Ηλεκτροκίνηση: Η Επίτροπος Μεταφορών Βαλεάν για πόλεμο και πράσινη μετάβαση

«Η σταθερή αύξηση του μεριδίου των οχημάτων μηδενικών εκπομπών στις ταξινομήσεις νέων οχημάτων σε όλη την ΕΕ, φανερώνει ότι ο κλάδος είναι έτοιμος να επιτύχει αποτελέσματα, παρά τις προκλήσεις του συνεχιζόμενου πολέμου», επισημαίνει η Επίτροπος Μεταφορών Αντίνα Βαλεάν, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο SLpress στο πλαίσιο του αφιερώματος μας, για τον εξηλεκτρισμό των οχημάτων.

Λόγω της ιδιότητας της κας Βαλεάν οι ερωτήσεις επεκτάθηκαν και σε άλλους τομείς των μεταφορών, όπως πχ η ναυτιλία. Αναφερόμενη στην από ξηράς ηλεκτροδότηση των πλοίων, τόνισε ότι για «την Ελλάδα υπάρχουν ορισμένες βασικές εξαιρέσεις, ιδίως για τα νησιά. Για παράδειγμα, είπε: δεν απαιτείται επένδυση σε λιμάνι, εάν ένα οχηματαγωγό παραμένει εκεί για λιγότερο από δύο ώρες ή εάν το νησί δεν είναι συνδεδεμένο με το δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας. Δεν θέλουμε να επιβαρύνουμε κι άλλο το δυναμικό της ηλεκτρικής ενέργειας των νησιών».

Η Ευρωπαία Επίτροπος διευκρινίζει εξάλλου ότι «για τους κλάδους στους οποίους η απανθρακοποίηση θέτει σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητά μας σε σύγκριση με χώρες που δεν καταβάλλουν παρόμοιες προσπάθειες, ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα που θέτουμε σε εφαρμογή, θα εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού και θα προστατεύσει τη βιομηχανία της ΕΕ».

Η συνέντευξη με την Ευρωπαία Επίτροπο Μεταφορών

• Πως μπορεί να γίνει πράξη ο εξηλεκτρισμός των μεταφορών στην ΕΕ ενώ συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην εφοδιαστική αλυσίδα, στην προμήθεια κρίσιμων υλών και μετάλλων για την αυτοκινητοβιομηχανία;

Επίτροπος Βαλεάν: Δεν χωρεί αμφιβολία ότι ο αδικαιολόγητος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας διατάραξε τις αλυσίδες εφοδιασμού, επηρεάζοντας διάφορους κλάδους της οικονομίας. Ωστόσο, αυτά τα προσωρινά προβλήματα δεν θέτουν υπό αμφισβήτηση την ανάγκη για ταχεία μετάβαση σε ένα βιώσιμο, ανθεκτικό και προσαρμοσμένο στο μέλλον σύστημα μεταφορών και κινητικότητας. Η απανθρακοποίηση των οδικών μεταφορών αποτελεί βασικό στοιχείο αυτής της μετάβασης, διότι θα μας βοηθήσει να απεξαρτηθούμε από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.

Η απανθρακοποίηση της κινητικότητας ξεκινάει από την απανθρακοποίηση του ενεργειακού μας εφοδιασμού. Για το ζήτημα αυτό, έχουμε μπροστά μας σαφή ορόσημα και ελάχιστους στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) στο συνολικό ενεργειακό μας μείγμα για το 2030 και για αργότερα. Για κλάδους που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν, όπως οι αερομεταφορές και η ναυτιλία, έχουμε θεσπίσει απαιτήσεις για τη σταδιακή μείωση της έντασης άνθρακα των καυσίμων που χρησιμοποιούνται επί των σκαφών. Έτσι, δίνουμε στον κλάδο χρόνο να προσαρμοστεί και να κάνει τις αναγκαίες επενδύσεις, παράλληλα με την αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ που είναι διαθέσιμες στην αγορά της ΕΕ.

Η σταθερή αύξηση του μεριδίου των οχημάτων μηδενικών εκπομπών στις ταξινομήσεις νέων οχημάτων σε όλη την ΕΕ φανερώνει ότι ο κλάδος είναι έτοιμος να επιτύχει αποτελέσματα, παρά τις προκλήσεις του συνεχιζόμενου πολέμου. Προσπαθούμε επίσης να διαφοροποιήσουμε τον εφοδιασμό μας, μεταξύ άλλων και στις κρίσιμες πρώτες ύλες.

Η “Συμμαχία για τους Συσσωρευτές” συγκροτήθηκε πριν από τον πόλεμο, αναγνωρίζοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει τη στρατηγική ανοικτή αυτονομία της. Με το ίδιο σκεπτικό, συγκροτήσαμε τη “Συμμαχία για την Aλυσίδα Aξίας των Ανανεώσιμων Καυσίμων και των Καυσίμων Χαμηλών Εκπομπών Άνθρακα”, για την επαρκή πρόσβαση σε καθαρά καύσιμα – κατά προτεραιότητα – των αεροπορικών και πλωτών μεταφορών, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) του κλάδου των μεταφορών κατά 90% έως το 2050.

• Ποια είναι η επίσημη αναλογία των εκπομπών αερίων κατά τομέα στις μεταφορές συνολικά στην ΕΕ;

Επίτροπος Βαλεάν: Οι οδικές μεταφορές ευθύνονται για περίπου το 76% των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται συνολικά από τον κλάδο των μεταφορών στην ΕΕ, οι πλωτές μεταφορές για περίπου το 15% και οι αεροπορικές μεταφορές για το 8%. Οι σιδηρόδρομοι ευθύνονται για το 0,4% του συνόλου των εκπομπών, ενώ οι μεταφορές μέσω αγωγών, οι επίγειες δραστηριότητες σε αερολιμένες και λιμένες και οι δραστηριότητες εκτός δρόμου ευθύνονται για το 0,5%. Όλες μαζί οι μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών και θαλάσσιων μεταφορών, ευθύνονται για το 26,7% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ.

• Ποιο είναι ο ρόλος των νέων τεχνολογιών, στην πράσινη μετάβαση των μεταφορών;

Επίτροπος Βαλεάν: Οι μεταφορές βρίσκονται στον πυρήνα της επιτυχίας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Συνδέουν πάνω από 440 εκατομμύρια Ευρωπαίους και διασφαλίζουν τη ροή των αγαθών καθ’ όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού. Οι μεταφορές βιώνουν επίσης τις βαθιές επιπτώσεις της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, καθώς ο κλάδος κινείται προς τον στόχο επίτευξης μηδενικών εκπομπών, μέσα από την ανάπτυξη της συνδεδεμένης, συνεργατικής και αυτοματοποιημένης κινητικότητας.

Η επιτάχυνση της εξάπλωσης σημαντικών τεχνολογιών θα διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας κατά τη μετάβαση αυτή. Σκεφτείτε τον αντίκτυπο που θα έχουν τα εναλλακτικά καύσιμα σε κλάδους, όπως οι αερομεταφορές και η ναυτιλία, εν αναμονή εντελώς νέων συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής. Ταυτόχρονα, τα ανοικτά δεδομένα ανοίγουν τεράστιες δυνατότητες για την ψηφιοποίηση, καθώς μπορούν να αποτελέσουν έναν ισχυρό μοχλό πολυτροπικότητας και αποδοτικότητας. Ωστόσο, επί του παρόντος οι δυνατότητες αυτές σε μεγάλο βαθμό μένουν ανεκμετάλλευτες για όλους τους τρόπους μεταφοράς.

Η ΕΕ πρωτοστατεί στα βιώσιμα εναλλακτικά καύσιμα, έχοντας θεσπίσει σαφείς δεσμευτικούς στόχους για να δώσει ώθηση στη διάδοση καινοτόμων καυσίμων και τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών για τα αυτοκίνητα, τα φορτηγά, τα πλοία και τα αεροπλάνα. Επίσης εργαζόμαστε για την προώθηση παρόμοιων φιλοδοξιών σε παγκόσμιο επίπεδο, στο πλαίσιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού και του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας.

Οι προσπάθειες αυτές είναι ζωτικής σημασίας για το άνοιγμα νέων, ταχέως αναπτυσσόμενων αγορών που θα αντικαταστήσουν σταδιακά τα παραδοσιακά ορυκτά καύσιμα και θα απανθρακοποιήσουν όλους τους τρόπους μεταφοράς, διατηρώντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα των μεταφορέων μας. Εμείς στηρίζουμε οικονομικά τα κράτη μέλη για να πραγματοποιήσουν τις αναγκαίες επενδύσεις. Μέσω του Μηχανισμού “Συνδέοντας την Ευρώπη” προωθούμε τη διάδοση ειδικών τεχνολογιών, όπως οι υποδομές επαναφόρτισης και τα ευφυή συστήματα μεταφορών κατά μήκος των διαδρόμων του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών ΤΕΝ-Τ.

Επιπλέον, παρέχουμε στήριξη μέσω του Μηχανισμού Υποδομών Εναλλακτικών Καυσίμων, για τον οποίον υπάρχει μια διαρκώς ανοικτή πρόσκληση υποβολής προτάσεων. Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη έχουν διάφορες δυνατότητες για την υποβολή αιτήσεων και προσβλέπω στην πραγματοποίηση ποιοτικών έργων.

Ωστόσο, το ποιες τεχνολογίες θα αλλάξουν τα δεδομένα δεν είναι κάτι που θα το κρίνουν οι πολιτικοί. Αυτό το γνωρίζει καλύτερα ο ίδιος ο κλάδος. Ο δικός μας ρόλος είναι να θεσπίσουμε το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για να προσφέρουμε κίνητρα για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και επενδύσεις.

Υποστηρίζουμε επίσης την έρευνα και την καινοτομία για τις μελλοντικές τεχνολογίες μέσω του προγράμματος “Ορίζων Ευρώπη”. Έτσι, οι επιστήμονες και οι φορείς καινοτομίας μπορούν να συνεργάζονται για την προώθηση νέων τεχνολογιών, όπως οχημάτων, πλοίων και αεροπλάνων μηδενικών εκπομπών, συστημάτων hyperloop, σιδηροδρόμων υψηλών ταχυτήτων, υδρογονοκίνησης, αυτόματης οδήγησης και τεχνητής νοημοσύνης.

• Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα, για μια δήλωσή σας, πως δηλαδή “θα υποστηρίξουμε την ενσωμάτωση των τρόπων μετακίνησης σε ένα λειτουργικό, πολυτροπικό σύστημα και θα αξιοποιήσουμε πλήρως τα Ευφυή Συστήματα Μεταφορών”;

Επίτροπος Βαλεάν: Πρόκειται για ένα μακροπρόθεσμο έργο, με διάφορες πτυχές επί των οποίων πρέπει να εργαστούμε. Η πρότασή μας για την αναθεώρηση της οδηγίας για τα ευφυή συστήματα μεταφορών θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για βελτίωση της διαθεσιμότητας και της ανταλλαγής δεδομένων στην ΕΕ. Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο συμφώνησαν προσωρινά επί της πρότασης, κάνοντας ένα ακόμη βήμα προς τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών.

Αυτή τη στιγμή ετοιμάζουμε μια νέα νομική πρωτοβουλία για τις πολυτροπικές ψηφιακές υπηρεσίες κινητικότητας, η οποία θα συμβάλει σε πιο ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τους μεταφορείς και τις πλατφόρμες (π.χ. τις εφαρμογές υπηρεσιών κινητικότητας), θεσπίζοντας αρχές για την εμπορική σχέση μεταξύ μεταφορέων και παρόχων ψηφιακών υπηρεσιών. Έτσι, οι επιβάτες θα μπορούν ευκολότερα να βρίσκουν και να συγκρίνουν εισιτήρια για όλα τα μέσα μεταφοράς. Θεωρούμε ότι με την πρωτοβουλία αυτή, η χρήση πολυτροπικών επιλογών μετακινήσεων θα γίνει πιο εύκολη και θα αυξηθεί.

• Η Ευρώπη θα κάνει όσα της αναλογούν, αλλά οι Ευρωπαίοι πολίτες και οι επιχειρήσεις μας δεν θα πρέπει να πληρώσουν το τίμημα για τις παγκόσμιες προσπάθειες για το κλίμα…

Επίτροπος Βαλεάν: Με περηφάνια μπορώ να επιβεβαιώσω ότι η ΕΕ είναι ένας από τους πρωτοπόρους στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο δεν είμαστε οι μόνοι που πραγματοποιούν τη μετάβαση προς τις μεταφορές χαμηλών και μηδενικών εκπομπών.

Στις αερομεταφορές και τη ναυτιλία – δύο πραγματικά παγκόσμιους κλάδους – εργαζόμαστε άοκνα εδώ και χρόνια, ώστε η Ευρώπη να μην είναι η μόνη που θα λάβει μέτρα απανθρακοποίησης. Θέλουμε οι κλάδοι μας να παραμείνουν ανταγωνιστικοί σε παγκόσμιο επίπεδο, μειώνοντας όμως παράλληλα τον κλιματικό τους αντίκτυπο. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός συμφώνησε έναν σαφή στόχο για την επίτευξη καθαρών εκπομπών από τη ναυτιλία έως το 2050 και δεσμεύτηκε ότι θα υιοθετήσει έως το 2025 τα μέτρα που θα μας βοηθήσουν να επιτύχουμε τον στόχο αυτό. Η κίνηση αυτή έρχεται να συμπληρώσει μέτρα που έχουμε ήδη θέσει σε εφαρμογή στην Ευρώπη: την προώθηση των εναλλακτικών καυσίμων μέσω των πρωτοβουλιών Refuel Aviation και FuelEU Maritime.

Εξάλλου όσον αφορά τις οδικές μεταφορές, μέσω της ρύθμισης, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, παρέχουμε στους κατασκευαστές και στους μεταφορείς τη μακροπρόθεσμη βεβαιότητα και τη σταθερότητα που χρειάζονται για να προγραμματίσουν επενδύσεις στις τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών. Τα οχήματα μηδενικών εκπομπών είναι το μέλλον και σε παγκόσμιο επίπεδο παρατηρείται επιτάχυνση της μετάβασης σε αυτά. Το μερίδιο των οχημάτων μηδενικών εκπομπών αυξάνεται και πολλές χώρες εκτός της ΕΕ έχουν θέσει φιλόδοξους και σταδιακά αυξανόμενους στόχους για τα μερίδια των οχημάτων μηδενικών εκπομπών.

Για τους κλάδους, που η απανθρακοποίηση θέτει σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητά μας, σε σύγκριση με χώρες που δεν καταβάλλουν παρόμοιες προσπάθειες, ο “Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα” που θέτουμε σε εφαρμογή θα εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού και θα προστατεύσει τη βιομηχανία της ΕΕ.

• «Ο κανονισμός FuelEU Maritime είναι μια θετική εξέλιξη για την πράσινη μετάβαση της ναυτιλίας, καθώς αναγνωρίζει τον κρίσιμο ρόλο των προμηθευτών καυσίμων για τη διάθεση των απαιτούμενων ναυτιλιακών καυσίμων» υποστηρίζει η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών.
  Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα της μετάβασης για τα πλοία και τον εξηλεκτρισμό τους στα λιμάνια;

Επίτροπος Βαλεάν: Ο κανονισμός “Fuel EU Maritime” θα ρυθμίζει την ένταση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την χρήση ενέργειας επί των πλοίων με τεχνολογικά ουδέτερο τρόπο. Δεν υπαγορεύουμε ποια τεχνολογία πρέπει να εφαρμοστεί, ούτε από πότε.
Αυτό που μετράει είναι η επίτευξη των στόχων. Η χρήση ηλεκτρικής πρόωσης είναι φυσικά ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους συμμόρφωσης, καθώς έχει μηδενικές άμεσες εκπομπές.

Τα ηλεκτρικά και τα υβριδικά οχηματαγωγά πλοία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συγκεκριμένους ναυτιλιακούς τομείς, ιδίως για υπηρεσίες με συχνές, τακτικές διαδρομές. Σε αυτό το τμήμα της αγοράς, ο εξηλεκτρισμός θα έχει λειτουργικά και περιβαλλοντικά οφέλη.

Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, οι μηδενικές άμεσες εκπομπές, η ενοποίηση των συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και πρόωσης επιτρέπουν στα οχηματαγωγά πλοία, να μειώσουν με οικονομικά αποδοτικό τρόπο την ατμοσφαιρική ρύπανση σε περιοχές πυκνής κυκλοφορίας, κοντά σε λιμάνια και σε κατοικημένες περιοχές.

Όσον αφορά τον εξηλεκτρισμό στα λιμάνια, ο κανονισμός για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων (AFIR) ορίζει ότι τα θαλάσσια λιμάνια όπου ετησίως ελλιμενίζονται τουλάχιστον 50 μεγάλα επιβατηγά πλοία, ή 100 πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων πρέπει έως το 2030 να παρέχουν στα εν λόγω σκάφη από ξηράς ηλεκτροδότηση. Η από ξηράς ηλεκτροδότηση μπορεί να εξυπηρετεί ηλεκτρικά οχηματαγωγά και άλλα ελλιμενισμένα πλοία. Θα συμβάλει στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα των θαλάσσιων μεταφορών, αλλά και σε σημαντική μείωση της τοπικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις περιοχές των λιμανιών.

Για την Ελλάδα, υπάρχουν ορισμένες βασικές εξαιρέσεις, ιδίως για τα νησιά. Για παράδειγμα, δεν απαιτείται επένδυση σε λιμάνι εάν ένα οχηματαγωγό παραμένει εκεί για λιγότερο από δύο ώρες ή εάν το νησί δεν είναι συνδεδεμένο με το δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας. Δεν θέλουμε να επιβαρύνουμε κι άλλο το δυναμικό της ηλεκτρικής ενέργειας των νησιών. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τον κανονισμό για τη θέσπιση πλαισίου όσον αφορά την παροχή λιμενικών υπηρεσιών και κοινών κανόνων για τη χρηματοοικονομική διαφάνεια των λιμένων, η από ξηράς ηλεκτροδότηση μπορεί να παρέχεται με διάφορους τρόπους, όπως μέσω παραχωρήσεων.

Δεδομένου ότι η από ξηράς ηλεκτροδότηση αποτελεί για μας προτεραιότητα, διατίθεται χρηματοδοτική στήριξη μέσω διαφόρων μέσων, όπως ο Μηχανισμός “Συνδέοντας την Ευρώπη” τα ταμεία συνοχής και τα περιφερειακά ταμεία. Τα αποτελέσματα των πρόσφατων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο του Μηχανισμού “Συνδέοντας την Ευρώπη” περιλαμβάνουν χρηματοδότηση για την από ξηράς ηλεκτροδότηση σε λιμάνια διαφόρων κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένου του λιμανιού της Ηγουμενίτσας.

Προκειμένου οι επενδύσεις στα λιμάνια να είναι αποδοτικές, η πρωτοβουλία FuelEU προβλέπει τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και τα επιβατηγά πλοία να μπορούν να συνδέονται με από ξηράς ηλεκτροδότηση σε όλα τα λιμάνια που καλύπτει ο κανονισμός για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων AFIR έως το 2030. Για όλα τα υπόλοιπα λιμάνια, τα οποία αποφασίζουν να εγκαταστήσουν από ξηράς ηλεκτροδότηση, τα πλοία θα πρέπει να συνδέονται ως το 2035.