Τα προγράμματα “Εξοικονομώ” – Ιστορικό και ακτινογραφία

Η τελευταία έκθεση της “Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή” του ΟΗΕ, επιβεβαιώνει ότι «οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το κλίμα». Με αυτό το δεδομένο, για να συμβαδίσουν όλες οι χώρες με το σενάριο NZE (Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών) έως το 2050, πρέπει να θεσπίσουν ενεργειακούς κώδικες μηδενικών εκπομπών άνθρακα και για κτίρια-κατοικίες μέχρι το 2030, το αργότερο. Yπάρχουν και φωνές, πχ. μελέτη Research in Astronomy and Astrophysics, που υποστηρίζουν ότι για την κλιματική αλλαγή ευθύνεται ο ήλιος και όχι οι εκπομπές CO2 απότοκο ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Σήμερα, όπως μας πληροφορεί ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, «περισσότερες από 110 χώρες δεν διαθέτουν υποχρεωτικούς ενεργειακούς κώδικες ή πρότυπα κτιρίων (αναφορά στο 2022), γεγονός που σημαίνει ότι κατασκευάστηκαν πάνω από 2,4 δισεκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα επιφάνειας, χωρίς να πληρούνται οι απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης». Τα κτίρια στην ΕE των 27, με βάση τα στοιχεία της Κομισιόν, ευθύνονται για περίπου το 40% της κατανάλωσης ενέργειας και το 36% των εκπομπών CO2, καθιστώντας τον τομέα αυτό, τον μοναδικό μεγαλύτερο καταναλωτή ενέργειας στην Ευρώπη.

Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ ενέκρινε μια αναθεώρηση της οδηγίας για την «ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (EPBD) το 2023» που ορίζει υψηλότερα πρότυπα ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης, με χρονοδιαγράμματα και προθεσμίες για την επίτευξή των στόχων μηδενικών εκπομπών: για όλα τα νέα δημόσια κτίρια από το 2026 και για όλα τα νέα κτίρια από το 2028.

Σύμφωνα με την εκτίμηση επιπτώσεων της Κομισιόν, «η ανακαίνιση κτιρίων, θα πρέπει να “τρέχει” κατά μέσο όρο με 3% ετησίως, ώστε να επιτευχθούν οι φιλοδοξίες της ΕE για την ενεργειακή απόδοση, με οικονομικά αποδοτικό τρόπο». Λαμβάνοντας υπόψη ότι «κάθε αύξηση 1% στην εξοικονόμηση ενέργειας μειώνει τις εισαγωγές φυσικού αερίου κατά 2,6 %, οι (σαφείς) φιλοδοξίες για ανακαίνιση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος έχουν μεγάλη σημασία».

Επιπλέον «οι προσπάθειες για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων θα συμβάλουν και στην δημιουργία θέσεων εργασίας στην ΕΕ, κυρίως σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις». Οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση «τονώνουν ιδίως τον κατασκευαστικό κλάδο, ο οποίος παράγει περίπου το 9% της ΑΕΠ της Ευρώπης και κρατά 18 εκατομμύρια άμεσες θέσεις εργασίας». Η ανακαίνιση των υφιστάμενων κτιρίων, «μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση, καθώς θα μπορούσε να μειώσει τη συνολική κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ κατά 5-6% και τις εκπομπές CO2 κατά περίπου 5%». Επί του παρόντος «μόνο το 1% περίπου του κτιριακού αποθέματος ανακαινίζεται κάθε χρόνο».

Αναθεώρηση ΕΣΕΚ

Προκειμένου να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος της κλιματικής ουδετερότητας, αναθεωρήθηκε και το Εθνικό μας Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ): Για τους ενδιάμεσους κλιματικούς στόχους, για τα έτη 2030 και 2040, ορίζεται η μείωση των καθαρών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% και 80%, αντίστοιχα, σε σύγκριση με τα επίπεδα του έτους 1990.

Ο στόχος για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον κτιριακό τομέα στη χώρα μας έως το 2030, είναι: «Ανακαίνιση του 15% των κατοικιών ή αντικατάσταση από νέα κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Ο συνολικός αριθμός κτιρίων που πρέπει να ανακαινιστούν υπολογίζεται σε περίπου 600.000». Όπως προβλέπεται από τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές, «πρέπει να αναβαθμίζονται ενεργειακά κάθε χρόνο περισσότερα από 10.000 τετραγωνικά μέτρα». Σημειώνεται ότι «το 55% των κτιρίων με χρήση κατοικίας, έχει κατασκευαστεί πριν από το 1980, δηλαδή είναι θερμομονωτικά απροστάτευτο».

«Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος μείωσης των θερμικών αναγκών των κτιρίων», όπως υποστηρίζουν εμπειρογνώμονες του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, είναι οι «φάκελοι υψηλής απόδοσης» (τα μέρη ενός κτιρίου που χωρίζουν τον εσωτερικό από τον εξωτερικό χώρο, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών τοίχων, των θεμελίων, της στέγης, των παραθύρων κ.λπ.). «Σε σύγκριση με άλλες λύσεις, η επιλογή της δομής περιβλήματος και των υλικών είναι ιδιαίτερα σημαντική δεδομένης της μεγάλης διάρκειας ζωής των κτιρίων και του κόστους κατασκευής».

Τα προγράμματα “Εξοικονομώ” 

Τα προγράμματα “Εξοικονομώ” –χρονολογούνται πριν το 2010 αλλά επισήμως με καταχωρημένα στοιχεία καταγράφονται από εκείνη την χρονιά– έχουν ως στόχο «την προώθηση της εθνικής και ενωσιακής πολιτικής για την εξοικονόμηση ενέργειας, μέσω της αναβάθμισης της ενεργειακής κλάσης των κατοικιών». Τα προγράμματα του υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας που αυτή τη στιγμή “τρέχουν” είναι: το “Εξοικονομώ-Αυτονομώ” το “Εξοικονομώ 2021”, το “Εξοικονομώ 2023”, το “Εξοικονομώ-Ανακαινίζω για Νέους” και ετοιμάζεται το “Εξοικονομώ-Επιχειρώ” άμεσα.

Το “Εξοικονομώ 2023” εντάσσεται «στα εμβληματικά έργα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με τον συνολικό προϋπολογισμό να ανέρχεται στα 300.000.000 ευρώ, από τα οποία διατίθενται 60.000.000 ευρώ αποκλειστικά για ευάλωτα νοικοκυριά, με στόχο την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας». Τα “Εξοικονομώ” είναι προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά χρειάζονται πολλά ακόμα να γίνουν. «Δεν φτάνουν μόνο αυτά», όπως έχει πει ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) Γιώργος Στασινός.

Πιστοποίηση επιθεωρητών

Το Τεχνικό Επιμελητήριο, στο πλαίσιο της εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια, υπέγραψε προσφάτως μνημόνιο συνεργασίας με το Υπουργείο Ενέργειας. Οι δυο φορείς συμφώνησαν μεταξύ άλλων: στην δημιουργία συστήματος πιστοποίησης των ενεργειακών επιθεωρητών μέσω εξετάσεων στο Τεχνικό Επιμελητήριο, που θα πιστοποιεί τους επιθεωρητές. Επίσης, ενεργοποίηση μηχανισμού ανεξάρτητων ελεγκτών για τους ενεργειακούς επιθεωρητές και μέριμνα για ύπαρξη ικανού αριθμού πιστοποιημένων ενεργειακών επιθεωρητών σε όλες τις περιφερειακές ενότητες.

Με την ευκαιρία να θυμίσουμε κάποιες (με διαχρονικό ενδιαφέρον) διαπιστώσεις του προέδρου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Γιώργου Στασινού, σε ημερίδα (2020) του Πανελλήνιου Συλλόγου Πιστοποιημένων Ενεργειακών Επιθεωρητών: «Χρειάζονται γενναία και περισσότερα φορολογικά κίνητρα. Δεν φτάνει για τον κάθε ιδιώτη η εξοικονόμηση κόστους από την κατανάλωση ενέργειας, διότι απομακρύνει χρονικά πάρα πολύ την απόσβεση της επένδυσης. Και αυτό αφορά και ιδιώτες και επιχειρήσεις. Χωρίς να θελήσει ο καθένας από εμάς να επενδύσει σε εξοικονόμηση ενέργειας, να βγάλει από το πορτοφόλι του χρήματα για έργα στο σπίτι, το γραφείο ή την επιχείρησή του, ούτε τους στόχους του 2030 θα πιάσουμε ούτε, πολύ περισσότερο, τους πολύ πιο φιλόδοξους στόχους του 2050. Δεν αρκούν (μόνο) τα προγράμματα εξοικονομώ. Δεν φθάνουν οι επιδοτήσεις».

Στο αφιέρωμα του SLpress,gr για την εξοικονόμηση ενέργειας, με φόντο τα “Εξοικονομώ”, “ανταλλάσσονται” απόψεις από θεσμικούς παράγοντες, φορείς, επιχειρηματίες και επαγγελματίες του κλάδου, που ρίχνουν φως στις θεατές ή αθέατες πλευρές των προγραμμάτων, με αναφορές και για τις «αυξήσεις και τις τάσεις κερδοσκοπίας στα οικοδομικά υλικά».

Κατά σειρά τοποθετούνται:

• Βασίλειος Γ. Παπαδόπουλος, σύμβουλος ενεργειακής αποδοτικότητας του Υπουργείου Ενέργειας – (“Οφέλη-κόστη Εξοικονομώ”).
•  Δημήτριος Καψιμάλης, πρόεδρος της Ένωσης και Ομοσπονδίας Κατασκευαστών Κτιρίων Ελλάδος (“Εξοικονόμηση σε νέες κατασκευές”).
• Γεώργιος Γεωργιάδης, πρώην αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Κατασκευαστών και Οικοδομικών Επιχειρήσεων Ελλάδας πρόεδρος της “Κατασκευαστική- Γεωργιάδης” (“Ζήτημα χρηματοδότησης στα “Εξοικονομώ”).
• Χρήστος Παπαεμμανουήλ, πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (Επέκταση στο “Αλλάζω θερμοσίφωνα”).
• Δημήτρης Φούρλαρης, αντιπρόεδρος στον τομέα ενέργειας της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων Ενέργειας  (“Πρωτοβουλίες εξοικονόμησης”).
• Στέφανος Παλλαντζάς, πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτηρίου (Ξαναστήσιμο του “Εξοικονομώ”).
• Γιώργος Καλλέργης συνιδρυτής της εταιρείας “ΠΡΟΚΑΤ Καλλέργης” (“Εξοικονομώ” στα προκατασκευασμένα-προκάτ).
• Νίκος Χαραλαμπίδης γενικός διευθυντής στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace , (“Γραφειοκρατία στα Εξοικονομώ”).