια σε υποσχέσεις αποδοτικότητας (ενότητα έναντι των παγκόσμιων αγορών) και συμβολική (έναντι των πολιτών). Επομένως, δεν μπορεί να απορριφθεί ως φτηνή προπαγάνδα εντελώς.

Έτσι, πρέπει να σταλούν δύο σημαντικά μηνύματα:

1. Το πρώτο μήνυμα, το υποσχετικό της ελπίδας, πρέπει πραγματικά να μιλήσει στον απλό πολίτη, στους λαούς της Ευρώπης που είναι αναστατωμένοι από την κρίση του κορωνοϊού και ανησυχούν για το μέλλον τους: η ΕΕ είναι εδώ για να βοηθήσει. Αντιμετωπίζει αυτή την υγειονομική, κοινωνική και οικονομική κρίση, με μεγαλύτερη ενότητα και ένα μεγάλο σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης.
2. Το δεύτερο μήνυμα πρέπει να απευθύνεται στον κόσμο: η ΕΕ εγγυάται την ενότητα, τη δύναμη και τη σταθερότητα της ευρωζώνης, διασφαλίζοντας την «κοινή κυριαρχία» μας (dixit Macron) απέναντι στις παγκόσμιες αγορές και έναντι των Δυνάμεων που θα προσπαθήσουν να διαιρέσουν και να καταστρέψουν την ΕΕ.

Μόνο η Ευρώπη μπορεί

Η ΕΕ φέρει παγκόσμια ευθύνη έναντι της ανθρωπότητας. Οι ΗΠΑ έχουν υποτιμήσει την τρέχουσα πανδημία και η κεντρική της διοίκηση έχει αποδείξει ότι δεν διαθέτει πλέον την απαραίτητη πολιτική και ηθική εξουσία για να συντονίσει αποτελεσματικά τη μάχη ενάντια στον παγκόσμιο κορωναϊό ούτε να παραγάγει νέες οικονομικές πολιτικές που απαιτούνται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αυτής που επιβάλει η φάση της αυτοαπομόνωσης.

Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, αποδίδει την ήπια δύναμή της. Η βοήθειά της είναι ευπρόσδεκτη, αλλά, υπό το πρίσμα της ευθύνης της για καθυστερήσεις στην έλλειψη διαφάνειας σχετικά με την ασθένεια και τα θύματά της, η προσέγγιση της χώρας αυτής δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα για την ΕΕ, δεδομένου ότι πράγματι αντιτίθεται στην αποτελεσματικότητα και στο σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων.

Η Ινδία βρίσκεται σε κατάσταση ολικού χάους, ενώ η Βραζιλία είναι συγκρατημένη από έναν περίεργο πρόεδρο ο οποίος παρουσιάστηκε ως ο τελευταίος σε μια δυστυχώς μακρά σειρά πανδημικών αρνητών. Μόνο η ΕΕ, σε ένα πλαίσιο πολυμερούς συνεργασίας, μπορεί να προχωρήσει επιτυχώς και να προετοιμάσει το δρόμο για τη διαχείριση αυτής της άνευ προηγουμένου κρίσης στον τομέα της υγείας και των κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών της.

Ήρθε η ώρα για έναν νέο ευρωπαϊκό πατριωτισμό. Νέο, διότι πρέπει να έχει απολύτως τις ρίζες του τόσο στις εθνικές κοινότητες που έχουν κινητοποιηθεί για το θέμα της αλληλεγγύης, όσο και στα διακρατικά δίκτυα. Τα εκατομμύρια των αφοσιωμένων πολιτών, των εθελοντών, των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και των εθελοντικών ενώσεων, που δραστηριοποιούνται στους τομείς εργασίας που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση της κοινωνίας μας, συνενώνονται ως ένα: αυτό είναι η σταθερή ανθρώπινη βάση για μια νέα φάση της ιδέας της Ευρώπης, αυτός είναι ο τρόπος για να συνδέσουμε τις βασικές αξίες της Ευρώπης με την τεχνική και πολιτική δυνατότητά της, με έναν καινοτόμο τρόπο, έτσι ώστε να προσφέρουμε στον κόσμο ένα μήνυμα ελπίδας και δύναμης ενάντια σε αυτήν την πρωτοφανή κρίση.

Οι υπογράφοντες:

Gesine Schwan, former  President  Viadrina University of Frankfurt  a.O. and twice candidate for the Presidency of the German Federal Republic

Bertrand Badie, Sciences Politiques, Paris

Enrique Baron Crespo, former Spanish Minister, Spain, and  President of the European Parliament

Ramona Coman, Professor and  President IEE-ULBrussels

George Contogeorgis, Professor at Panteion Unversity, Former Rector, Athens

Maurizio Cotta, Professor Université de Sienne, Italy

Biagio De Giovanni, former Rector of the Eastern University of Naples and Chairman of the EP Constitutional Affairs Committee

André Gerrits, University of  Leyden,Netherlands

Christian Lequesne, Paris, Sciences Politiques, ancien directeur du CERI

Lucio Levi, University of Turin, director of The Federalist  debate

Ferdinando Nelli Feroci, Ambassador, President of the Istituto  Affari  internazionali  (IAI) Rome

Ruth Rubio Marin, Professor at the European University Institute and the University of  Seville and UNIA UNESCO Chair in Human Rights.

Thomas Meyer, Director ”Neue Gesellaschaft frankfurter Hefte”, Berlin

Leonardo Morlino, LUISS, Rome,  former vice Rector

Anton Pelinka, Universität Innsbruck and CEU, Budapest

Maria Joao Rodrigues,  former Portuguese Minister and  FEPS President

André Sapir, Profeseur ULB and Bruegel, Brussels

Mario Telo’, professor  at LUISS-Rome and IEE-ULB, member of the Royal Academy of sciences

Luk Van Langenhove, professor  at Ihe Institute of European Studies at the  Vrije Universiteit Bussel, Brussels

Bruno Van Pottelsberghe, ULB Solvay business School

1. van Wijnbergen, University of Amsterdam, formerly Secretary General of the Ministry of Economic Affairs

Didier Viviers,  Perpetual Secretary of the Royal Academy of Belgium

Michael Zurn, Professor at Freie University and Founding  Director of the Hertie  School  in Berlin