Η Δύση πτωχεύει την Τουρκία, ο Ερντογάν επανεκλέγεται πανηγυρικά

Στην Ελλάδα, κοντεύει να γίνει συνήθεια η δημιουργία ψευδών συναγερμών στην οικονομία. Ανά χρονικά διαστήματα, ζούμε false alarm και το χειρότερο είναι ότι μονίμως ξεχνάμε ποιοι τα δημιουργούν, με αποτέλεσμα να επανέρχονται δριμύτεροι με νέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Τουρκία. Κατά ένα εξίσου περίεργο τρόπο, όταν πραγματικά διαφαίνονται σοβαρές οικονομικές κρίσεις στον ορίζοντα, μονίμως υποβαθμίζονται!

Ένα false alarm ήταν η κρίση της κινεζικής EverGrande, στα τέλη του 2021. Σε Ελλάδα και Ευρώπη είχαν γραφτεί απίστευτα πράγματα! Την είχαν αποκαλέσει από “νέα Lehman Brothers” ως και “παγκόσμιο κραχ”. Όσοι αναλυτές τα έλεγαν αυτά απέτυχαν παταγωδώς καθώς δεν είχε τελικώς κατάρρευση τύπου Lehman Brothers. Ήταν η Δύση που βρέθηκε σχεδόν έναν χρόνο μετά (τον Μάρτιο του 2023) ενώπιον μιας νέα τραπεζικής κρίσης, με την κατάρρευση αρχικά της αμερικανικής Silicon Valley Bank και μετέπειτα της ελβετικής Credit Suisse!  Η EverGrande ήταν σοβαρό πρόβλημα, το οποίο όμως τελικώς δεν οδήγησε σε κραχ την Κίνα.

Ένα άλλο false alarm αφορά στην Τουρκία. Από το 2018 που ξεκίνησε η πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας της τουρκικής λίρας, κλείνουμε πέντε χρόνια και κάθε τρεις και λίγο κάποιοι “προφητεύουν” συστηματικά από το 2018 την πτώχευση της Τουρκίας. Κάποιοι από το 2013 “προβλέπουν” θάνατο του Ερντογάν. Έχει καταντήσει σαν το παραμύθι με τον λύκο και τα πρόβατα!

Πόσα χρόνια πρέπει να περιμένουμε ακόμα για να επαληθευτούν οι “προφητείες”; Γιατί αποτυγχάνουν όμως Έλληνες και Ευρωπαίοι αναλυτές; Γιατί “πεθαίνουν” διαρκώς τον Ερντογάν και ταυτόχρονα πτωχεύουν την Τουρκία; Πρόκειται απλά για αστοχία, ή μήπως υπάρχει βαθύτερη πολιτικο-οικονομική αιτία; Κατά κανόνα, οι αναλυτές παρασύρονται διότι δεν έχουν πάει στην Τουρκία και κυρίως διότι σκέπτονται δυτικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι εκτιμήσεις των δυτικών ότι ο Ερντογάν θα χάσει τις προεδρικές εκλογές, λόγω οικονομίας και ακρίβειας! Όμως, όσοι ερμηνεύουν δυτικά την Τουρκία, τόσο οι προβλέψεις τους θα καταλήγουν στον κουβά!

Γιατί κερδίζει εκλογές ο Ερντογάν;

Για να εξηγήσει κάποιος γιατί δεν πτωχεύει η Τουρκία, πρέπει προηγουμένως να εξηγήσει για ποιο λόγο ο Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία για πάνω από 20 χρόνια, παρότι έχει διαπράξει σωρεία διώξεων στο εσωτερικό. Για να το αντιληφθούμε, ας δούμε τι έχουν ζήσει τρεις γενιές Τούρκων. Θα ξεκινήσουμε, χρησιμοποιώντας τα βιώματα τριών Τούρκων: Ο 67χρονος σήμερα Αχμέτ, έχει έναν 47χρονο γιο τον Ιμπραήμ και έναν 27χρονο εγγονό τον Ιλκέρ. Και οι τρεις έχουν μάθει από τους παππούδες τους, ότι στις αρχές του 1900, όταν υπήρχε ακόμα Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο πληθωρισμός ήταν ήδη εργαλείο του Σουλτάνου.

Όταν ο Σουλτάνος Μεχμέτ Ε’ θέλησε να χρηματοδοτήσει τη συμμετοχή στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο διπλασίασε το “καϊμέ” (χάρτινο χρήμα), με αποτέλεσμα να ακριβύνουν τα προϊόντα ως και 20 φορές. Από τότε οι Τούρκοι εκπαιδεύονται να ζουν σε μια άκρως πληθωριστική οικονομία. Πάντοτε το νόμισμα υποτιμάτο με σκοπό την διεύρυνση της παραγωγής και την χρηματοδότηση πολέμων. Και έμαθαν να αντισταθμίζουν τις απώλειες από την πτώση του “καϊμέ” είτε με χρυσό, είτε με άλλες μεθόδους.

Εάν ρωτήσετε τον 67χρονο σήμερα Αχμέτ, θα σας πει ότι μόλις ενηλικιώθηκε, τον έντυσαν φαντάρο και το 1974 ο Ετσεβίτ τον έστειλε να καταλάβει την Κύπρο. Ο Αχμέτ θυμάται ότι το 1974 ο πληθωρισμός στην Τουρκία έτρεχε με 18,6%. Όσο ακριβώς και το 2021! Το δολάριο επίσημα ισούτο με πέντε τουρκικές λίρες, αλλά στην αγορά έπρεπε να δώσεις 10 λίρες για να αγοράσει ένα δολάριο. Κι αυτό χειροτέρευε κάθε χρόνο.

Από πληθωρισμό σε πληθωρισμό

Το 1987, ξαναφόρεσαν το χακί στον Αχμέτ ως επίστρατος στην κρίση του “Σισμίκ”. Ο Αχμέτ, εκείνη την χρονιά ζούσε με 55% πληθωρισμό και με το δολάριο να ισούται επισήμως με 855 λίρες! Ο σημερινός Αχμέτ θυμάται ότι κάποιες χρονιές η Τουρκία κατέγραφε ακόμα και τριψήφιο πληθωρισμό, όπως επί Ντεμιρέλ το 1980 (115%). O γιος του Αχμέτ, ο 47άχρονος σήμερα Ιμπραήμ, έμαθε από τον πατέρα του την τέχνη της αντιστάθμισης του πληθωρισμού. Ως έφηβος το 1994 ο Ιμπραήμ έζησε πληθωρισμό 125%!

Όταν ενηλικιώθηκε, τον ντύσανε φαντάρο στην κρίση των Ιμίων. λέγοντάς του πως είναι τουρκικά. Ο νεοσύλλεκτος Ιμπραήμ θυμάται ότι το 1996 ο πληθωρισμός στην Τουρκία έτρεχε με 79.8% και την επόμενη χρονιά με 99,1%. Ενώ 1 δολάριο το 1996 ισοδυναμούσε με 78.221 τουρκικές λίρες, το 1997 απογειώθηκε στις 143.843 λίρες. Την περίοδο εκείνη θυμάται ότι είχαν γίνει πέντε φορές εκλογές στην Τουρκία.

Ο γιος του Ιμπραήμ, ο Ιλκέρ, είναι σήμερα 27 ετών. Την περίοδο 2001-2003, μεγάλωσε με πληθωρισμούς της τάξης του 30% και 60%. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα, ήταν οκτώ χρονών και σίγουρα ήθελε να έρθει να δει τους Τούρκους αθλητές. Αλλά πώς να ερχόταν αφού το 2003-4, ένα δολάριο στην Τουρκία ισούταν με 1.542.509 τουρκικές λίρες κι ένα ευρώ περίπου 1.750.000 τουρκικές λίρες;

Ο Κεμάλ Ντερβίς

Όταν έφεραν από τις ΗΠΑ τον διάσημο Τούρκο τραπεζίτη Κεμάλ Ντερβίς, ο πληθωρισμός το 2001 ήταν 68,5% και το 2002 29,7%. Το 2001 ένα δολάριο ισούτο με 1.084.000 λίρες και το 2002 εκτοξεύτηκε στις 1.456.000 λίρες. Για την ιστορία, ο Ντερβίς (που “έφυγε” πρόσφατα από την ζωή) διετέλεσε σύμβουλος του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου και συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ. Μην τρίβετε τα μάτια σας, ορθά διαβάσατε!

Πάμε πάλι στους Αχμέτ, Ιμπραήμ και Ιλκέρ, που μεγάλωσαν μέσα σε ένα τέτοιο οικονομικό περιβάλλον, αδιανόητο για οποιονδήποτε δυτικό. Ερωτώ: Παρά την έλευση του ΔΝΤ, πτώχευσε ποτέ η Τουρκία; Σταμάτησε να εξοπλίζεται με πανάκριβα συστήματα; Ποια άλλη χώρα έχει καταγράψει τόσο αξιοθρήνητους οικονομικούς δείκτες στον πλανήτη, για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα;

Η σημερινή συναλλαγματική ισοτιμία φαίνεται μεγάλη στο μυαλό των Αχμέτ, Ιμπραήμ και Ιλκέρ, όταν και οι τρεις μια ζωή ζουν την απίστευτη κατρακύλα της τουρκικής λίρας; Και οι τρεις γενιές Τούρκων έχουν μεγαλώσει, μαθαίνοντας μεθόδους για να καλύπτονται σε περιόδους έξαρσης του πληθωρισμού και νομισματικής υποτίμησης. Το φαινόμενο δεν το δημιούργησε ο Ερντογάν. προϋπήρχε.

Έκοψε έξι μηδενικά

Ο Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός τον Μάρτιο 2003 μετά από νομικές περιπέτειες. Τo 2005, η συναλλαγματική ισοτιμία ήταν 1.330.000 λίρες το δολάριο. Με πολιτική απόφαση, έκοψε έξι μηδενικά και το επόμενο πρωί ένα δολάριο είχε μόλις 1,33 τουρκικές λίρες! Θα συμφωνήσετε ότι δεν είναι και πολύ μακριά το 2005 για να το έχουν ξεχάσει οι τρεις πρωταγωνιστές της ιστορίας μας! Άλλωστε, τα χαρτονομίσματα των 10 και 20 εκατομμυρίων λιρών που εκδόθηκαν το 1999, αποσύρθηκαν το 2010. Λέτε οι Τούρκοι να ξέχασαν σε μερικά χρόνια τα υπερ-πληθωριστικά τους χαρτονομίσματα;

Η πολιτική απόφαση του Ερντογάν δεν έγινε μονομερώς, αλλά σε συμφωνία με το ΔΝΤ, το διεθνές τραπεζικό σύστημα και με τις ευλογίες των G-20. Όταν ο Ερντογάν ανέλαβε πρωθυπουργός, βρήκε την Τουρκία με ΑΕΠ 314 δισ. δολάρια. Το 2005 πήγε στα 506 δισ. και το 2013 ακούμπησε το 1 τρισ. (957 δισ.$). Στην περίοδο αυτή το δολάριο κινούνταν μεταξύ 1,3 και 1,9 τουρκικές λίρες. Το 2016 ξεκινά η περίοδος στασιμοπληθωρισμού (stagflation) με τα γνωστά αποτελέσματα.

Οι Δυτικοί δεν κατανοούν ότι οι τουρκικές λαϊκές τάξεις μπορεί να δυσαρεστούνται, αλλά θυμούνται ότι έχουν περάσει χειρότερες καταστάσεις! Στη Δύση δεν αντιλαμβάνονται ότι ο “ερντογανισμός” αποτελεί πλέον βαθιά πολιτική κουλτούρα, η οποία δεν συνδέεται μόνο με το Ισλάμ, αλλά και με το εξωτερικό εμπόριο. Μήπως σήμερα οι Τούρκοι εξαγωγείς βγάζουν περισσότερα χρήματα από ποτέ; Ειδικά όσοι έχουν εταιρίες στο εξωτερικό! Γιατί να φέρουν κάποιον που θα αυξήσει τα επιτόκια και θα βάλει τη χώρα ξανά στο ΔΝΤ; Σκέφτηκε κανείς ότι οι τουρκικές τράπεζες είναι καλά κεφαλαιοποιημένες, οπότε δεν ασκούν πίεση στον Ερντογάν; Από τις δυτικές τράπεζες, μόνο η ισπανική BBVA έχει μεγάλη έκθεση, ενώ οι υπόλοιπες έχουν μικρό ελεγχόμενο κίνδυνο.

Εάν λοιπόν τρεις γενιές ψηφοφόρων, συγκρίνουν τον Ερντογάν με τους τελευταίους 20 προκατόχους του και τον θεωρούν καλύτερο, εάν αρκετοί Τούρκοι επιχειρηματίες κερδίζουν σήμερα περισσότερα κι εάν οι ζάμπλουτες ισλαμικές τράπεζες τον θεωρούν ευεργέτη, ποιος θα ρίξει άραγε τον Ερντογάν; Για να φέρουν ποιον άραγε; Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο δεν τον ρίχνει ούτε το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Φοβάται ότι ο διάδοχός του θα επαναφέρει την Τουρκία εκεί που βρισκόταν παλιά. Απλά τον ζορίζουν, αλλά όχι για να τον ανατρέψουν.

Νέα Κίνα θέλει την Τουρκία

Στα χρόνια της κρίσης ο Ερντογάν προσφέρει στους Ευρωπαίους την λύση της δημιουργίας μιας Κίνας στα σύνορά τους, που θα παρέχει τα αγαθά πολύ πιο σύντομα και με πολύ μικρότερο μεταφορικό κόστος! Ούτε παράφρων είναι, ούτε ανορθόδοξος όπως τον παρουσιάζουν. Έχει επιλέξει έναν από τους δύο δρόμους που είχε ως επιλογές και τον ακολουθεί πιστά.

Ακολουθεί τον δρόμο της ανάπτυξης πάση θυσία, της διεύρυνσης της παραγωγικής βάσης με χαμηλά επιτόκια και γνωρίζει ότι το αντίτιμο είναι η θυσία του νομίσματος. Το 2020 μας έλεγαν ότι τελειώνουν τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας. Πέρασαν τρία χρόνια και διαψεύστηκαν όσοι τα έγραφαν διότι ακόμα και χτες, το “ιππικό” του Ερντογάν κατάφερε, έστω και για λίγο χρονικό διάστημα, να ενισχύσει την τουρκική λίρα. Ίσως να έχει λιμνάζοντα συναλλαγματικά αποθέματα εκτός Τουρκίας τα οποία δεν γνωρίζουμε.

Ενώ, λοιπόν, μιλάμε για οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας, τα εμπορικά ισοζύγιά της με Ελλάδα, Ισραήλ και Αίγυπτο όλα αυτά τα χρόνια αυξάνονται υπέρ της Τουρκίας! Και κάτι ακόμα. Όπως βλέπετε παρακάτω, όσο εμείς “πτωχεύουμε” αδιαλείπτως την Τουρκία ο δείκτης του χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης (Borsa Instanbul) κατέγραφε στα τέλη του 2021 ράλι ανόδου από τις 1400 μονάδες στις 1850 (το 2023 έφτασε στις 5.700 μονάδες ενώ μετά τους σεισμούς έπεσε και κινείται στις 4.500 μονάδες).

Το πρόβλημα με το χρηματιστήριο της τουρκίας είναι ότι μετά τους σεισμούς, ο Ερντογάν πρέπει να το ενισχύει και αυτό με ρευστό. Ολα τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχε περίπτωση να πτωχεύσει η Τουρκία. Ομως οι καταστροφικοί σεισμοί αλλάζουν τα πάντα στην πολιτική της Τουρκίας. Κάτι για το οποίο έχω αρθρογραφήσει πολύ πρόσφατα και εξηγώ αναλυτικά για ποιους λόγους οι σεισμοί δεν κατέστρεψαν μόνο τη νοτιοανατολική Τουρκία, αλλά και τον 20ετή σχεδιασμό του Ερντογάν.

Πάντως, το αφήγημα που θέλει τον Ερντογάν να πεθαίνει και την Τουρκία να πτωχεύει, βολεύει μόνο το ελληνικό πολιτικό σύστημα, διότι με το παραμύθι του διπλού θανάτου Έρντογάν και Τουρκίας καταστέλλονται οι ανησυχίες των Ελλήνων για τις επεκτατικές πιέσεις της Άγκυρας. Στα κομματικά ακροατήρια διοχετεύεται εντέχνως η άποψη ότι «δεν αντιδράμε στην επιθετικότητα της Τουρκίας, διότι από μέρα σε μέρα πτωχεύει»! Όσο η Τουρκία δεν πτωχεύει, τόσο τίθεται εν κινδύνω η ασφάλεια της Ελλάδας. Εάν ο Ερντογάν πετύχει τον στόχο του και καταστήσει την Τουρκία μια νέα Κίνα, τότε η Ελλάδα θα καταστεί δορυφόρος της! Αν τελικά πετύχει ο Ερντογάν, τότε θα συγκριθεί με τις θλιβερές επιδόσεις του ελληνικού πολιτικού συστήματος.