Μπλε πανσέληνος στο λευκό σπίτι του Άγγελου Σικελιανού

Απόλαυσαν μόνο τον εξωτερικό χώρο του ταπεινού ολόλευκου σπιτιού που έζησε τα τελευταία χρόνια ο Άγγελος Σικελιανός στην Σαλαμίνα, οι επισκέπτες της Μονής Φανερωμένης, συνδυάζοντας την παρουσία τους με την εορτάζουσα γυναικεία Μονή πριν λίγες μέρες. Το σπίτι του Άγγελου Σικελιανού, του μεγάλου μας ποιητή, ανοίγει κατόπιν συνεννόησης και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί περιέχει προσωπικά αντικείμενα του αφού εκεί έζησε από το 1930 και μετά.

Όσοι δεν το έχετε επισκεφθεί μπορείτε να το συνδυάσετε με την επικείμενη μεγαλειώδη εκδήλωση του Λαογραφικού Μουσείου και της βιβλιοθήκης της Σαλαμίνας τα “Σικελιανά 2023”, ενός θεσμού που ζωντανεύει για 4η χρονιά στις 31 Αυγούστου, με την φετινή διπλή “μπλε πανσέληνο”.

Είναι μια ρομαντική και τρυφερή εκδήλωση που εστιάζει στην ανθρώπινη πλευρά του ποιητή, την αλληλογραφία του “Άγγελου στην Άννα” σε συνδυασμό με μουσικό-θεατρικό δρώμενο, με λυρικότητα και γίνεται ακριβώς στο χώρο του σπιτιού με θέα την θάλασσα και φόντο τον ανοικτό ορίζοντα και το φεγγάρι.

Για την προεργασία της βραδιάς αυτής, αλλά και την πιο συστηματική καθιέρωση των Σικελιανών μας μίλησε η πρόεδρος του Λαογραφικού Μουσείου και της Βιβλιοθήκης του Δήμου Σαλαμίνας αεικίνητη κ. Λίτσα Διγενάκη, καλώντας τον κόσμο σ αυτό το μουσικοθεατρικό αναλόγιο, που γίνεται με σύμπραξη ντόπιων καλλιτεχνών και συντελεστών που προάγουν το έργο του Άγγελου Σικελιανού.

Το σπίτι του Άγγελου Σικελιανού

Το συγκεκριμένο σπίτι που ήταν αρχικά λεμβαρχείο και ανήκε στην ανδρική τότε Μονή Φανερωμένης, παραχωρήθηκε από το Μοναχό Αμβρόσιο στον Σικελιανό μετά την γνωριμία τους κατά την παραμονή του σε κελί της μονής και την υπερκόσμια προσωπικότητα του, ενώ αποτέλεσε σημείο συνάντησης και συνεργειών με πνευματικούς ανθρώπους της εποχής που ερχόταν στην Σαλαμίνα, όπως τον Κωστή Παλαμά, τον Τέλλο Άγρα κ.α. Ειδικότερα, ανατρέχοντας στο χθες, βλέπουμε ότι ο Άγγελος Σικελιανός έρχεται για πρώτη φορά στη Σαλαμίνα γύρω στο 1930. Τον φέρνει ένας αγαπημένος του φίλος, ο Σαλαμίνιος ποιητής Ανδρέας Σαλτάρης (1914-1946).

Στο μοναστήρι της Φανερωμένης θα του γνωρίσει τον μοναχό Αμβρόσιο, ένα πρόσωπο του οποίου η μοίρα ήταν δεμένη με τη μονή – είναι χαρακτηριστικό πως ήταν ο μόνος που δεν την εγκατέλειψε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά ούτε και όταν, λίγο πριν από την Απελευθέρωση, τον Ιούλιο του 1944, η μονή έγινε γυναικεία. Οι δύο άντρες αναπτύσσουν στενή φιλία και το 1933 ο Αμβρόσιος παραχωρεί στον Άγγελο Σικελιανό το συγκεκριμένο σε σπίτι, όπου μένει μέχρι το τέλος της ζωής του. Μετά εγκαταλείπεται στον πανδαμάτορα χρόνο που αφήνει έντονα τα αποτυπώματα του…

Η αναστήλωση του οικήματος θα γίνει επί δημαρχίας Βαγγέλη Αγαπίου το 2006. Ήταν το κίνητρο να διασωθεί αυτός ο χώρος που στο ενεργητικό του είχε διαφορετικές χρήσεις. Παλαιότερα, όπως μας πληροφορεί η ιστοσελίδα του Δήμου Σαλαμίνας, εκεί υπήρχε ένας από τους δέκα ανεμόμυλους του νησιού.

Το 1878 με τη μεταφορά του Ναυστάθμου από τον Πόρο, στον όρμο της Φανερωμένης, έφτιαξαν ένα μικρό οίκημα από τις πέτρες του ανεμόμυλου, το οποίο χρησίμευσε ως Διοικητήριο, μέχρι το 1881, όπου ο Ναύσταθμος μεταφέρθηκε στον Όρμο Παλουκίων, στην σημερινή του θέση. Στη συνέχεια ο κάτω χώρος του μικρού οικίσκου χρησιμοποιήθηκε από το μοναστήρι ως αρσανάς και ο επάνω χώρος ως ησυχαστήριο ενός μοναχού της μονής.

Ο Άγγελος Σικελιανός σ εαυτό το σπίτι εμπνεύστηκε πολλά ποιήματα του, που συνθέτουν και το σημαντικότερο έργο της ζωής του. Το σπίτι αυτό στέγασε επίσης την αγάπη και την ευτυχία του Άγγελου και της Άννας Καμπανάρη από το 1938 έως το τέλος του 1949. «Πέρυσι είχαμε μια πιο επιστημονική και λογοτεχνική προσέγγιση στο έργο του Σικελιανού με την παρουσία δύο επίτιμων πρέσβεων και ποιητών που ανίχνευσαν εμβαθύνοντας μονοπάτια του ποιητικού λόγου και της προσωπικότητας του Σικελιανού ενώ φέτος τον προσεγγίζουμε με μια πιο τρυφερή και ρομαντική ματιά» θα πει η κ. Διγενάκη.

Ένα μικρό μουσείο

Μετά την αναστήλωση του σπιτιού στην παραλία Φανερωμένη το 1991 η Άννα Σικελιανού διέθεσε προσωπικά τους αντικείμενα για να γίνει ένα μικρό μουσείο. Το μεγάλο μουσείο του Σικελιανού είναι στην Λευκάδα την γενέτειρα του και στήθηκε με την στήριξη της Τράπεζας Πειραιώς.

Στο “χώρο μνήμης”, όπως ονομάζεται στην Σαλαμίνα και τελεί υπό την ευθύνη της εφορίας Νεωτέρων μνημείων υπάρχουν διάφορα εκθέματα όπως: έπιπλα, επιστολές, φωτογραφικό υλικό, καθώς και άλλα αντικείμενα του ζευγαριού. Είναι ο χαρακτηριστικός αργαλειός με τον οποίο έκανε και την ρόμπα νύκτας του Σικελιανού η δεύτερη σύζυγος του, τα ρούχα και προσωπικά αντικείμενα το σιδερένιο κρεββάτι τους, το τηλέφωνο της πρώτης συζύγου Eva Palmer, γυναικείες βούρτσες κοσμηματοθήκες κλπ.

Όπως σημειώνει η Μαρία Μπούτση «Το σπίτι στέκει εκεί ορθό ανάμεσα στη μαγεία της φεγγαρόλουστης θάλασσας και στο γαλάζιο του ουρανού, για να θυμίζει στους ανθρώπους του νησιού τον Άγγελο και την Άννα που τόσο αγάπησαν και λάτρεψαν και τους έκλεισαν για πάντα μέσα στις καρδιές τους».

Συμπληρωματικά, με αφορμή το αφιέρωμα στις 31 Αυγούστου στη Σαλαμίνα, υπενθυμίζουμε ότι ο Λευκαδίτης ποιητής Άγγελος Σικελιανός (1884 – 1952) πολυπράγμων ως ποιητής, ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας άφησε σαν παρακαταθήκη ένα πλούσιο έργο που διακρίνεται από πρωτοτυπία, ξεχωριστό ύφος γραφής, έντονο λυρισμό, ιδιαίτερη ματιά, προσωπική έκφραση και μεστό γλωσσικό πλούτο. Δεν είναι τυχαίο ότι προτάθηκε πέντε φορές για Νόμπελ λογοτεχνίας.

Παρουσίαση του βιβλίου λόγου και γραφής 

Ευτυχής συγκυρία εκείνη τη μέρα θα είναι η πρώτη αναφορά-παρουσίαση του βιβλίου λόγου και γραφής του Σικελιανού, που θα λειτουργεί ως εγχειρίδιο σε μαθητές Γυμνασίων και ολοκληρώθηκε με την επιμέλεια και δημιουργική έμπνευση της Ισιδώρας Μπίλλια, διευθύντριας του Γυμνασίου Αμπελακίων και άλλων συνεργατών της, το οποίο θα προσφερθεί το Σεπτέμβρη με την έναρξη του σχολικού έτους στους μαθητές του Πειραιά και της Σαλαμίνας.

Θα είναι μια εύχρηστη κι ενδιαφέρουσα τεχνική προσέγγισης στο μεγάλο λογοτέχνη που θα γνωρίζουν οι μαθητές και θα συνδέονται με τον χώρο μια και το σπίτι αποτελεί τοπόσημο. Είναι από τις εύστοχες κι αξιέπαινες πρωτοβουλίες που προορίζεται για εκπαιδευτική χρήση και είναι στη διάθεση κάθε μορφωτικού φορέα για τα εκπαιδευτικά προγράμματα με τίτλο “Σαλαμίνα οικία Άγγελου Σικελιανού στο δρόμο της εκπαίδευσης και στο χωράφι της δημιουργικής γραφής”. Εν αναμονή… Οι επισκέπτες και συμμέτοχοι στην εκδήλωση θα πάρουν μια γεύση από την παρουσίαση του εντύπου από power point.

Συμπληρωματική χρήσιμη πληροφορία για όσους επισκεφθείτε την Σαλαμίνα, και ενδιαφερθείτε για ξενάγηση στο σπίτι του Άγγελου Σικελιανού, να επικοινωνήσετε στο τηλέφωνο 2132027316 (9π.μ.-2μ.μ.)