Ο Ερντογάν την έφερε κανονικά στην Ουάσινγκτον
20/08/2019
Γράφει ο Στήβεν Κουκ –
Μτφρ. Βαγγέλης Γεωργίου
Όλοι και όλα στην Ουάσινγκτον είναι μονίμως σε μια κατάσταση συναγερμού με τους αναλυτές και τους δημοσιογράφους να είναι ανήσυχοι για κάποια σοβαρή καταστροφή που θα βρει τις ΗΠΑ. Αυτή ήταν η εικόνα τις τελευταίες εβδομάδες, όταν τόσοι πολλοί έδειχναν σίγουροι ότι η Τουρκία θα εισέβαλε στη βορειοανατολική Συρία. Η κυβέρνηση Τραμπ, ανέφερε η Washington Post, διεξήγαγε προσπάθειες την ύστατη στιγμή να αποτρέψει μια σίγουρη καταστροφή. Η ειδησεογραφία και οι αναλυτές ανέφεραν ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες ο πανίσχυρος τουρκικός στρατός επρόκειτο να κινητοποιηθεί στα σύνορα με τη Συρία. Τότε τίποτα δεν συνέβη.
Είναι πολύ πιθανό ότι η επιδέξια αμερικανική διπλωματία να απέτρεψε την εισβολή της Τουρκίας, γεγονός που αποδεικνύει από τη συμφωνία στη βορειοανατολική Συρία, την οποία μονογράφησαν οι Τούρκοι και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι στις 7 Αυγούστου. Ωστόσο, υπάρχουν λόγοι για τους οποίους οι Τούρκοι αξιωματούχοι ισχυρίζονται θριαμβευτικά ότι η συμφωνία αντιπροσωπεύει τη συναίνεση της Ουάσιγκτον στην τουρκική θέση. Είναι περίεργο το γεγονός ότι τόσο λίγοι εξέτασαν την πιθανότητα οι απειλές του Ερντογάν για εισβολή ήταν μια μπλόφα, μια κακόπιστη τακτική διαπραγμάτευσης.
Ο Τούρκος πρόεδρος καταλαβαίνει καλά την Ουάσιγκτον. Ήξερε ότι θα μπορούσε να κανονίσει εκείνους του τύπους στα κέντρα αποφάσεων της Ουάσινγκτον που έχουν αγχωθεί από το ενδεχόμενο να τερματιστεί η στρατηγική εταιρική σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας. Πρόκειται για μια συμμαχία -που μετράει δεκαετίες- βάσει της οποίας οι δύο χώρες μοιράζονται ευρύτερους στόχους εξωτερικής πολιτικής και ένα κοινό όραμα για την επίτευξή τους. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι αυτή η συνεργασία είναι ήδη νεκρή και είναι ευτυχής που επωφελείται από εκείνους τους Αμερικανούς που δεν το έχουν πάρει ακόμα χαμπάρι.
Φυσικά, δεν θα ήταν εντελώς παράλογο να πιστεύουμε ότι οι Τούρκοι θα μπορούσαν να εισβάλουν στη Συρία. Ο Ερντογάν απείλησε να στείλει τον τουρκικό στρατό στη βορειοανατολική Συρία οκτώ φορές από τον Ιανουάριο του 2018, ενώ οι τρεις τελευταίες προειδοποιήσεις σημειώθηκαν από τα τέλη Ιουλίου έως τις αρχές Αυγούστου του 2019. Και ο Ερντογάν είναι γενικά ένας άνθρωπος που κρατάει τον λόγο του.
Στα τέλη του καλοκαιριού του 2016, οι Τούρκοι εξαπέλυσαν την επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη στα σύνορα της Συρίας ενώ στις αρχές του 2018 ο τουρκικός στρατός μαζί με τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό κατέλαβε το Αφρίν. Το πιο σημαντικό όμως εδώ είναι ότι οι Τούρκοι έχουν κίνητρα.
Όλοι αναγνωρίζουν -από τους Τούρκους ηγέτες και τους δυτικούς αναλυτές μέχρι και τον μέσο Τούρκο- ότι οι [κουρδικές] Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) –που είναι στο στόχαστρο μια ενδεχόμενης τουρκικής εισβολής- συνδέονται άμεσα με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ ), μια τρομοκρατική ομάδα που διεξάγει πόλεμο στην Τουρκία εδώ και πάνω από 40 χρόνια.
Η επιδέξια μπλόφα του Ερντογάν
Ωστόσο, οποιαδήποτε αντικειμενική ανάλυση θα έπρεπε να αποκαλύψει πολλούς επιτακτικούς λόγους για τους οποίους οι απειλές των Τούρκων ήταν μπλόφα ώστε να εξαναγκάσουν την Ουάσινγκτον σε παραχωρήσεις. Πρώτον, η εισβολή δεν ήταν απαραίτητη καθώς η περιοχή που οι Κούρδοι αποκαλούν Ροχάβα (Δυτικό Κουρδιστάν) είναι ήδη χωρισμένο. Η Τουρκία παρεμβάλλεται ελέγχοντας την περιοχή από το Jarabulus στα ανατολικά μέχρι τα τουρκικά σύνορα στα δυτικά. Όσο οι Τούρκοι παραμένουν εκεί -και δεν υπάρχουν ενδείξεις για αποχώρηση- οι Κούρδοι δεν θα είναι σε θέση να ενοποιήσουν τα εδάφη που θέλουν ώστε να δημιουργήσουν κράτος.
Δεύτερον, παρά τους κομπασμούς του Ερντογάν, οι Τούρκοι ήταν προσεκτικοί κυρίως στη Συρία. Μπορεί ο καθένας να κατανοήσει σίγουρα την τουρκική οργή και τον φόβο για την τρομοκρατία που απειλεί τη χώρα στα σύνορά της, αλλά η αλήθεια είναι πως μια μεγάλη τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία πιθανότατα θα άφηνε την Τουρκία πιο ευάλωτη σε τρομοκρατικές επιθέσεις, δεδομένου του ασύμμετρου πολέμου που θα εξαπέλυαν οι Κούρδοι. Οι Τούρκοι πρέπει να παραδειγματιστούν από τη δυσάρεστη εμπειρία του Ισραήλ στο Λίβανο, ώστε να αντιληφθούν τους κινδύνους μιας επέμβασης.
Οι απειλές του Ερντογάν –που αφορούν χτύπημα ανατολικά του Ευφράτη- είναι διαφορετικού χαρακτήρα και πιο δύσκολο να επιτευχθούν από ό, τι οι πιο περιορισμένες επεμβάσεις που ανέλαβαν οι Τούρκοι (με συριακές πολιτοφυλακές της Συρίας) στο πρόσφατο παρελθόν. Η Τουρκία διαθέτει σίγουρα έναν μεγάλο, εξαιρετικά ικανό στρατό, αλλά κινδυνεύει να «κολλήσει» στη Συρία σε μια παρατεταμένη σύγκρουση με το YPG.
Δεδομένου ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις δεν έχουν ακόμη νικήσει το ΡΚΚ στην Τουρκία, γιατί άραγε τρέφουν την ελπίδα οι Τούρκοι στρατιωτικοί ότι θα μπορούσαν να εξολοθρεύσουν τους Κούρδους με μια εισβολή στη Συρία; Είναι πιθανό να μην το κάνουν, γεγονός που δικαιολογεί εν μέρει το γεγονός ότι οι Τούρκοι δεν εισέβαλαν ενώ μάλλον δεν το θέλησαν και ποτέ.
Συνεπώς, η παρουσία των ΗΠΑ στη βορειοανατολική Συρία ωφελεί τους Τούρκου, αν και οι Αμερικανοί θα προτιμούσαν να μην έχουν αυτόν τον ρόλο. Η αμερικανική παρουσία κάνει ευκολότερο για τον Ερντογάν να κομπάζει (αποσπώντας έτσι και εσωτερικά πολιτικά οφέλη) χωρίς να χρειάζεται να διατάξει ούτε έναν στρατιώτη να πολεμήσει.
Οι Αμερικανοί αναλυτές επιμένουν
Εάν δεν υπήρχε στη Συρία ένας μικρός έστω αριθμός αμερικανικών δυνάμεων, ο Ερντογάν θα ήταν πιθανώς λιγότερο φιλοπόλεμος, διότι η πραγματικότητα στη Συρία είναι πιο σκληρή για την Τουρκία περιορίζοντά τις επιλογές της. Έτσι, η παρουσία των ΗΠΑ στη Συρία είναι μια νίκη για τον Ερντογάν καθώς δείχνει να αποσπάει νίκες από τους Αμερικανούς δίχως να χρειάζεται να υλοποιεί τις απειλές του για εισβολή. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύει ακόμα περισσότερο την εικόνα του.
Το όλο επεισόδιο αποκαλύπτει την μάλλον παράξενη συγκυρία στην οποία βρίσκονται οι ιθύνοντες της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας. Παρόλο που υπάρχουν τεράστιες αποδείξεις ότι η Τουρκία δεν είναι και δεν θέλει να είναι στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ, ορισμένοι αναλυτές και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επιθυμούν απελπισμένα να πιστεύουν διαφορετικά.
Η Τουρκία θεωρείται ότι έχει τεράστια σημασία στον μεγάλο ανταγωνισμό των ΗΠΑ με Κίνα και Ρωσία σχετικά με το Ιράν. Η Τουρκία είναι εξάλλου εκείνη που βοήθησε το Ιράν να αποφύγει τις κυρώσεις, αγόρασε ένα αντι-αεροπορικό ρωσικό σύστημά άμυνας που σχεδιάστηκε για να καταρρίψει αεροσκάφη των ΗΠΑ και έχει σιωπήσει για τους Κινέζους μουσουλμάνους που κρατούνται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Στις προσπάθειές τους να εξηγήσουν τις προσπάθειες της Τουρκίας να δυσχεραίνει ή να υπονομεύσει την αμερικανική πολιτική, οι αναλυτές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τείνουν να κατηγορούν τις ΗΠΑ για την επιδείνωση των διμερών δεσμών. Με αυτόν τον τρόπο οι συγκεκριμένοι αναλυτές υποδηλώνουν ότι οι Τούρκοι ηγέτες απλά κάνουν μόνο εσωτερική πολιτική και μπορούν να αγνοηθούν.
Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε συνταγές πολιτικής που αγγίζουν το παράλογο. Ήταν σκόπιμο οι ΗΠΑ να ακυρώσουν τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα για F-35 για την αγορά των S-400 από την Άγκυρα, αλλά αντί να τιμωρήσουν την Τουρκία όπως απαιτείται από την σχετική νομοθεσία, πέταξαν την ιδέα να προσφέρουν στην Άγκυρα μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου εάν ο τουρκικός στρατός δεχτεί να μην ενεργοποιήσει τους S-400.
Ο κεραυνός Ερντογάν
Λάβετε υπόψη ότι οι πρόσφατες τουρκικές απειλές για εισβολή στη Συρία ήρθαν περίπου την ίδια ώρα που επανήλθε η συζήτηση στις ΗΠΑ για τον νόμο περί κυρώσεων. Η απειλή όμως του Ερντογάν για επέμβαση έπεσε σαν κεραυνός, αλλάζοντας έτσι γρήγορα τη συζήτηση. Στην ζάλη που ακολούθησε, οι υπεύθυνοι χάραξης της αμερικανικής πολιτικής έψαχναν τρόπους για να αποτρέψουν τους Τούρκους να κάνουν κάτι που πιθανότατα δεν επρόκειτο να κάνουν έτσι και αλλιώς.
Αυτό προέκυψε με τη μορφή συμφωνίας τριών σημείων που ζητά από τις ΗΠΑ “να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια”, να υποστηρίξουν ένα κοινό κέντρο επιχειρήσεων στο νοτιοανατολικό τμήμα της Τουρκίας και να δημιουργήσουν μια ασφαλή ζώνη στη βόρεια Συρία.
Το πιθανό αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας θα είναι να παρασύρει τις ΗΠΑ στη Συρία και να καταστήσει την Ουάσινγκτον υπεύθυνη για την ασφάλεια της Τουρκίας. Σε αυτές τις αμερικανικές δεσμεύσεις πόνταραν οι Τούρκοι εδώ και αρκετό καιρό και το πέτυχαν, Πρόκειται για ένα εξαιρετικό επίτευγμα του Ερντογάν. Ο Τούρκος ηγέτης πιθανότατα δεν παίζει πόκερ, αλλά πιθανότατα θα έπρεπε.
