Προκαλεί το αλκοόλ καρκίνο; – Τι λένε ΠΟΥ και επιστήμονες

Πράγματι, ήδη από το 1987, τα αλκοολούχα ποτά έχουν καταταγεί στην κατηγορία των «καρκινογόνων ουσιών» από το Διεθνές Κέντρο για την Έρευνα για τον Καρκίνο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Πρόσφατο δημοσίευμα του περιοδικού Lancet Oncology (με τίτλο Health and cancer risks associated with low levels of alcohol consumption, Ιανουάριος 2023), επικαλούμενο τις ανακοινώσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, επιβεβαιώνει ότι «το αλκοόλ, λόγω της αιθανόλης που εμπεριέχει, είναι τοξικό, ψυχοδραστικό, εξαρτησιογόνο και καρκινογόνο».

Για την ακρίβεια, συνδέεται με τουλάχιστον επτά μορφές καρκίνου: οισοφάγου, λάρυγγα/φάρυγγα, στόματος, παχέως εντέρου, συκωτιού και μαστού. Κάθε χρόνο, 730.000 περιπτώσεις καρκίνου οφείλονται στο αλκοόλ σε παγκόσμιο επίπεδο. Όσο για το μηχανισμό δράσης, φαίνεται ότι η αιθανόλη προκαλεί βλάβη στο DNA, οξειδωτικό στρες και πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Επίσης, η αιθανόλη μεταβολίζεται μέσα στο σώμα σε μια άλλη ουσία, την ασεταλδεϊδη (acetaldehyde), που μπορεί να προκαλέσει αύξηση των οιστρογόνων και συνακόλουθα καρκίνο του μαστού.

How much is too much?

Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, στην Ευρώπη, η “μικρή προς μέτρια” κατανάλωση αλκοόλ θεωρείται ότι συνδέεται με περίπου 23.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου το 2017. Ως τέτοια ορίζεται η κατανάλωση λιγότερων από 20 γραμ. καθαρού οινοπνεύματος την ημέρα, που μεταφράζεται σε κατανάλωση την εβδομάδα, λιγότερων από 20 λίτρων κρασιού με 12% αιθυλική αλκοόλη ή 3,5 λίτρων μπύρας με 5% αιθυλική αλκοόλη ή 450 ml ποτών με 40% αιθυλική αλκοόλη.

Περαιτέρω, για να καταλήξουν οι επιστήμονες, αν υπάρχει κάποιο όριο “ασφαλούς” κατανάλωσης, έπρεπε να βρουν αποδείξεις για την απουσία αυξημένου κινδύνου υγείας. Γι’ αυτό εξέτασαν τις μελέτες που δείχνουν ότι η μικρή κατανάλωση ενδέχεται να προστατεύει από καρδιακή νόσο και διαβήτη τύπου 2. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, βρέθηκαν ενδείξεις περί αυτού, οι οποίες αφορούν μεσήλικες και ηλικιωμένους ανθρώπους και μικρή κατανάλωση, όχι μέτρια ή βαριά. Παρένθεση, όλοι οι ειδικοί δεν συμφωνούν με το δημοσίευμα. Για παράδειγμα, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρία ανακοίνωσε (Δεκέμβριος 2019) ότι δεν υφίσταται επιστημονικά αποδεδειγμένη σχέση μεταξύ αλκοόλ και υγείας της καρδιάς.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι άνθρωποι που πίνουν ένα ποτήρι κόκκινο κρασί έχουν καλύτερη υγεία γιατί έχουν συνολικά υγιεινότερο lifestyle, κάνουν καλύτερη διατροφή και ανήκουν σε υψηλότερη κοινωνικοοικονομική τάξη. Άλλωστε και έτσι να ήταν, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η πιθανή προστασία από καρδιακή νόσο ή διαβήτη τύπου 2 αναιρεί τον κίνδυνο καρκίνου. Γενικά –καταλήγει το δημοσίευμα του Lancet Oncology– τα επιστημονικά δεδομένα δεν υποδεικνύουν ένα όριο κατανάλωσης, μετά το οποίο αρχίζει η καρκινογένεση. Συνεπώς δεν υπάρχει ασφαλής ποσότητα αλκοόλ όσον αφορά τον καρκίνο.

Τα ευρήματα αυτά αναπαρήγαγε αυτολεξεί η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας σε δελτίο τύπου, στις 4 Ιανουαρίου 2023. Η Dr Carina Ferreira-Borges (αναπληρώτρια διευθύντρια της Μονάδας για τις Μη Μεταδοτικές νόσους και Περιφερειακή Σύμβουλος για το αλκοόλ και τις απαγορευμένες ουσίες του Ευρωπαϊκού Γραφείου της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας) τα συνόψισε ως εξής: «Ο κίνδυνος για την υγεία ξεκινά από την πρώτη γουλιά». Σημειωτέον ότι όταν το αλκοόλ συνδυάζεται με κάπνισμα ο κίνδυνος καρκίνου πολλαπλασιάζεται επί 5.

Στρατηγική για μείωση του αλκόολ

Στην Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ήδη το 2010, ψηφίστηκε η “Παγκόσμια Στρατηγική για τη Μείωση της Επιβλαβούς Βλάβης του Αλκοόλ”, ένα διεθνές πολιτικό κείμενο για τη μείωση των θανάτων, των βλαβών υγείας και των ασθενειών όλων των ειδών, που προκαλούνται από το αλκοόλ. Από τότε έως σήμερα, τα Κράτη-Μέλη συνέχισαν να κάνουν πολιτικές δηλώσεις στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και κατέληξαν στην υιοθέτηση Παγκόσμιου Σχεδίου Δράσης για τις Μη Μεταδοτικές Νόσους (2013-2020, με παράταση έως 2030), το οποίο επιτρέπει τη συνδυαστική δράση αναφορικά με περισσότερους παράγοντες κινδύνου ταυτόχρονα.

Το 2013, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας δημοσίευσε το Παγκόσμιο Πλαίσιο Παρακολούθησης των Μη Μεταδοτικών Νόσων, το οποίο έθεσε στόχο τη μείωση της επιβλαβούς κατανάλωσης αλκοόλ, έως το 2030, σε ποσοστό 10%. Ο στόχος μείωσης του αλκοόλ τέθηκε ξανά σε διεθνές επίπεδο, με την υιοθέτηση της Ατζέντας 2030 και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (Sustainable Development Goals 2030).

Τις ανακηρύξεις των ηγετών ακολούθησε η πανδημία του COVID-19, που δημιούργησε επιπλέον προβλήματα. Τα lockdowns, που επιβλήθηκαν σχεδόν σε όλο τον πλανήτη, ευθύνονται για την αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ. Ως απάντηση στη νέα πραγματικότητα, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εξέτασε αν η Στρατηγική για το Αλκοόλ παρέμενε επίκαιρη και βάσει αυτής συνέταξε Σχέδιο Δράσης (2020).

Παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης

Το Σχέδιο Δράσης (2022-2030) ορίζει ευρέως την “επιβλαβή κατανάλωση αλκοόλ”, ώστε να περιλαμβάνει τις σωματικές βλάβες και τις κοινωνικές συνέπειες. Προβλέπει δράσεις για την επίτευξη στόχων, όπως, έως το 2030:

• Τα Κράτη- Μέλη να έχουν πετύχει μείωση κατανάλωσης κατά 20% σε σχέση με το 2010.
• Το 70% των χωρών να έχουν εισάγει και εφαρμόσει μέτρα, σχετικά με τις τιμές και τη διαθεσιμότητα των προϊόντων αυτών, τη διαφήμιση και το marketing, την οδήγηση υπό την επήρεια, τη συνδυαστική κατανάλωση με ναρκωτικές ουσίες.
• Το 75% των χωρών να έχουν γραπτές, εθνικές πολιτικές και το 50% να έχουν διατομεακούς μηχανισμούς συνεργασίας (με οικονομία, πολιτισμό, media, γεωργία, εμπόριο, τελωνεία, εκπαίδευση, αθλητισμό, μεταφορές, δικαιοσύνη).
• Το 50% των χωρών να έχουν ενισχύσει τα εθνικά συστήματα υγείας.
• Το 75% των χωρών να έχουν εθνικές βάσεις δεδομένων για την κατανάλωση αλκοόλ, τις συνέπειες και τα μέτρα ελέγχου.

Το Σχέδιο Δράσης είναι περιεκτικό, ολιστικό και φιλόδοξο αν και μη νομικά δεσμευτικό, οπότε η εφαρμογή του παραμένει στη διακριτική ευχέρεια των Κρατών-Μελών. Στην πραγματικότητα, το αλκοόλ παραμένει η μόνη ψυχοτρόπος, εξαρτησιογόνα και επιβλαβής ουσία που δεν ρυθμίζεται, σε διεθνές επίπεδο, με ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο, όπως ισχύει για το κάπνισμα, για το οποίο έχει υιοθετηθεί και εφαρμόζεται η Σύμβαση “Πλαίσιο για τον Έλεγχο του Καπνού”. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε φορά που το θέμα μπαίνει στην ατζέντα για συζήτηση, τα Κράτη-Μέλη δεν καταλήγουν σε συμφωνία ούτε για τη δυνατότητα, ούτε για τη σκοπιμότητα μιας Διεθνούς Συμφωνίας.

Στις 4 Φεβρουαρίου είναι η παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου, στις 15 Φεβρουαρίου η παγκόσμια ημέρα κατά του παιδικού καρκίνου, στις 25 Οκτωβρίου η παγκόσμια ημέρα πρόληψης κατά του καρκίνου του μαστού, η 1η Αυγούστου παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου του πνεύμονα, η 15η Σεπτεμβρίου παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου του προστάτη, η 4η Ιουνίου παγκόσμια ημέρα επιζώντων καρκίνου και η 5η Νοεμβρίου παγκόσμια ημέρα επικινδυνότητας κατανάλωσης αλκοόλ από οδηγούς.

Αν οι διεθνείς ημέρες ανακηρύσσονται για να ενημερώνονται οι πολίτες για ζητήματα εξέχουσας σημασίας, τότε φαίνεται πόσο μεγάλη έμφαση δίνεται στην ενημέρωση για τον καρκίνο και πόσο μικρή και μονοδιάστατη στο αλκοόλ. Βάσει των ανωτέρω, αναρωτιέται κανείς, θα υπάρξει παγκόσμια ημέρα αφύπνισης για την Πρόκληση Καρκίνου από το Αλκοόλ, αν όχι παγκόσμια ημέρα κατά του αλκοόλ;