Ας εφαρμόσουμε το αμερικανικό μοντέλο για τους υπαξιωματικούς

Το περιβόητο αμερικάνικο μοντέλο συνίσταται στην ιστορική ύπαρξη ενός ξεχωριστού και αυτοδιοικούμενου σώματος υπαξιωματικών, οι οποίοι δεν προάγονται με τα έτη υπηρεσίας σε αξιωματικούς. Το μοντέλο αυτό με παραλλαγές ίσχυε από παλιά και στις βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις, καθώς και σε αυτές της Κοινοπολιτείας, ενώ σήμερα έχει υιοθετηθεί και από όλους τους δυτικούς στρατούς.

Το μοντέλο αυτό συχνά προβάλλεται από κάποιους και κατά καιρούς προτείνεται να ισχύσει και στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Για την ιστορία, η ιεραρχική εξέλιξη των υπαξιωματικών, καθώς και το αν αυτοί πρέπει να προάγονται σε αξιωματικούς είναι ένα ζήτημα που από πολύ παλιά (π.χ. κίνημα στου Γουδή) απασχολούσε το στράτευμα, προκαλώντας συχνά προστριβές στο προσωπικό. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στο μοντέλο που συζητάμε δεν ισχύει η γνωστή σε εμάς τυπική ιεραρχική πυραμίδα, αλλά μια μορφή δυαδικής εξουσίας. Ίσως φαίνεται παράξενο που οι αρχαίοι υπαξιωματικοί, ή ανθυπασπιστές είναι φορείς πραγματικής εξουσίας, όμως αυτό είναι που κάνει το μοντέλο τόσο επιτυχημένο.

Στα οργανογράμματα κάτω και δίπλα από τους αρχηγούς και διοικητές υπάρχει πάντα ένας αρχαίος υπαξιωματικός, ή ανθυπασπιστής και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διοίκησης. Οι τελευταίοι λειτουργούν ως προέκταση της εξουσίας του άμεσα προϊστάμενού τους, ενώ αναφέρονται αποκλειστικά σε αυτούς και όχι σε άλλους αξιωματικούς τυπικά μόνο ανώτερους από τους ίδιους. Τα θέματα της εκπαίδευσης, πειθαρχίας και γενικά της διαχείρισης των υπαξιωματικών, καθώς και των καθημερινών προβλημάτων μιας μονάδας ή ενός σώματος είναι η αρμοδιότητά τους, ενώ συχνά γίνονται και μέντορες για τους κατώτερους αξιωματικούς.

Άποψη του γράφοντος είναι ότι ένα νέο παρόμοιο με το αμερικανικό μοντέλο για τους υπαξιωματικούς είναι καιρός να εφαρμοστεί και στη χώρα μας, με προτεινόμενο για τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις καταληκτικό βαθμό αυτό του Ανθυπασπιστή, πιθανόν με περισσότερες βαθμίδες στον ίδιο αυτό βαθμό. Όμως κάτι τέτοιο θα έχει νόημα μόνο στο πλαίσιο μιας γενικότερης αλλαγής της δομής των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, υιοθετώντας ένα αντίστοιχο του αμερικάνικου μοντέλου προαγωγών και για τους αξιωματικούς, μειώνοντας δραστικά τον αριθμό των όλων των ειδικοτήτων και βαθμών, στα επίπεδα των άλλων νατοϊκών χωρών, ώστε να υπάρχει μια λογική αναλογία διοικούντων προς διοικούμενων, αφήνοντας χώρο στους αρχαίους υπαξιωματικούς και ανθυπασπιστές για πραγματική εξουσία.

Τα οφέλη του αμερικανικού μοντέλου

Όσον αφορά τις παραγωγικές σχολές υπαξιωματικών προτείνεται να διατηρηθούν, προσφέροντας όμως τμηματικά την εκπαίδευση. Μετά την αρχική που θα πρέπει να είναι σαφώς μικρότερη σε διάρκεια, να φοιτούν ξανά σε αυτές ανά δεκαετία υπηρεσίας, προσαρμόζοντας το πρόγραμμα σπουδών στα καθήκοντά που θα αναλαμβάνουν λόγω βαθμού. Στο βαθμό δε του ανθυπασπιστή να απαιτείται επιπρόσθετα η αποφοίτηση από τη Σχολή Πολέμου, ενώ πανεπιστημιακά πτυχία και μεταπτυχιακοί τίτλοι θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη για τις προαγωγές των τελευταίων βαθμών.

Τα προφανή οφέλη του μοντέλου αυτού για τους υπαξιωματικούς, πέραν της αποσυμφόρησης του σώματος των αξιωματικών, είναι:

• Εργασιακή “ειρήνη”, αφού με τη νέα δομή θα υπάρχουν διακριτοί και ξεκάθαρα διαφορετικοί ρόλοι μεταξύ υπαξιωματικών και αξιωματικών.
• Σε όλες τις βαθμίδες διοικήσεως θα δοθεί η δυνατότητα να λαμβάνονται σωστότερες αποφάσεις, αφού η πληροφορία του τι συμβαίνει θα μεταφέρεται άμεσα από τη βάση στη κορυφή μέσω του αρχαίου υπαξιωματικού και δεν θα φιλτράρεται όπως τώρα που ακολουθείται η παραδοσιακή ιεραρχία.
• Οι υπαξιωματικοί θα αποκτήσουν κίνητρα συνεχούς βελτίωσης, βλέποντας τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας και εξέλιξης που θα τους δίνονται στο δικό τους ξεχωριστό σώμα, αντίθετα με την απογοήτευση που νιώθουν στο παρακμιακό περιβάλλον του υπάρχοντος συστήματος.
• Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, είναι ότι αποκτώντας οι υπαξιωματικοί θεσμοθετημένη εκπροσώπηση θα εκλείψει η ανάγκη συνδικαλιστικής δράσης τους, που ήδη προκαλεί πονοκεφάλους στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων και που πιθανόν να οδηγήσει στις γνωστές συνθήκες διάλυσης που συναντώνται στο υπόλοιπο Ελληνικό Δημόσιο.

Σκεπτικισμός υπάρχει ως προς το εάν υπάρξει αξιοκρατία, που είναι ο κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας του νέου μοντέλου και κατά πόσο αυτοί που το προτείνουν  έχουν στο μυαλό τους πραγματικά το αμερικάνικο μοντέλο. Η αρνητική στάση που υπάρχει για μια τέτοια αλλαγή, εκ μέρους των αξιωματικών εξ υπαξιωματικών, προέρχεται από τη διαίσθησή τους ότι στην πράξη το πιθανότερο είναι να εφαρμοσθεί ένα πλήρως “ελληνοποιημένο” και δραματικά σε βάρος τους μοντέλο.

---

Ο Κωνσταντίνος Τσινταράκης είναι σμηναγός ε.α.