Οι γεωπολιτικές προεκτάσεις των τουρκικών εκλογών

Οι τρέχουσες εκλογές στην Τουρκία θεωρούνται κρίσιμες, με σημαντικές γεωπολιτικές προεκτάσεις, καθώς αναμένεται να καθορίσουν μέχρι ενός σημείου την εξωτερική πολιτική της γείτονος. Πέρα από το εύλογο ενδιαφέρον της χώρας μας, είναι μεγάλο το ενδιαφέρον και από άλλες χώρες, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία. Οι λόγοι για τέτοια προσοχή των ΗΠΑ στην πολιτική ζωή της Τουρκίας προφανώς οφείλονται στη δυσαρέσκεια της Ουάσιγκτον για την εξωτερική και εσωτερική πολιτική του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθότι ο δυτικός προσανατολισμός της Τουρκίας εξασθένησε πολύ κατά τη διάρκεια της θητείας του.

Ειδικότερα, οι ΗΠΑ δεν αποδέχονται: την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Τουρκίας από την επιταγή των ΗΠΑ. την οικοδόμηση αποτελεσματικών και ρεαλιστικών σχέσεων μεταξύ της Άγκυρας με τη Μόσχα και το Πεκίνο. Η άρνηση του Ερντογάν να υποστηρίξει τις αντιρωσικές κυρώσεις, αυξάνει την επιθυμία της Ουάσιγκτον για την απομάκρυνση του καθεστώτος Ερντογάν.

Η Ουάσιγκτον δεν σκοπεύει να εγκαταλείψει την Τουρκία, γιατί κατανοεί τη σημασία και τη στρατηγική σημασία της γεωγραφίας της, τόσο από πλευράς στρατιωτικών συμφερόντων της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, όσο και από την άποψη του παγκόσμιου εμπορίου, μέσω των χερσαίων και θαλάσσιων επικοινωνιών που διέρχονται από το τουρκικό έδαφος.

Από την πλευρά της η Ρωσία έχει οικοδομήσει μία ιδιότυπη σχέση με την Τουρκία, με την οποία έχει πλείστα αντικρουόμενα συμφέροντα (στη Λιβύη, στη Συρία, στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στην Αφρική), παρ’ όλα αυτά όμως οι δύο χώρες με ηγέτες ικανούς ισορροπιστές καταφέρνουν και τα “βρίσκουν” με αμοιβαία ανοχή και υποχωρήσεις. Μία αλλαγή καθεστώτος είναι ανεπιθύμητη από τη Μόσχα καθότι την ανησυχεί το ενδεχόμενο μία φιλοδυτική κυβέρνηση να διαφοροποιήσει τη στάση της έναντι της Ρωσίας, με τον πόλεμο στην Ουκρανία σε κρίσιμη καμπή.

Τι σημαίνει νίκη Κιλιτσντάρογλου

Η επικράτηση του Κιλιτσντάρογλου θα επιφέρει την σταδιακή επιστροφή σε μια αρχιτεκτονική κράτους δικαίου πιο κοντά στα δυτικά πρότυπα. Ορισμένοι πολιτικοί κρατούμενοι θα απελευθερωθούν χωρίς καθυστέρηση, θα ξεκινήσουν μεταρρυθμίσεις σχετικά με το δικαστικό σύστημα, τα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία των πολιτών.

Μετά τους Τούρκους, οι Έλληνες είναι οι πιο άμεσοι ενδιαφερόμενοι για τις τουρκικές εκλογές. Φυσικά, δεν υπάρχουν ψευδαισθήσεις ότι θα υπάρξει ριζική ανατροπή στην εξωτερική πολιτική της γείτονος σε ενδεχόμενη νίκη του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, ένας 74χρονος πρώην γραφειοκράτης, σίγουρα θα αποδεικνύονταν ευκολότερος διπλωματικός εταίρος, αλλά πολλοί σημειώνουν ότι βασικά θα προσφέρει μια αλλαγή στο ύφος και όχι στην ουσία. Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας είναι διαχρονική και σταθερή. Στις μεγάλες περιφερειακές συγκρούσεις συμφερόντων, (θαλάσσια σύνορα, ενεργειακοί πόροι στην Ανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο), οι βασικές στρατηγικές προτεραιότητες της Τουρκίας θα παραμείνουν άκαμπτες.

Οι διεκδικήσεις της Τουρκίας εις βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων είναι πάγιες και από όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Κιλιτσντάρογλου ήταν και ο πρώτος που έθεσε θέμα καθεστώτος νήσων το 2018, δηλώνοντας: «H Eλλάδα κατέλαβε 18 νησιά στο Αιγαίο. Το λέω πάντα. Θα έρθω και θα πάρω όλα εκείνα τα νησιά, που είναι υπό ελληνική κατοχή. Ερντογάν, πήγαινε να τα πάρεις όπως ο Ετζεβίτ στην Κύπρο».

Επιπρόσθετα το δόγμα της “Γαλάζιας Πατρίδας” που είναι η αιχμή του δόρατος του τουρκικού επεκτατισμού τα τελευταία χρόνια στη Μεσόγειο είναι γέννημα των κεμαλικών, το ίδιο ισχύει και για το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών. Δεν είναι εύκολο για τον Κιλιτσντάρογλου να αναιρέσει τις δηλώσεις του, όταν μάλιστα και ο Ερντογάν ανέβασε τον πήχη τόσο ψηλά.

Οι σχέσεις με την Ρωσία

Όσον αφορά τις σχέσεις με τη Ρωσία σε ενδεχόμενη νίκη της πλατφόρμας των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης και του φιλοκουρδικού ΑΚΡ, η Τουρκία θα καταβάλει προσπάθειες για να εμποδίσει τη Ρωσία να αποφύγει τις δυτικές κυρώσεις σε διάφορους τομείς. Μπορεί ακόμη να εξετάσει το ενδεχόμενο τερματισμού της παρουσίας στο τουρκικό έδαφος των συστοιχιών πυραύλων S-400, που παραδόθηκαν από τη Ρωσία τον Ιούλιο του 2019.

Ως συνέπεια της επιλογής της προηγούμενης κίνησης, η Τουρκία θα μπορούσε να συμμετάσχει σε συζητήσεις για την απόκτηση ή/και την ανάπτυξη ενός συμβατού με το ΝΑΤΟ, σύστημα πυραυλικής άμυνας. Η σκληρή επίθεση Κιλιτσντάρογλου στην Μόσχα, την οποί κατηγορεί για ανάμιξη στις τουρκικές εκλογές, ίσως είναι ένα προμήνυμα της στάσης που θα ακολουθήσει.

Καθεμία από αυτές τις κινήσεις θα τύχει αντίστασης από τη Ρωσία, η οποία θα πίεζε την Τουρκία χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα: Προμήθεια φυσικού αερίου, πυρηνικός σταθμός ηλεκτρικής ενέργειας στο Ακουγιού, ροές τουριστών, αγροτικές αγορές. Θεωρείται απίθανη μία οριστική ρήξη των κεμαλιστών με τη Μόσχα, καθώς η Άγκυρα θα συνεχίσει να πατά σε δύο βάρκες, επιθυμώντας να αναδειχθεί σε μία αυτόνομη περιφερειακή δύναμη, με ρόλο στην Μεσόγειο, στην Ευρασία και στην Αφρική. μη επιθυμώντας τη δορυφοροποίησή της από την Ουάσιγκτον.

Ελληνοτουρκικές σχέσεις

Τον Ερντογάν τον γνωρίζουμε, με τυχόν επανεκλογή του, η ένταση στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας είναι απίθανο να αλλάξει, θα είναι ανοιχτός σε διάλογο για την ατζέντα των διεκδικήσεων της Τουρκίας, αλλά γρήγορα θα υιοθετήσει μια επιθετική στάση εάν οι συνομιλίες αντιμετωπίσουν προσκόμματα. Δηλαδή αν δεν παραχωρήσουμε κυριαρχικά μας δικαιώματα! Η διπλωματία των σεισμών ήδη άρχισε να εξασθενεί όπως ήταν αναμενόμενο και οι εκφοβισμοί για επιθέσεις που θα “διαταράσσουν” τις ήσυχες νύχτες μας, θα επανέλθουν.

Αν κερδίσει ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, οι γραμμές της Τουρκίας δεν θα μετακινηθούν, ναι μεν η προσέγγιση της Άγκυρας με την Αθήνα θα είναι πιο φιλική, αλλά ελλοχεύει ο κίνδυνος να επιτύχει η γείτονα χώρα μέρος των διεκδικήσεων της μέσω των συμμάχων μας…

Μία στενότερη επαναπροσέγγιση της Άγκυρας στο δυτικό “κοιτώνα” δεν θα γίνει χωρίς ανταλλάγματα. Στην διπλωματία και δη στην ανατολίτικη, ισχύει το quid pro quo (δούναι και λαβείν). Ειδική εξαίρεση αποτελεί η χώρα μας, η οποία εφαρμόζει την χριστιανική αρχή, να δίνεις αλλά να μην ζητάς ανταπόδοση. Άλλο όμως οι ανθρώπινες σχέσεις και άλλο τα εθνικά συμφέροντα. Αναφερόμαστε στις συμφωνίες για τις αμερικανικές βάσεις με τις οποίες οι ΗΠΑ αποκτούν και επισήμως μόνιμη στρατιωτική παρουσία εκτός από τη Σούδα και σε άλλα τρία στρατηγικά σημεία της ελληνικής επικράτειας, στη Λάρισα, τον Βόλο και την Αλεξανδρούπολη. Οι βάσεις θεωρούνται πολύ μεγάλης σημασίας για τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις. Το αντάλλαγμα ήταν η τήρηση ίσων αποστάσεων στις δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων, εξισώνοντας το θύμα με το θύτη!

Η ψυχρολουσία όμως ήρθε από τις δηλώσεις του Αμερικανού πρέσβη Τζορτζ Τσούνη, ο οποίος σχολιάζοντας τα ελληνοτουρκικά, ούτε λίγο-ούτε πολύ, μίλησε για ευθύνες και των δύο πλευρών, δηλώνοντας ότι θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε πως μία από τις δύο πλευρές «έχει το μονοπώλιο του σωστού και του λάθους». Προχώρησε μάλιστα ακόμα περισσότερο, υποστηρίζοντας ότι η Ευρώπη δεν έχει φερθεί σωστά στην Τουρκία και θα πρέπει να συμπεριφερθεί καλύτερα.

Το αποτύπωμα του Ερντογάν

Το αποτέλεσμα των εκλογών θα καθορίσει και τις σχέσεις της Τουρκίας με τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Ο Ερντογάν το τελευταίο διάστημα προσπάθησε με σχετική επιτυχία την επαναπροσέγγιση με τις εν λόγω χώρες. Στην περίπτωση νίκης των κεμαλιστών αυτή η προσέγγιση αναμένεται να επιταχυνθεί, με τον κίνδυνο να δημιουργηθούν ρωγμές στις συμμαχίες μας στην περιοχή. Το παρήγορο είναι ότι καμία χώρα της περιοχής δεν επιθυμεί μία κυριαρχία της Τουρκίας στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, με τη χώρα μας και την Κύπρο να αποτελούν ανάχωμα στην επεκτατική πολιτική της Άγκυρας. Αυτό θα οριοθετήσει τις σχέσεις της γείτονος, κυρίως με την Αίγυπτο και το Ισραήλ.

Στον Ταγίπ Ερντογάν μπορούν να καταλογισθούν πολλά, κατάλυση του κράτους δικαίου, η παρακμή της δημοκρατίας στην Τουρκία, η ενίσχυση της αυταρχικής εξουσίας του προέδρου, η ανελευθερία του Τύπου, η καταστολή των τουρκικών αρχών εναντίον μελών της αντιπολίτευσης. Πρέπει όμως να του πιστωθεί η ανέλιξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη και η ανάδειξη του Ερντογάν ως παίκτη σε τρεις ηπείρους.

Το γεγονός ότι το 70% του σημερινού οπλοστασίου του τουρκικού στρατού, προέρχεται από το εγχώριο στρατιωτικό-βιομηχανικό συγκρότημα της Τουρκίας είναι φυσικά αποτέλεσμα των πολιτικών του ίδιου του Τούρκου προέδρου. Ωστόσο, η τεχνολογική πρόοδος του τουρκικού στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις δυτικές χώρες του ΝΑΤΟ και το Ισραήλ.

Οι επιτυχίες της τουρκικής οικονομίας υπό το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχουν πλέον σχετικά χαθεί, καθώς η χρηματοπιστωτική κρίση στην Τουρκία έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο ποσοστό πληθωρισμού 89% ή και περισσότερο. Κατά συνέπεια, η τουρκική οικονομία χρειάζεται δάνεια, στα οποία σημαντικό ρόλο παίζει η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ομοσπονδιακής Τράπεζας τους. Επιπλέον, τα χρηματοοικονομικά και οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας έχουν πλέον επιδεινωθεί από τις σοβαρές συνέπειες του καταστροφικού σεισμού.

Κλείνοντας, να επισημάνουμε ότι απώτερος στόχος της πολυσχιδούς διπλωματίας του Τούρκου προέδρου, πέραν της προώθησης των τουρκικών συμφερόντων. είναι η υστεροφημία του και η επισκίαση του Κεμάλ Ατατούρκ. Προς επίτευξη των επιδιώξεών του, «άπλωσε πολύ τον τραχανά» κατά τη ρήση του Χαρίλαου Φλωράκη, εργαλειοποιώντας την τουρκική εξωτερική πολιτική πετυχαίνοντας παρ’ όλα αυτά την αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας στην παγκόσμια σκακιέρα. Αυτό πρέπει να του το αναγνωρίσουμε.