Θα ακούσει o Μπάιντεν το καμπανάκι Κίσινγκερ;

Η επίσκεψη του αρχιτέκτονα της σινοαμερικανικής προσέγγισης Χένρι Κίσινγκερ στο Πεκίνο, λίγο μετά από όταν συμπλήρωσε τα 100 του χρόνια, προκάλεσε δικαιολογημένα το ενδιαφέρον όλων των διεθνών μέσων ενημέρωσης. Ο πρώην Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών έγινε δεκτός από τον ίδιο τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας εγκωμιάζουν τον Κίσινγκερ ως «φίλο» της χώρας και το «κοφτερό σαν ξυράφι» μυαλό του.

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα πρέπει να ξεπεράσουν τις παρεξηγήσεις, να συνυπάρξουν ειρηνικά και να αποφύγουν τη σύγκρουση. Η Ιστορία αλλά και η πραγματικότητα αποδεικνύουν διαρκώς πως ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Κίνα έχουν το περιθώριο να είναι εχθροί… Και οι δύο μεριές πρέπει να δείξουν σοφία. Να επιδιώξουν να εργαστούν μαζί και να συνεργαστούν δήλωσε ο Κίσινγκερ. Να σημειωθεί πως η επίσκεψη του σχεδόν συνέπεσε με ακρίβεια ημέρας, με την ιστορική του επίσκεψη, 52 χρόνια πριν, στο Πεκίνο, τον Ιούλιο του 1971. Επίσκεψη που άνοιξε τον δρόμο για την εξομάλυνση των σχέσεων ΗΠΑ και Κίνας.

Παρά τις τεκτονικές αλλαγές που έφερε στην παγκόσμια σκηνή η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Κίσινγκερ εμμένει στις θέσεις που εκφράζει διαχρονικά: Πως ο Λευκός Οίκος ή θα αποδεχθεί ένα νέο διεθνές σύστημα ισορροπιών ή θα συνεχίσει να κλιμακώνει τις εντάσεις με την Κίνα και την Ρωσία, με συνέπεια να αναδυθεί μία επικίνδυνη κατάσταση. Κατάσταση, που εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, μπορεί να καταλήξει ακόμα και σε πυρηνικό πόλεμο, όπως εμφατικά είχε προειδοποιήσει σε παλαιότερο άρθρο του στο Spectator, με το οποίο προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του Κιέβου.

Εκεί ο Κίσινγκερ υποστήριζε «την επίτευξη της ειρήνης μέσω διαπραγματεύσεων», επισημαίνοντας πως «ο ιστορικός ρόλος της Ρωσίας δεν πρέπει να υποβαθμιστεί». Βέβαια μετέπειτα υποστήριξε την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, όμως αφού προηγηθεί ο τερματισμός της σύγκρουσης, με τον ίδιο να έχει υποστηρίξει πως αυτό μπορεί να επιτευχθεί και με εδαφικές υποχωρήσεις του Κιέβου προς την Ρωσία, κάτι που το Κίεβο απορρίπτει.

Η προειδοποίηση Κίσινγκερ

Εάν κάποιος αναλογισθεί ότι ο κόσμος κινδυνεύει να οδηγηθεί σε έναν ατέρμονα ανταγωνισμό με δεδομένο το ποιoς έχει την προσωρινή υπεροχή, τότε η κατάρρευση της παγκόσμιας τάξης είναι αναπόφευκτη και θα ενσκήψουν τρομακτικά καταστροφικές συνέπειες. Ο αναμφίβολα χαρισματικός Αμερικανός διπλωμάτης προειδοποιεί πως πρέπει να οδηγηθούμε σε ένα καθεστώς αμοιβαίας κατανόησης με την Κίνα, αλλά και την Ρωσία, υπενθυμίζοντας συχνά την περίοδο που προηγήθηκε του Α Παγκοσμίου Πολέμου.

Τότε σε ετήσια βάση κάποιες αντιπαραθέσεις κλιμακώνονταν σε αναφλέξεις και κατασιγάζονταν με πυροσβεστικά κυρίως μέσα, αλλά μία στα Βαλκάνια προκάλεσε μία από τις καταστροφικότερες συρράξεις του προηγούμενου αιώνα. Όμως, η ιδέα της αποδοχής μίας νέας πολιτικής με βασικό κριτήριο την αποτροπή της τακτικής της επιβολής των επιθυμιών των ΗΠΑ σε όποιον κρίνεται σκόπιμο, δεν πρόκειται να επικρατήσει χωρίς τρομερές αντιδράσεις στην Ουάσιγκτον.

Η “σκοτεινή” σταδιοδρομία

Αν μη τι άλλο η σταδιοδρομία του Κίσινγκερ έχει να επιδείξει εμπλοκές σε αιματηρές αναμετρήσεις όπως του Πακιστάν, στην εξέγερση για την ανεξαρτησία του Μπανγκλαντές, με κορυφή του παγόβουνου τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και τους μαζικούς βιασμούς. Παράλληλα παραμένουν οι μνήμες της έμμεσης ανάμειξης των Αμερικανών στην ανατροπή του Αλιέντε στην Χιλή και της υποστήριξής τους προς τον δικτάτορα Πινοσέτ.

Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν σιωπηρά την Ινδονησία στην σφαγή εκατοντάδων χιλιάδων στο εξεγερμένο Ανατολικό Τιμόρ και καθαγιάζουν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο που μεταξύ των άλλων προκαλεί και την δημιουργία ενός κύματος τουλάχιστον 200.000 προσφύγων. Όμως ο άνθρωπος αυτός (αιωνόβιος πλέον) κρούει το “καμπανάκι” για τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας, ενώ η Δύση δεν πρέπει να υποτιμήσει ώριμη πρόταση του για το Ουκρανικό.

Ισορροπία ισχύος

Φυσικά και προ της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι κύκλοι και οι ομάδες εξουσίας στην αμερικανική πρωτεύουσα δεν εμφανίζονταν διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν την πολιτική της μονομερούς εφαρμογής, είτε της σκληρής, είτε της ήπιας προβολής ισχύος και της υιοθέτησης επιθετικών κινήσεων. Ο κυριότερος λόγος είναι ότι έχουν αποδεχθεί πως διαθέτουν την δυνατότητα συντήρησης μίας μονοπολικής παγκόσμιας τάξης, όπως κατά την διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών.

Η άποψή τους μάλλον πρόκειται να αποδειχθεί λανθασμένη, κυρίως λόγω του ότι ιστορικά οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επιθυμούν να αποδεχθούν το γεγονός ότι ο κόσμος μεταβάλλεται και ειδικά όταν οι μεταβολές δεν εξελίσσονται προς όφελός τους. Η συμπεριφορά της κυβέρνησης Μπάιντεν, που συχνά εμφανίζεται να προκαλεί αναίτια την Κίνα, δίνει την εντύπωση πως αγνοεί ότι αναδύεται ένας πολυπολικός κόσμος, οδηγώντας την Κίνα και την Ρωσία να εντείνουν συνεχώς τις προσπάθειες για την εδραίωσή του.

Η προσφυγή σε προσβλητικές εκφράσεις εναντίον των προέδρων Βλαντιμίρ Πούτιν και Σι Τζινπίνγκ, προδίδει μία τάση αμερικανικής ανικανότητας, εάν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι στο απόγειο της ισχύος τους οι ΗΠΑ ποτέ δεν κατέφευγαν σε ρητορική αυτής της μορφής. Οι εσωτερικοί κυβερνητικοί μηχανισμοί αντιλαμβάνονται πως η πρωτοκαθεδρία της χώρας απειλείται σοβαρά, αλλά και πως οι ανταγωνιστές της σε διεθνές επίπεδο δεν προτίθενται να ενδώσουν σε επιθετικές πιέσεις.

Εξάλλου, ένα πρόσθετο πρόβλημα για τις ΗΠΑ πηγάζει από το εάν και κατά πόσον οι σύμμαχοί τους, θα αποδεχθούν την πιθανότητα να τραυματίσουν ανεπανόρθωτα τις σχέσεις τους και την Κίνα, ειδικά μάλιστα σε περίοδο τρομακτικής οικονομικής κρίσης, όπως και εάν θα κινητοποιηθούν με προθυμία σε περιπτώσεις ένοπλων αναφλέξεων σε διάφορα επικίνδυνα σημεία της υδρογείου. Εδώ πολλοί σύμμαχοι των ΗΠΑ δεν το έχουν συγκρουστεί ούτε με την Ρωσία, παρά την εισβολή της στην Ουκρανία: Χαρακτηριστικό παράδειγμα η στάση της Σαουδικής Αραβίας στον OPEC+ και η πρόσφατη κοινή διακήρυξη Ρωσίας και αφρικανικών κρατών, μετά την Σύνοδο στην Αγία Πετρούπολη.

Η προσέγγιση της Ρωσίας

Στην γνωστή συντηρητική διμηνιαία έκδοση που καλύπτει θέματα διεθνούς πολιτικής “The National Interest”, ο εξαιρετικά έμπειρος στον τομέα των αναλύσεων της εξωτερικής πολιτικής Robert Kaplan είχε περιγράψει την Ρωσία με την μορφή ενός δαιμονικού προβλήματος, κυρίως λόγω του ότι δεν υποκύπτει σε πιέσεις που ασκούνται με ήπια ισχύ. Αν και το άρθρο του Kaplan είχε γραφτεί πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Αμερικανός αναλυτής  επεσήμαινε πως οι Αμερικανοί οφείλουν να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην απαγκίστρωση της Ρωσίας από την Κίνα και να εξισορροπήσουν τις σχέσεις τους με την Μόσχα.

Δηλαδή, πρότεινε την αντιστροφή του δόγματος Κίσινγκερ στον Ψυχρό Πόλεμο, όπου είχε οδηγήσει στην προσέγγιση των ΗΠΑ με την μαοϊκή Κίνα, προκειμένου να επιτευχθεί η ανάσχεση της ΕΣΣΔ. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να γίνει κατανοητό πως η πολιτική με λανθασμένες επιθετικές κινήσεις και στόχο την επιβίωση ενός μονοπολικού κόσμου, λειτουργεί τελικά σε όφελος της Κίνας και της Ρωσίας, ειδικά στον τομέα της επιτάχυνσης των πάσης φύσεως συνεργασιών τους. Ο δυτικός κόσμος δεν έχει πλέον την δυνατότητα να περιορίσει δραστικά την οικονομική ισχύ της Κίνας, ούτε την ανάλογη αμυντική της Ρωσίας.

Κίσινγκερ  και… γεωμετρία

Η πρόταση Κίσινγκερ για το Ουκρανικό ακολουθεί την πάγια θέση του προς την κατεύθυνση της αναζήτησης ισορροπιών, με αποδοχή της πραγματικότητας των πολλαπλών πόλων (μένει να δούμε πότε θα γίνει αποδεκτή από την Ουάσιγκτον). Στα προβλήματα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, ο Κίσινγκερ απάντησε το 1973 με το πρότυπο ενός πενταγωνικού παγκόσμιου γεωπολιτικού σχηματισμού, στο οποίο οι ΗΠΑ συνιστούν απλώς μία από τις πέντε κορυφές του, απεμπολώντας το δικαίωμα της πρωτοκαθεδρίας.

Από τις 10 πιθανές τριγωνικές σχέσεις, καθίσταται προφανές πως όχι μόνον το τρίγωνο ΗΠΑ-ΕΕ-Κίνας είναι το ισχυρότερο και ικανότερο για να περιορίσει ασφυκτικά την τότε σοβιετική Ρωσία, αλλά αποκαλύπτει και την διορατικότητα του Κίσινγκερ, αφού με την πάροδο του χρόνου η γεωοικονομική ισχύς των δύο από τους τρείς εταίρους (ΕΕ-Κίνα) αυξάνεται εκθετικά, επιβεβαιώνοντας την ορθότητα του σχεδιασμού του (H. J. Spiro, “Interdependence: A Third Option between National Sovereignty and. Supranational Integration, in Between Sovereignty and Integration”, Groom Helm, 1974).

Ο έμπειρος και οξυδερκής διπλωμάτης, αντιλαμβάνεται τότε πως μετά την κρίση του πετρελαίου και τον άγριο νομισματικό πόλεμο που επικρατεί και έχει καταποντίσει ολόκληρες χώρες την μία κατόπιν της άλλης (έως το 1987 χρεωκοπούν 12 χώρες της Λατινικής Αμερικής, οκτώ της Αφρικής, δύο της Ασίας και δύο της Ευρώπης), παραμένουν πλέον ελάχιστα απόλυτα σταθερές θέσεις στην γεωπολιτική κονίστρα, με την ρευστότητα των γεωπολιτικών συνθηκών ανά τον κόσμο, να δημιουργεί ένα σχετικιστικό πλαίσιο, που επιβάλλει άλλες λύσεις.