Καρατομήθηκε ο Κινέζος υπουργός Άμυνας;

Ένα μυστήριο γύρω από την τύχη του Λι Σανγκφού εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις αναταράξεις στη νέα σύνθεση του κύκλου του προέδρου Σι Τζινπίνγκ μερικούς μόνο μήνες μετά την έναρξη της τρίτης θητείας του. Ο Κινέζος υπουργός Άμυνας δεν έχει εμφανιστεί δημόσια για περισσότερες από δύο εβδομάδες, με μια σταθερή ροή αναφορών που υποδηλώνουν ότι η τέταρτη υψηλότερη στρατιωτική προσωπικότητα της Κίνας είναι απλά ο τελευταίος κορυφαίος αξιωματούχος του Κομμουνιστικού Κόμματος που εκδιώχθηκε ξαφνικά από τα ανώτατα κλιμάκια.

Ο αρχηγός Άμυνας βρίσκεται υπό έρευνα για διαφθορά που σχετίζεται με την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού, ανέφερε το Reuters την Παρασκευή, επικαλούμενο έναν περιφερειακό αξιωματούχο ασφαλείας και τρία άτομα σε άμεση επαφή με τον κινεζικό στρατό. Αυτό ακολουθεί μια προηγούμενη αναφορά ότι ο Λι ακύρωσε τη συμμετοχή του σε μια ετήσια συνάντηση με τους Βιετναμέζους αξιωματούχους επί θεμάτων άμυνας την περασμένη εβδομάδα. Το Πεκίνο επικαλέστηκε πρόβλημα υγείας, δήλωσαν δύο Βιετναμέζοι αξιωματούχοι, σύμφωνα με το Reuters.

Ο Λι έλειπε επίσης από την συνεδρίαση της επταμελούς Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής (CMC), του ανώτατου οργάνου λήψης στρατιωτικών αποφάσεων, στο οποίο προεδρεύει ο πρόεδρος Σι. Επίσης, δεν παρευρέθηκαν ο στρατηγός Λιου Ζενλί, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου και ο στρατηγός Ζανγκ Γιουζιά, έμπιστος του Σι και πρώτος αντιπρόεδρος της εν λόγω Επιτροπής. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ιαπωνία, και ακραιφνής πολέμιος του κινεζικού καθεστώτος, Ραμ Εμμάνουελ, έγραψε στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X ότι ο Λι δεν είχε επίσης εμφανιστεί σε μια συνάντηση με τον αρχηγό του Ναυτικού της Σιγκαπούρης.

Η εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Μάο Νινγκ είπε ότι «δεν είχε πληροφορίες» όταν ρωτήθηκε σχετικά με την απουσία του Λι. Το Υπουργείο Εξωτερικών του Βιετνάμ επίσης δεν σχολίασε την απουσία. Το δε υπουργείο Άμυνας της Κίνας δεν έχει, μέχρι στιγμής σχολιάσει το θέμα. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν δήλωσε την περασμένη Παρασκευή ότι δεν ξέρει για την κατάσταση του Κινέζου υπουργού Άμυνας. Οι Financial Times είχαν γράψει ότι η Ουάσινγκτον πιστεύει πως ο Λι παύθηκε και βρίσκεται υπό έρευνα.

Οι απουσίες του Σι

Η πτώση του υπουργού Άμυνας μετά την ανεξήγητη εκκαθάριση άλλων κορυφαίων στελεχών της Κίνας. Αυτές οι κινήσεις έχουν πυροδοτήσει φόβους επενδυτών ότι αλλάζει η πολιτική του προέδρου, γεγονός που μαζί με την συσκότιση για τις εξελίξεις στα ηγετικά κλιμάκια, δημιουργούν την εντύπωση ότι η Κίνα γίνεται ασταθής, την ώρα που επιδιώκει να προσελκύσει ξένα κεφάλαια για να ανακόψει την επιβράδυνση της οικονομίας της.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν την επανεκλογή του Σι για τρίτη θητεία προσθέτουν στην υπάρχουσα αβεβαιότητα και δημιουργούν ανησυχία για κυβερνήσεις και οικονομικές οντότητες που συνεργάζονται με την Κίνα. Η εξαφάνιση του Λι τροφοδοτεί εικασίες σχετικά με τις εξελίξεις εντός της ηγεσίας του ΚΚΚ, πράγμα που ενισχύει αυτές τις ανησυχίες. Η αβεβαιότητα δεν είναι ένδειξη ότι ο Σι αντιμετωπίζει προκλήσεις στην εξουσία του, αλλά εγείρει ερωτήματα για τις προθέσεις του Πεκίνο στην παρούσα φάση.

Η απόφαση του Σι να μη συμμετάσχει για πρώτη φορά στην σύνοδο κορυφής των G20 το περασμένο Σαββατοκύριακο ήλθε μετά την απουσία του από την σύνοδο κορυφής των BRICS, τροφοδοτώντας φήμες. Ο Μπάιντεν, μάλιστα, είπε ότι η απουσία του Κινέζου ηγέτη οφείλεται στο ότι είχε επείγουσες ασχολίες στην Κίνα. Αυτά τα σχόλια ήρθαν μετά από σειρά ασυνήθιστων γεγονότων στην κινεζική πολιτική.

Ο πρόεδρος Σι έχει παγιώσει την εξουσία του και τοποθετεί έμπιστούς του σε κομβικές θέσεις. Ο Λι δεν έχει ιστορικό αντιθέσεων με τον Σι. Ως μηχανικός αεροδιαστημικής είναι μέρος του λεγόμενου Cosmos Club, στο οποίο ο Σι έχει δώσει ώθηση σε μια προσπάθεια να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ σε τεχνολογικές ικανότητες. Παρόλα αυτά, τέτοιες επιλογές δεν έχουν προστατεύσει ανερχόμενα αστέρια της Κίνας από τις εκκαθαρίσεις του Σι.

Ας σημειωθεί ότι στο κινεζικό σύστημα, ο υπουργός Άμυνας θεωρείται πολύ λιγότερο ισχυρός από τον υπουργό Άμυνας στη Δύση. Η θέση αυτή στην Κίνα έχει ουσιαστικά διπλωματικό και τελετουργικό ρόλο, χωρίς άμεση διοίκηση. Ακόμα και έτσι, όμως, ο Λι είναι μεταξύ των έξι ανωτάτων στρατιωτικών αξιωματούχων και ένας από τους πέντε κρατικούς συμβούλους, μια θέση που ξεπερνάει άλλους υπουργούς.

Σημαίνουσες καρατομήσεις

Ο πρόεδρος Σι αντικατέστησε τον υπουργό Εξωτερικών Τσιν Γκανγκ μετά από μόλις επτά μήνες θητεία (διεθνή δημοσιεύματα την αποδίδουν σε εξωσυζυγική σχέση του Γκανγκ). Στα τέλη Ιουλίου, ο Τομέας Ανάπτυξης Εξοπλισμού εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία ζητούσε καταγγελίες για διεφθαρμένες πρακτικές στις προμήθειες που χρονολογούνται από το 2017, όταν ο που ο Λι ήταν υπεύθυνος για τις εξοπλιστικές προμήθειες. Για την ακρίβεια κατείχε τη θέση από τον Σεπτέμβριο 2017 έως το 2022, αν και η κυβέρνηση δεν έχει δώσει καμία ένδειξη ότι είναι ύποπτος. Η έρευνα που διεξάγεται συνέπεσε με την απόφαση του Σι το καλοκαίρι να εκκαθαρίσει δύο στρατηγούς που ηγούνται των άκρως απόρρητων διαστημικών δυνάμεων και του πυρηνικού οπλοστασίου, επίσης χωρίς εξήγηση.

Ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός είναι η ένοπλη πτέρυγα του κυβερνώντος Κομμουνιστικού Κόμματος και –σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Πενταγώνου για τον στρατό της Κίνας– «δεν υπηρετεί άμεσα το κράτος, αλλά βρίσκεται μάλλον υπό τον άμεσο έλεγχο του κόμματος». Καθώς ο Λι ανέβαινε τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας, προφανώς είχε ελεγχθεί για τη νομιμοφροσύνη του στο κόμμα και στον πρόεδρο Σι.

Στον Στρατό υπάρχουν πολιτικοί επίτροποι, δηλαδή κομμισάριοι, που πλαισιώνουν την διοικητική ιεραρχία. Αυτοί είναι επιφορτισμένοι με τη διασφάλιση της πίστης, της ενότητας και του ηθικού. Από τότε που έγινε πρόεδρος της Ανωτάτης Στρατιωτικής Επιτροπής, ο Σι έχει «εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τον έλεγχο του Κόμματος επί του Στρατού», σημειώνει έκθεση του Πενταγώνου (Νοέμβριος 2022). Αυτό προσθέτει ένα επιπλέον στρώμα αδιαφάνειας πέρα από το σύνηθες στρατιωτικό απόρρητο.

Οι κινεζικές ένοπλες δυνάμεις είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στον κόσμο και εκσυγχρονίζεται με ταχύ ρυθμό. Καθώς αναπτύσσει νέα όπλα, αλλάζει και το σύστημά τους. Δημιουργούνται τα τελευταία χρόνια νέες ενοποιημένες περιφερειακές διοικήσεις και μια Στρατηγική Δύναμη Υποστήριξης για την κάλυψη των αναγκών στο διάστημα και στον κυβερνοπόλεμο. Η εξαφάνιση του Λι έχει εγείρει ερωτήματα αν γίνονται παρεμβάσεις στο όνομα της εσωτερικής ασφάλειας.

Ανησυχίες στον Στρατό

Όλα αυτά πιθανόν να δημιουργήσουν φόβο και αβεβαιότητα στο στρατιωτικό, αλλά και στο πολιτικό σύστημα της Κίνας, που θα μπορούσαν να παραλύσουν τον μηχανισμό λήψης αποφάσεων. Ίσως γι’ αυτό ο Σι την περασμένη εβδομάδα ζήτησε «ενότητα, ασφάλεια και σταθερότητα» εντός του Στρατού κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας του στα βορειοανατολικά της Κίνας.

Ο υπουργός Άμυνας Λι έκανε την τελευταία του δημόσια εμφάνιση στις 29 Αυγούστου, όταν εκφώνησε κεντρική ομιλία στο 3ο Φόρουμ Ειρήνης και Ασφάλειας Κίνας-Αφρικής στο Πεκίνο. Ταξίδεψε επίσης στη Ρωσία και τη Λευκορωσία στα μέσα Αυγούστου. Οι ΗΠΑ του είχαν επιβάλει κυρώσεις το 2018 για αγορά όπλων από τη Ρωσία. Έκτοτε, η Κίνα αρνήθηκε να πραγματοποιήσει στρατιωτικές συνομιλίες ανώτατου επιπέδου με τις ΗΠΑ σε επίπεδο υπουργών Άμυνας. Αυτή η έλλειψη επικοινωνίας έχει εγείρει ανησυχίες για ένα ατύχημα που ενδέχεται να πυροδοτήσει σύγκρουση. Η αναταραχή στις πυραυλικές δυνάμεις της Κίνας, πάντως, θα μπορούσε να μειώσει τη στρατιωτική ετοιμότητα της Κίνας.

Δεδομένης της ασάφειας, τα βλέμματα είναι στραμμένα σε μια διεθνή διάσκεψη για την ασφάλεια τον Οκτώβριο, στην οποία ο Λι θα ήταν ο επίσημος οικοδεσπότης. Εάν δεν εμφανιστεί στο Φόρουμ Xiangshan, τη μεγαλύτερη εκδήλωση προβολής της αμυντικής διπλωματίας του Πεκίνου, θα σημαίνει ότι έχει τεθεί υπό έρευνα. Η Κίνα έχει προγραμματίσει να πραγματοποιήσει το φόρουμ στο δεύτερο μισό του Οκτωβρίου, αλλά δεν έχει στείλει ακόμα προσκλήσεις, πράγμα αφύσικο για τις κινεζικές συνήθειες.

Το Φόρουμ Xiangshan, που είναι το κινεζικό αντίστοιχο του “Διαλόγου Shangri La”, είναι μια διάσκεψη υψηλού επιπέδου, μέσω της οποίας η Κίνα πραγματοποιεί διεθνείς συνομιλίες για θέματα άμυνας και ασφάλειας. Όταν το φόρουμ πραγματοποιήθηκε για τελευταία φορά δια ζώσης το 2019, συμμετείχαν περισσότεροι από 530 στρατιωτικοί αξιωματούχοι και μελετητές, συμπεριλαμβανομένων υπουργών Άμυνας από 23 χώρες. Ο Κινέζος υπουργός Άμυνας κάνει την κεντρική ομιλία στο φόρουμ και συναντάται με αντιπροσωπείες. Οπότε η προσοχή όλων είναι σήμερα στραμμένη εκεί.