Η στάση της Wagner: Απόπειρα πραξικοπήματος ή σκηνοθεσία;

Τι συνέβη με τη Wagner και τον ιδιοκτήτη της; Τί συνέβη με το καθεστώς Πούτιν; Είναι πανίσχυρο ή εύθραυστο; Η πορεία της Wagner από το Ροστώφ προς τη Μόσχα ήταν πραγματικά απειλή για το καθεστώς ή μία απεγνωσμένη και εκ των προτέρων καταδικασμένη ενέργεια; Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ο Πριγκόζιν για τουλάχιστον 2-3 μήνες πυροβολούσε δημοσίως τον υπουργό Άμυνας Σοϊγκού και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Γκερασίμωφ.

Η αιτίαση ήταν πως αυτοί δεν παραχωρούσαν στη Wagner τα όπλα και τα πυρομαχικά που χρειαζόταν για να διεκπεραιώσει επιτυχώς την επιχείρηση κατάληψης του Μπαχμούτ, το οποίο είχε αποκτήσει τεράστια συμβολική σημασία και για τους Ρώσους και για τους Ουκρανούς. Το πιθανότερο είναι ότι το υπουργείο Άμυνας έδινε στη Wagner τα πολύ αναγκαία. Αφενός επειδή έπρεπε να κατανέμει τα όπλα και τα πυρομαχικά, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες σ’ όλο το μέτωπο. Αφετέρου επειδή οι δημόσιες ρητορικές επιθέσεις του Πριγκόζιν είχαν προκαλέσει βαθύ ρήγμα, αν και το δίδυμο Σοϊγκού-Γκερασίμωφ απέφευγε επιμελώς να απαντά και να ρίχνει λάδι στη φωτιά.

Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, ο Ρώσος πρόεδρος είχε αποφύγει να παρέμβει για να τερματίσει τη δημόσια διαμάχη, η οποία δημιουργούσε αρνητική εντύπωση και για τη δική του ηγετική θέση, παρότι ο Πριγκόζιν απέφευγε επιμελώς να στρέφεται και εναντίον του Πούτιν. Προφανώς, η ανοχή του Κρεμλίνου οφειλόταν στο γεγονός ότι η Wagner σήκωνε εκείνες τις ημέρες το μεγάλο βάρος της μάχης για την κατάληψη του Μπαχμούτ, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος. Το Κρεμλίνο, λοιπόν, ήθελε να την αφήσει να τελειώσει τη δουλειά, όπως και συνέβη.

Ο Πούτιν βολευόταν από το γεγονός ότι οι μεγάλες απώλειες της Wagner, επειδή επρόκειτο για μισθοφόρους και μάλιστα κατά κανόνα για φυλακισμένους, δεν είχαν το υψηλό κοινωνικό και κατ’ επέκταση πολιτικό κόστος για το καθεστώς, που θα είχε εάν επρόκειτο για απώλειες στρατευσίμων. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος που το Κρεμλίνο είχε λόγο να τηρεί στάση ανοχής έναντι του Πριγκόζιν.

Η ώρα για ξεκαθάρισμα λογαριασμών

Μετά την κατάληψη του Μπαχμούτ, η Wagner αποσύρθηκε για ξεκούραση. Ήταν η ευκαιρία για ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Ψηφίστηκε, λοιπόν, νόμος ότι οι στρατιωτικές εταιρείες θα υπάγονταν από την 1η Ιουλίου 2023 στον έλεγχο του υπουργείου Άμυνας, το οποίο και μέχρι τότε πλήρωνε τους μισθούς και παραχωρούσε όπλα και πυρομαχικά. Ας σημειωθεί ότι η Wagner, σύμφωνα με τον Πούτιν, έχει εισπράξει δύο δισ. από το ρωσικό κράτος. Ο Πριγκόζιν συνειδητοποίησε ότι η κυβέρνηση τελείωνε την Wagner με ό,τι αυτό σήμαινε για τις δικές του φιλοδοξίες.

Στην πραγματικότητα, το αφεντικό της Wagner είχε δύο επιλογές: Η πρώτη να αποδεχθεί την απώλεια και να παραμείνει με τη μεγάλη δημοφιλία που του είχε προσδώσει η νίκη στο Μπαχμούτ. Η δεύτερη επιλογή ήταν να αντιδράσει δυναμικά, δηλαδή να χρησιμοποιήσει τη Wagner για να εκβιάσει τον Πούτιν, ή ακόμα και να τον ανατρέψει. Λόγω και της εκρηκτικής ιδιοσυγκρασίας του επέλεξε το δεύτερο.

Έτσι, κατέλαβε την έδρα της στρατιωτικής διοίκησης στο Ροστώφ και έστειλε μία ένοπλη μηχανοκίνητη φάλαγγα (υπολογίζεται πάνω από 5.000 άνδρες) στον δρόμο προς τη Μόσχα. Είναι άγνωστο το τι πίστευε ο Πριγκόζιν εκείνες τις ώρες. Πιθανότατα πίστευε ότι η φάλαγγα της Wagner θα πυροδοτούσε διαδηλώσεις εναντίον του καθεστώτος. Ο ίδιος, εξάλλου, είχε καλλιεργήσει το κλίμα με τις επιθέσεις του εναντίον της διεφθαρμένης ελίτ, οι οποίες έβρισκαν σημαντική απήχηση στη ρωσική κοινή γνώμη. Πιθανότατα, πίστευε ακόμα ότι κάποιοι στρατιωτικοί διοικητές με τις μονάδες τους θα προσχωρούσαν στο ιδιότυπο πραξικόπημά του.

Στόχος η ανατροπή του Πούτιν

Αν κρίνουμε, πάντως, από δηλώσεις του εκείνες τις ώρες, σκόπευε να θέσει υπό τον έλεγχό του τη Μόσχα όχι μόνο για να υποχρεώσει τον Πούτιν να ενδώσει στις απαιτήσεις του, αλλά και για να καταλάβει την εξουσία, ανατρέποντάς τον. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι επιχείρησε αγωνιωδώς να επικοινωνήσει με το Κρεμλίνο, αλλά ο Ρώσος πρόεδρος αρνήθηκε να του μιλήσει. Μπορούμε, επίσης, βασίμως να υποθέσουμε πως το αφεντικό της Wagner, όταν ξεκίνησε η στρατιωτική φάλαγγα για τη Μόσχα, δεν πίστευε πως πραγματοποιεί μία ειρηνική διαμαρτυρία. Απόδειξη είναι πως όταν ρωσικά αεροσκάφη έπληξαν την κορυφή της φάλαγγας για να την υποχρεώσουν να σταματήσει, οι άνδρες της Wagner δεν δίστασαν να καταρρίψουν κάποια από αυτά.

Προφανώς, ο Ρώσος πρόεδρος δεν θα επέτρεπε ποτέ η Wagner να φτάσει στη Μόσχα, χωρίς να υπερασπιστεί το καθεστώς του. Είναι ενδεικτικό, όπως προανέφερα, ότι χρησιμοποίησε την αεροπορία για να βομβαρδίσει την αρχή της φάλαγγας και έτσι να στείλει ένα μήνυμα στον Πριγκόζιν και στους άνδρες του. Είναι ασαφές, ωστόσο, εάν ο ίδιος ο Πούτιν ή ίσως μόνο του το δίδυμο Σοϊγκού-Γκερασίμωφ στρίμωξε τον Πριγκόζιν, έχοντας προϋπολογίσει την πιθανή αντίδρασή του, λόγω του τυχοδιωκτικού ταμπεραμέντου του.

Το σενάριο αυτό είναι εύλογο από την άποψη ότι οι εχθροί του Πριγκόζιν έπρεπε να βρουν τρόπο για να τον εκθέσουν στην κοινή γνώμη, αλλά και στο ευρύτερο σύστημα εξουσίας, ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να τον εξουδετερώσουν. Από την άλλη πλευρά, όμως, μία εμφύλια σύγκρουση εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία θα ήταν καίριο πολιτικό κι όχι μόνο πλήγμα για το καθεστώς Πούτιν και συνολικά για τη Ρωσία, ακόμα κι αν τελικώς ο ρωσικός στρατός συνέτριβε τη Wagner.

Ο αιφνιδιασμός του Κρεμλίνου

Επιπροσθέτως, ο τρόπος που εξελίχθηκαν τα γεγονότα δείχνει ότι τουλάχιστον ο Πούτιν δεν είχε υπολογίσει πως ο Πριγκόζιν θα έφτανε στα άκρα. Πιθανόν να πίστευε πως δεν θα τολμούσε να αντιδράσει στρατιωτικά. Η εικόνα που υπήρχε εκείνες τις κρίσιμες ώρες ήταν πως το καθεστώς μάλλον είχε αιφνιδιασθεί, παρά ήταν έτοιμο για καταστολή της στάσης. Γι’ αυτό και επιστρατεύθηκε ως μεσολαβητής ο πρόεδρος της Λευκορωσίας.

Η μεσολάβηση είχε αμέσως επιτυχία, επειδή και ο Πριγκόζιν συνειδητοποίησε γρήγορα ότι ήταν μόνος κι ότι η κίνησή του είχε πάρει πολύ επικίνδυνο δρόμο για τον ίδιο. Έτσι, αποδέχθηκε τη συμβιβαστική λύση που του έδωσε ο Λουκασένκο με κατάληξη να μετακομίσει ένα μεγάλο μέρος της Wagner στη Λευκορωσία, γεγονός που έβγαλε τον Πούτιν στον αφρό. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, πως ορισμένοι στη Δύση βλέπουν μία σκηνοθεσία, με σκοπό η Wagner να ανοίξει το βόρειο μέτωπο στην Ουκρανία, απειλώντας και το Κίεβο.

Αν και τίποτα θεωρητικά δεν αποκλείεται, το σενάριο αυτό δεν στηρίζεται πουθενά, τουλάχιστον από όσα έχουν γίνει γνωστά. Μοιάζει πολύ πιο πιθανόν ότι ο Ρώσος πρόεδρος υπέπεσε στο λάθος που έχουν υποπέσει πολλοί ηγέτες στην Ιστορία: γοητεύθηκε από την ομολογουμένως μεγάλη αποτελεσματικότητα της Wagner με αποτέλεσμα να ξεχάσει ότι δεν μπορείς να στηρίζεσαι σε μισθοφόρους.