“Εξοικονομώ”: Ο Ν. Χαραλαμπίδης (Greenpeace) για τη γραφειοκρατία στο πρόγραμμα

Ο στόχος των προγραμμάτων “Εξοικονομώ” είναι σημαντικά κατώτερος από αυτόν που χρειάζεται για να πετύχουμε τον εθνικό στόχο εξοικονόμησης, τονίζει ο γενικός διευθυντής στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace Νίκος Χαραλαμπίδης, ο οποίος σε μια εφ’ όλης συζήτησης για το θέμα, στηλιτεύει τα κακώς κείμενα του προγράμματος που όμως είναι μια πρωτοβουλία είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.

«Ξέρετε πέρασαν κοντά στα 20 χρόνια εφαρμογής των προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα (πρωτίστως στην κατοικία). Η πρωτοβουλία είναι στη σωστή κατεύθυνση αν και σε όλα τα “Εξοικονομώ”, είναι η παντελής απουσία φιλοδοξίας. Στα κτίρια εντοπίζεται ένα μεγάλο μέρος της ενεργειακής κατανάλωσης, ιδίως στη χώρα μας όπου πάνω από το 60% των έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980 -άρα στερούνται θερμομόνωσης. Το θέμα είναι σημαντικό. Με την οικονομική και –στη συνέχεια– την ενεργειακή κρίση, η ενεργειακή φτώχεια αναδείχθηκε σε σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα που δεν μπορεί/πρέπει να αντιμετωπιστεί (μόνο) με ενεργειακά επιδόματα αλλά με αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος».

Ο γενικός διευθυντής της Greenpeace συνοψίζοντας βλέπει τα εξής κοινά χαρακτηριστικά στα προγράμματα “Εξοικονομώ”:

• Γραφειοκρατία και προβλήματα με την ομαλή συνεργασία των τραπεζών, ελλείψει πόρων και ικανού αριθμού πιστοποιημένων ενεργειακών μηχανικών.
• Στρεβλώσεις στην αγορά με το ξεκίνα-σταμάτα, πάγωμα -αναθέρμανση, υπερτιμολογήσεις προϊόντων και υπηρεσιών για να ισορροπήσουν τις καθυστερήσεις. Τα πρώτα 4 χρόνια λειτουργίας του, το πρόγραμμα είχε καλύψει σκάρτα το 70% του στόχου του.

Ο στόχος των “Εξοικονομώ” είναι σημαντικά κατώτερος από αυτόν που χρειάζεται για να πετύχουμε τον εθνικό στόχο εξοικονόμησης όπως αυτός προκύπτει από το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα-ΕΣΕΚ (η προθεσμία για υποβολή του τελικού Σχεδίου στις Βρυξέλλες για τις χώρες μέλη της ΕΕ είναι ο Οκτώβριος). Οι μεγάλες καθυστερήσεις στις αξιολογήσεις των αιτήσεων αλλά και στην εκταμίευση των ποσών, δημιουργούν προβλήματα στην έγκαιρη υλοποίηση των παρεμβάσεων και κρατούν τη χώρα μακριά από τον στόχο των 70 με 110.000 νέων αναβαθμίσεων ετησίως.

Αδυναμία χρηματοδότησης

«Να σας πω ότι η Greenpeace, πίεσε από την πρώτη στιγμή και κατέθεσε σειρά ευέλικτων ρεαλιστικών προτάσεων απολύτως προσαρμοσμένων στην οικονομική πραγματικότητα της εποχής (οικονομική κρίση, έλλειψη πόρων, αδυναμία χρηματοδότησης) για την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα.

Ένα από τα πιο αποδοτικά μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στην κατοικία ήταν η υποχρεωτική εγκατάσταση ηλιοθερμικών στα καινούργια κτίρια. Πρόταση και διεκδίκηση της Greenpeace επί σειρά ετών. Οι προτάσεις της Greenpeace έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής από την τότε κυβέρνηση και αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ αντιστοίχως) και υπήρξαν προγραμματικές δεσμεύσεις για την εφαρμογή τους».

Μείωση κατανάλωσης

«Η εξοικονόμηση, όπως σας είπα, υπολείπεται των στόχων ΕΣΕΚ στο οποίο αναφέρεται ότι η τελική ενεργειακή κατανάλωση (15,4 εκατ. τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου-τιπ) διατηρείται σταθερή μέχρι και το 2030 δηλαδή λίγο πιο κάτω από το επίπεδο του έτους 2021. Ο στόχος αυτός παρότι ανταποκρίνεται σε μια τάξη μείωσης του 5-7% μέχρι το 2030 σε σχέση με το σενάριο αναφοράς του 2020 δεν ευθυγραμμίζεται με τον στόχο της ΕΕ για μείωση της τελικής ενεργειακής κατανάλωσης κατά 11,7% μέχρι το 2030.

»O στόχος της ενεργειακής αποδοτικότητας πρέπει να αυξηθεί με βάση τη νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία στην πρωτογενή και τελική κατανάλωση. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι, απολογιστικά, το 2021 και 2022 είχαμε πολύ μικρό βαθμό νέων ετήσιων εξοικονομήσεων (χάνοντας περισσότερο από 50% του στόχου), άρα θα χρειαστούν υπερπροσπάθειες για την επόμενη περίοδο. Επίσης, από το 2026 ουσιαστικά τα προγράμματα εξοικονόμησης θα πρέπει να αλλάξουν μορφή και να αποκλείουν εντελώς τα ορυκτά καύσιμα».

»Για να έχουμε μια εικόνα, σε έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για το 2021 σε σχέση με το 2020, τα μέσα θέρμανσης παρουσίασαν την μεγαλύτερη αύξηση στο καλοριφέρ φυσικού αερίου κατά 1,9 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ το 0,3% των νοικοκυριών δεν θερμαίνεται. Στα μέσα ψύξης, οι συσκευές κλιματισμού αυξήθηκαν κατά 5,6 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ το 24,1% των νοικοκυριών δεν ψύχεται»

Πιλοτική έρευνα νοικοκυριών

Μια σημαντική έρευνα για την κατανάλωση ενέργειας στα νοικοκυριά που έγινε πιλοτικά (παρόμοια δεν ξανάγινε) από την ΕΛΣΤΑΤ (Οκτώβριος 2011 – Σεπτέμβριος 2012) σε συνεργασία με το ΚΑΠΕ (Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) ως τεχνικού εμπειρογνώμονα, για την ενεργειακή κατανάλωση (συμπεριλαμβανομένων ορυκτών) των ελληνικών νοικοκυριών, έδειξε τα εξής:

• Κάθε ελληνικό νοικοκυριό καταναλώνει 13.994 kWh ετησίως για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του.
• Η μέση ετήσια κατανάλωση θερμικής ενέργειας (για θέρμανση χώρου, ζεστό νερό, μαγείρεμα κ.ά.) ανά νοικοκυριό είναι 10.244 kWh -το 85.9% της συνολικής ετήσιας θερμικής ενέργειας που καταναλώνεται, είναι για την θέρμανση χώρου.

Η ίδια έρευνα έδειξε επίσης ότι, οι ανάγκες ενός νοικοκυριού για τη θέρμανση χώρου αποτελούν το 63,7% της συνολικής ετήσιας καταναλισκόμενης ενέργειάς του και για πετρέλαιο θέρμανσης φτάνουν το 44,1% στο σύνολο των ετήσιων ενεργειακών αναγκών και το 26,8% για τον ηλεκτρισμό, αντίστοιχα.

Αποδοτική ανακαίνιση

«Η επίτευξη του στόχου εξοικονόμησης ενέργειας στο πλαίσιο του ΕΣΕΚ του 2019 απαιτούσε έναν ρυθμό ανακαίνισης και αντικατάστασης των κτιρίων κατοικίας με νέα ενεργειακά αποδοτικότερα, σε ποσοστό 12-15% επί του συνόλου των κτιρίων μέχρι το 2030. Η επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου αφορούσε στην ενεργειακή αναβάθμιση, ή την αντικατάσταση με νέα αποδοτικότερα, 60.000 κτιρίων ή κτιριακών μονάδων σε ετήσια βάση και ένα ρυθμό ανακαίνισης πάνω από 1%. Το παρόν ΕΣΕΚ εκτιμά ότι ο ρυθμός ανακαίνισης των κατοικιών θα ανέλθει αυξημένος σε 1,4% μέχρι το 2030 και θα διατηρηθεί στο 1,7% έως το 2050.

»Δεδομένου, ότι η χώρα μας θα πρέπει να μετατρέψει τουλάχιστον 4,5 εκατ. κατοικίες σε κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης (NZEB -Nearly Zero Energy Buildings) έως το 2050 (επί υφιστάμενου συνόλου 4,6 εκ. κατοικιών – Μακροπρόθεσμη Στρατηγική Ανακαίνισης, ΦΕΚ Β 974/2021) απαιτείται η θέσπιση φιλόδοξου και εμπροσθοβαρούς στόχου βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών ως το 2030 και συγκεκριμένα η μετατροπή τουλάχιστον 1,5 εκατ. κατοικιών σε NZEB ως το 2030.

»Η Greenpeace προτείνει: πλήρη απανθρακοποίηση του τομέα κτιρίων έως το 2045, πράγμα που σημαίνει έναν φιλόδοξο στόχο για εκ βάθρων ανακαίνιση των κατοικιών, με ποσοστό >3,5% ετησίως του συνολικού αποθέματος κτιρίων (>160.000 κατοικίες/έτος). Ο στόχος αυτός θα ήταν συνεπής με την αναδιατύπωση της Οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων που υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρόσφατα (Μάρτιος 2023) και συνίσταται σε τριπλασιασμό υφιστάμενου ρυθμού ανακαίνισης (1%) έως το 2030 συμπεριλαμβανομένης της στροφής προς συστήματα θέρμανσης-ψύξης χωρίς εκπομπές».

Ως στόχος για το 2030, συνεχίζει ο κ. Χαραλαμπίδης «είναι το 19% του συνόλου των κατοικιών να έχουν λάβει εκτεταμένη ενεργειακή αναβάθμιση. Αυτό όμως σε απόλυτα νούμερα κατ’ έτος λαμβάνοντας υπόψη το προηγούμενο ΕΣΕΚ του 2019 ή/και την μακροπρόθεσμη στρατηγική ανακαίνισης δημιουργεί ερωτηματικά ως προς τον στόχο του απόλυτου αριθμού κατοικιών που προβλέπεται να ανακαινίζονται σε ετήσια βάση. Οι αριθμοί αυτοί μπορεί να κυμαίνονται μεταξύ 75.000-110.000 κατοικιών ετησίως, κάτι που μπερδεύει και δεν εξειδικεύει τους ετήσιους στόχους».