Η διεύρυνση των BRICS και η αμερικανική γεωπολιτική τύφλωση

Φέτος συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από την επικράτηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν που οδήγησε στην αποχώρηση των νατοϊκών στρατευμάτων από την χώρα, υπό χαοτικές συνθήκες. Το γεγονός αυτό σηματοδότησε μία ήττα της Δύσης και του ΝΑΤO, όχι μόνο στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και στο γεωοικονομικό και κυρίως στο ηθικό και ιδεολογικό πεδίο. Δύο χρόνια, λοιπόν, μετά η μεγάλη είδηση του φετινού Αυγούστου είναι η ιστορική διεύρυνση των BRICS, όπου προσκλήθηκαν έξι νέα μέλη: Η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράν, η Αργεντινή και η Αιθιοπία.

Με τις ΗΠΑ να οξύνουν την αντιπαλότητα τους με την Ρωσία (ειδικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία) να την συντηρούν με την Κίνα (που έχει αναδειχθεί σε Νο1 στρατηγικό αντίπαλο των ΗΠΑ και κατ’ επέκταση της Δύσης) και τον δυτικό κόσμο να διέρχεται ήδη μια μείζονα και πολυδιάστατη κοινωνικοοικονομική κρίση, δεν υπήρχε καμία πολυτέλεια για άλλες γεωπολιτικές γκάφες.

Όμως, ενώ μαίνεται η νέα φάση αποαποικιοποίησης χωρών της Αφρικής που σηματοδότησε το πραξικόπημα στον Νίγηρα, ήρθε και η διεύρυνση των BRICS που θα περιλαμβάνει χώρες, πάλαι ποτέ ιστορικούς συμμάχους των ΗΠΑ (με την εξαίρεση του Ιράν και της Αργεντινής). Την ίδια στιγμή, πάνω από 30 χώρες ζητούν να ενταχθούν στο κλαμπ των BRICS.

Ο ασιατικός αιών και η Δύση

Η ανάδυση της Κίνας και ευρύτερα της νοτιοανατολικής Ασίας και η δυναμική που διαμορφώθηκε στις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα δείχνουν πως η εκατονταετηρίδα αυτή θα έχει ασιατικό πρόσημο. Επιβάλλεται ένας αναστοχασμός για την γεωπολιτική και γεωοικονομική στρατηγική των ΗΠΑ και της Ευρώπης στον 21ο αιώνα, καθώς διαφαίνεται πως τα αλλεπάλληλα λάθη αρχίζουν να προσλαμβάνουν δραματικό χαρακτήρα.

Ο πολωτικός τρόπος με τον οποίο εγκαινίασε η νέα διοίκηση Μπάιντεν τις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία και την Κίνα (και προ της εισβολής στην Ουκρανία) προκάλεσαν, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ένα νέο “ψυχρό πόλεμο” και στη χειρότερη θα διευρύνουν τις στρατηγικές ήττες της Δύσης. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Αμερικανός πρόεδρος αποκάλεσε τον Κινέζο πρόεδρο «δικτάτορα», ακόμα και λίγο μετά την επίσκεψη Μπλίνκεν στην Κίνα, που επεδίωκε να ισορροπήσει τις ήδη τεταμένες αμερικανοκινεζικές σχέσεις.

Ο δυτικός κόσμος έχει δύο ζητήματα στον 21 ο αιώνα: την εκρηκτική ανάδυση της πολυδιάστατης κινεζικής ισχύος και το ένοπλο πολιτικό Ισλάμ. Η τεράστια γκάφα της Δύσης μετά την πτώση της Σοβιετίας ήταν ότι επιχείρησε να λεηλατήσει και να θέσει υπό την ηγεμονία της τη Ρωσία, η οποία ήταν ο αυτονόητος εταίρος της ενάντια σε αυτούς τους δύο κινδύνους. Η δραματική αυτή στάση οφείλεται κυρίως στη γεωπολιτική θεωρία και το προσωπικό μίσος κατά των Ρώσων του Πολωνο-αμερινακού Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, πρώην συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Αμερικανού προέδρου Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος παρέσυρε τις ΗΠΑ σε μια στενόμυαλη και άγονη στρατηγική με ολέθρια αποτελέσματα.

Έτσι, η Ρωσία οδηγήθηκε στον εθνικισμό, στον αυταρχισμό και ευνοημένη στη δεκαετία του 1990 από τη μεγάλη άνοδο των τιμών του πετρελαίου, ξεχρέωσε 40 δισ. δολάρια. στο ΔΝΤ και επανήλθε με αυτοκρατορικές αξιώσεις στο διεθνές προσκήνιο. Κάπως έτσι χάθηκε η δυνατότητα ενσωμάτωσης της Ρωσίας στους δυτικούς θεσμούς, παρ’ ότι ανήκε πολιτισμικά και ιστορικά στη Δύση. Ήρθε και η εισβολή στην Ουκρανία και έδωσε την χαριστική βολή…

Ουάσινγκτον και αυτοαπομόνωση Δύσης

Με τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγούς πετρελαίου της Μέσης Ανατολής να εντάσσονται στους BRICS, όταν μάλιστα μέχρι πρότινος η αντιπαράθεση του σιϊτικού Ιράν και των σουνιτικών μοναρχικών του Κόλπου επισκίαζε την περιοχή, δημιουργείται ένα γεωπολιτικό σκηνικό που λειτουργεί απομονωτικά για την Δύση.

Σε ό,τι αφορά τις κινήσεις του Πεκίνου, είχε προηγηθεί η στρατηγική συμφωνία Κίνας-Ιράν το 2021, 25ετούς διάρκειας, που περιλαμβάνει κινέζικες επενδύσεις σε κομβικούς τομείς της ιρανικής οικονομίας. Η συμφωνία έχει βαρύνουσα γεωπολιτική και γεωοικονομική σημασία, όχι μόνο γιατί προσθέτει μία ακόμη μεγάλη αγορά στο κινέζικο πορτοφόλι, ούτε γιατί ενοποιείται ο χώρος της ρωσοκινεζικής επιρροής, αλλά διότι λειτουργεί στην κατεύθυνση της απομόνωσης της Δύσης (στον ίδιο δρόμο με την μετέπειτα διεύρυνση των BRICS που ακολούθησε).

Η συμφωνία αυτή είχε έρθει λίγους μήνες μετά τη μεγάλη γεωπολιτική και γεωοικονομική στρατηγική ανατροπή με τη συγκρότηση της Περιφερειακής Ολοκληρωμένης Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης (Regional Comprehensive Economic Partnership, RCEP) από 15 χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού, η οποία καλύπτει το 30% της παγκόσμιας οικονομίας, το 30% της παγκόσμιας κατανάλωσης και στην οποία δεν μετέχουν οι ΗΠΑ.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που αναλυτές διερωτώνται αν η επόμενη μεγάλη συμφωνία της Κίνας είναι με την Τουρκία. Έχει προ πολλού επισημανθεί η αλλαγή στάσης του Ερντογάν έναντι του Πεκίνου, κυρίως σε ό,τι αφορά τους Ουιγούρους μουσουλμάνους της επαρχίας Σιντζιάνγκ. Πολύ ορθά είχε γράψει, σε ανύποπτο χρόνο, ο δημοσιογράφος-αναλυτής Ευθύμιος Τσιλιόπουλος: “Οι Αμερικάνοι φεύγουν από τη Μέση Ανατολή και έρχονται οι Κινέζοι”. Να σημειωθεί πως η εξομάλυνση των σχέσεων Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, που προηγήθηκε της ένταξης τους στους BRICS, επιτεύχθηκε χάρη στην κινεζική διαμεσολάβηση.

Η δημοκρατική υποκρισία

Όπως προαναφέραμε, είναι οφθαλμοφανές ότι έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο σταδιακής απομόνωσης της Δύσης. Είναι η ίδια στρατηγική των ελίτ που απομονώνονται σε αυτόνομες ρεζέρβες στις παγκοσμιοποιημένες μητροπόλεις. Ήδη η τακτική των κυρώσεων κατά της Μόσχας έχει καταστεί άγονη (παρά τα όποια προβλήματα προκάλεσε στην ρωσική οικονομία) και βλέπουμε τις πρώτες ρήξεις στο δυτικό στρατόπεδο.

Η ρωσική και κινεζική απάντηση στην καταγγελτική ρητορική Μπάιντεν περί αυταρχισμού της Ρωσίας και της Κίνας απαντάται με την επωδό πως οι δύο χώρες αντιτίθενται και αποκρούουν τις προσπάθειες, που κάνουν οι ΗΠΑ προς επιβολή του δικού τους είδους δημοκρατίας σε άλλες χώρες, θεωρώντας πως η δική τους δημοκρατία είναι η μόνη σωστή.

Η μεταφορά της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης στο ιδεολογικό επίπεδο θα κριθεί στην αποτελεσματικότητα. Στον οικονομικό τομέα οι “αυταρχικοί” δουλεύουν με σχέδιο που τους βγαίνει, όπως έκαναν και στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η δυτική δημοκρατία τελεί εδώ και τρεις δεκαετίες τουλάχιστον σε μείζονα κρίση, τόσο στο επίπεδο των θεσμών, όσο και των διευρυνόμενων ανισοτήτων.

Η υποκρισία του συστήματος και η υποταγή της πολιτικής στις αγορές προδικάζει, όπως πολλοί θεσμικοί διαμορφωτές της κοινής γνώμης προβλέπουν, πολιτικές αναταραχές. Ας ελπίσουμε πως η αλαζονεία των δυτικών ελίτ που οδήγησε ήδη στη μόχλευση των εθνικισμών και της ακροδεξιάς, δεν θα προκαλέσει και τον εκφασισμό των μαζών και την “παρακμή της Δύσης”…