Γιατί η ελληνική ναυτιλία είναι στο στόχαστρο της ΕΕ

Ειδικό κλιμάκιο της Κομισιόν αναμένεται, σύντομα, στην Αθήνα με σκοπό τον έλεγχο της τήρησης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και την αναζήτηση τρόπων συνεργασίας με τις ελληνικές αρχές για την καλύτερη εφαρμογή τους. Αν και το κλιμάκιο έχει ήδη επισκεφθεί αρκετά κράτη-μέλη της EE, η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως ιδιάζουσα περίπτωση, επειδή είναι γνωστές οι θεσμικές αδυναμίες δίωξης των κυκλωμάτων ξεπλύματος κεφαλαίων (π.χ. είναι η μόνη χώρα που δεν εισέπραξε αποζημίωση από την HSBC Γενεύης και τις εμπλεκόμενες off-shore εταιρίες, ακόμα και στην εύκολη περίπτωση της λίστας Λαγκάρντ). 

Επιπλέον, την παρούσα περίοδο, γίνεται υπερ-εκμετάλλευση της – ως τώρα νόμιμης – διαδικασίας μεταφοράς ρωσικού πετρελαίου από ελληνικές ναυτιλιακές εταιρίες προς τρίτες χώρες εκτός Δύσης, ενώ διαπιστώνεται και αύξηση των συναλλαγών με χώρες που δεν έχουν υιοθετήσει τις κυρώσεις, όπως η Σερβία και η Τουρκία. Τα μέλη του κλιμακίου της Κομισιόν θα συναντηθούν με στελέχη των υπουργείων Εξωτερικών και Οικονομικών, της Τράπεζας της Ελλάδος, της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και άλλων φορέων.

Η “επιθεώρηση” από το ειδικό κλιμάκιο χρονικά συμπίπτει – τυχαία ή μη – με τις διαβουλεύσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των ΗΠΑ και του G-7 για πιστή εφαρμογή των κυρώσεων και, κυρίως, «την εξουδετέρωση όσων διευκολύνουν την παράκαμψη κυρώσεων». Σε αυτό το πλαίσιο, δίνεται έμφαση σε τρία κεφάλαια της υπόθεσης:

Πρώτον, η Κομισιόν, μέσω της επικείμενης υιοθέτησης του 11ου πακέτου κυρώσεων, είναι πλέον αποφασισμένη όχι μόνον να περιορίσει τη γενικότερη δραστηριότητα των – ελληνικών και άλλων – ναυτιλιακών εταιριών που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο, αλλά και να αποτρέπει την προσέγγιση ύποπτων πλοίων σε ευρωπαϊκούς λιμένες. Προς κατευνασμό των αντιδράσεων, η Κομισιόν δίνει την – κυνική ως ειρωνική – απάντηση ότι, με τις νέες διατάξεις, οι ελληνικές αρχές θα έχουν μικρότερο φόρτο εργασίας, καθώς τα ύποπτα πλοία θα αποφεύγουν να προσεγγίζουν στα λιμάνια της χώρας.

Ωστόσο πρόκειται για ψευδοεπιχείρημα, αφού τα ίδια πλοία θα διασχίζουν τα εθνικά χωρικά ύδατα, οπότε οι ελληνικές αρχές, ούτως ή άλλως, έχουν ευθύνη ελέγχου και δίωξης. Επίσης, αν και δεν υπάρχει αρμοδιότητα πέραν των έξι ναυτικών μιλίων, πρακτικά οι ελληνικές αρχές πάλι θα έχουν – ατύπως – ευθύνη ή και συμφέρον παρακολούθησης της ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο και κρίσιμες περιοχές της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Οι αποφάσεις της Κομισιόν θα προκαλέσουν τριβές μεταξύ των ναυτιλιακών εταιριών και της κυβέρνησης που θα προκύψει μετά τις εκλογές της 25ης Ιουνίου, ενώ δεν πρέπει να παραγνωρίζονται οι επιπτώσεις στην εθνική οικονομία.

Που εστιάζουν ΗΠΑ και ΕΕ

Δεύτερον, με παρότρυνση και της Ουάσιγκτον, η Κομισιόν προτείνει τη διαχείριση των “ακινητοποιημένων” (και όχι “παγωμένων”) κεφαλαίων της κεντρικής τράπεζας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αποσκοπώντας στην ενίσχυση της οικονομίας και στην ανασυγκρότηση της Ουκρανίας. Εκτός από τις πολιτικές και διπλωματικές πτυχές της πρότασης (αναζωπύρωση έντασης μεταξύ Κρεμλίνου και ΕΕ), προκύπτει το σημαντικό νομικό ζήτημα πώς είναι δυνατόν να γίνει διαχείριση κεφαλαίων ενός τρίτου κράτους τα οποία είναι προσωρινά “ακινητοποιημένα” και όχι κατασχεμένα. Αν είχαν παγώσει ή κατασχεθεί θα αντιγράφονταν απλώς τα παλαιότερα μοντέλα μέτρων (κατά Ιράν, Ιράκ, Σερβίας, Βενεζουέλας κ.α.).

Τρίτον, οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον εστιάζουν στην εφαρμογή του 9ου πακέτου κυρώσεων (της 16ης Δεκεμβρίου 2022) για τα αγαθά διττής χρήσης. Μεταξύ άλλων, παρατηρείται ότι συσκευές που περιέχουν συγκεκριμένου είδους “μικροτσίπ” διακινούνται – και μέσω Ελλάδας – προς τα περίχωρα του Βελιγραδίου και της Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια, τα “μικροτσίπ” αφαιρούνται, για να χρησιμοποιηθούν σε ρωσικά οπλικά συστήματα, η παραγωγή των οποίων είχε επιβραδυνθεί, τους τελευταίους μήνες, λόγω των κυρώσεων. Σημειώνεται εξάλλου ότι, μετά τις εκλογές, θα εξεταστεί το ζήτημα νέων αποστολών αμυντικού υλικού από την Ελλάδα προς την Ουκρανία.